Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 czerwca 2001 r.
I PKN 472/00
Pracownica samotnie wychowująca dzieci, z którą pracodawca rozwiązał
umowę o pracę za wypowiedzeniem, nie może skutecznie powoływać się na
art. 8 KP w celu uznania tego wypowiedzenia za sprzeczne z zasadami współ-
życia społecznego, jeżeli po zakończeniu urlopu wychowawczego i zgłoszeniu
się do pracy, dopuściła się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków
pracowniczych, polegającego na niepodjęciu wykonywