Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 22 maja 2001 r.
III SW 13/01
Wpłacenie przelewem darowizny na rzecz komitetu wyborczego kandy-
data na Prezydenta RP następuje tylko wtedy, gdy darczyńca przekazuje okre-
śloną kwotę z własnego konta bankowego na konto bankowe komitetu (art. 85
ust. 7 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospoli-
tej Polskiej, jednolity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 47, poz. 544).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Krystyna Bednarczyk, Teresa Flemming-Kulesza, Jadwiga Skibińska-Adamowicz,
Barbara Wagner, Andrzej Wasilewski, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, w sprawie ze skargi Komitetu Wyborczego Kandydata na
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja O. na uchwałę Państwowej Komisji
Wyborczej z dnia 20 kwietnia 2001 r. w przedmiocie odrzucenia sprawozdania wy-
borczego Komitetu Wyborczego Kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
Andrzeja O., po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 maja 2001 r.
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Państwowa Komisja Wyborcza uchwałą z dnia 20 kwietnia 2001 r. odrzuciła
sprawozdanie wyborcze Komitetu Wyborczego Kandydata na Prezydenta Rzeczypo-
spolitej Polskiej Andrzeja O. Przyczyną odrzucenia sprawozdania było naruszenie
przez Komitet art. 85 ust. 2 i ust. 7, oraz art. 86 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy z dnia 27
września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst:
Dz.U. z 2000 r. Nr 47, poz. 544), powoływanej dalej jako ustawa. Zdaniem Państwo-
wej Komisji Wyborczej naruszenie art. 85 ust. 7 ustawy polegało na przyjęciu wpłat
dokonanych w kasach banku na sumę 468.400 zł od 45 osób fizycznych w kwotach
przekraczających, w odniesieniu do każdej z nich, dwukrotność najniższego mie-
2
sięcznego wynagrodzenia za pracę pracowników. Komitet wbrew zakazowi z art. 86
ust. 2 pkt 5 ustawy przyjął wpłaty od czterech osób prawnych z udziałem podmiotów
zagranicznych. Naruszenie art. 85 ust. 2 ustawy polegało na przyjęciu wpłat od
trzech osób prawnych ze środków nie pochodzących wyłącznie z zysku. Według
Państwowej Komisji Wyborczej Komitet naruszył art. 86 ust. 1 pkt 5 ustawy przyjmu-
jąc środki finansowe od osoby prawnej, która w ciągu ostatnich dwóch lat korzystała
ze środków publicznych.
W skardze na tę uchwałę Komitet Wyborczy postawił dwa rodzaje zarzutów.
Pierwszy z nich dotyczy wykładni art. 85 ust. 7 ustawy. Zdaniem Komitetu wprowa-
dzony tym przepisem wymóg wpłat kwot przekraczających 1400 zł czekiem, przele-
wem lub kartą płatniczą oznacza, że nie mogą one być wpłacane gotówką do kasy
komitetu ani przyjmowane gotówką przez jego przedstawicieli. Natomiast wszystkie
wpłaty zakwestionowane przez Państwową Komisję Wyborczą były dokonywane
przelewem przez bank na konto Komitetu w innym banku, co stanowi klasyczny
przelew. Państwowa Komisja Wyborcza przyjęła zatem błędnie, iż nastąpiły wpłaty
do kasy banku. Osoba fizyczna nie musi posiadać konta bankowego, karty kredyto-
wej lub książeczki czekowej, a nawet, jeżeli je ma, to nie musi z nich korzystać. Po-
siadając pieniądze obywatel polski, aby uniknąć zakazanej wpłaty gotówkowej, może
udać się do urzędu pocztowego lub banku celem dokonania przelewu na rzecz ko-
mitetu. Dalsze zarzuty skargi dotyczą uznania przez Państwową Komisję Wyborczą
naruszenia przez Komitet art. 86 ust. 2 pkt 5, art. 85 ust. 2 oraz art. 86 ust. 1 pkt 5
ustawy. Zdaniem skarżącego dochował on należytej staranności informując osoby
zbierające środki finansowe oraz darczyńców o ograniczeniach wynikających z
ustawy. Komitet nie miał możliwości badania sprawozdań finansowych spółek-dar-
czyńców ani zmian w składzie akcjonariatu. Te wpłaty stanowią skromny ułamek bu-
dżetu Komitetu. Komitetowi nie można przypisać winy umyślnej lub nieumyślnej defi-
niowanej przez prawo karne. Brak podstaw do przyjęcia, że Komitet naruszył przepi-
sy ustawy dotyczące finansowania kampanii wyborczej. Przepis art. 87h ustawy na-
leży bowiem rozumieć w kontekście pojęcia winy definiowanej przez prawo karne, co
wynika z rozdziału 12a ustawy. Skarżący wniósł o przeprowadzenie dowodu z doku-
mentacji Państwowej Komisji Wyborczej i przesłuchania jako świadka pełnomocnika
finansowego Komitetu.
Państwowa Komisja Wyborcza wniosła o oddalenie skargi. Jej zdaniem doko-
nana przez skarżącego interpretacja art. 85 ust. 7 ustawy jest wadliwa, gdyż wpłata
3
za pośrednictwem poczty lub w kasie banku uniemożliwia identyfikację darczyńcy.
Użyte w tym przepisie określenie „wpłacone przelewem” dotyczy kwot przekazanych
na podstawie polecenia przelewu z konta darczyńcy na konto komitetu wyborczego.
W odniesieniu do interpretacji art. 86 ust. 2 pkt 5, art. 85 ust. 2 oraz art. 86 ust. 1 pkt
5 ustawy Państwowa Komisja Wyborcza stwierdziła, iż ustawa nie wskazuje żadnych
okoliczności, w których naruszenie tych przepisów nie wywoływałoby negatywnych
skutków dla komitetu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest nieuzasadniona. Przepis art. 85 ust. 7 ustawy stanowi, że kwoty
przekraczające 2-krotność najniższego miesięcznego wynagrodzenia za pracę pra-
cowników, z wyłączeniem kwot pochodzących ze zbiórek publicznych, mogą być
wpłacane na komitet jedynie czekiem, przelewem lub kartą płatniczą. Trafny jest po-
gląd Państwowej Komisji Wyborczej, że te ograniczenia swobody formy przekazania
darowizny na rzecz komitetów mają na celu identyfikację darczyńcy. Tym samym są
one wyrazem jawności finansowania kampanii wyborczej (art. 84 ustawy). Nie za-
pewnia tego wpłacenie pieniędzy w banku na konto komitetu w innym banku. Tego
rodzaju operacja finansowa nie jest przelewem w rozumieniu prawa bankowego.
Zgodnie z § 6 ust. 1 zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 29
maja 1998 r. w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za po-
średnictwem banków (M.P. Nr 21, poz. 320) polecenie przelewu stanowi udzieloną
bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą
kwotą rachunku wierzyciela. Wynika stąd wprost, że zapłata przelewem następuje
tylko wtedy, gdy osoba płacąca (dłużnik) przekazuje kwotę pieniężną z własnego
konta na konto innej osoby.
Także nie są trafne pozostałe zarzuty skargi. Przepisy dotyczące finansowania
wyborów są bezwzględnie obowiązujące, jednakowe dla wszystkich uczestników
kampanii wyborczej. Nie można dopuścić, by komitet zawiązany w celu wyboru okre-
ślonej osoby na stanowisko najwyższego przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej
(art. 126 ust. 1 Konstytucji) czuł się zwolniony z obowiązku przestrzegania prawa.
Jawność finansowania wyborów jest istotnym elementem demokratycznego porząd-
ku, służy także zapobieganiu zjawiskom korupcyjnym. Trudności w przestrzeganiu
przepisów nie mogą być dla komitetów wyborczych wytłumaczeniem. Brak winy w
4
złamaniu prawa lub znikomy stopień jego naruszenia nie mają znaczenia dla oceny
zasadności odrzucenia sprawozdania. Sprawozdanie musi być odrzucone w razie
stwierdzenia naruszeń prawa. Wynika to jednoznacznie z treści art. 87h ust. 1
ustawy. Okoliczności te mogą mieć znaczenie ewentualnie tylko w razie ich rozwa-
żania w płaszczyźnie odpowiedzialności karnej, co nie było zadaniem ani Państwo-
wej Komisji Wyborczej dokonującej oceny sprawozdania, ani Sądu Najwyższego
rozpoznającego skargę na jego odrzucenie (art. 87i ustawy).
Ustalone w uchwale Państwowej Komisji Wyborczej fakty nie zostały zakwes-
tionowane. W skardze nie podano okoliczności, które miałyby uzasadniać przepro-
wadzenie wnioskowanych dowodów, co uzasadnia nieuwzględnienie wniosku.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji.
========================================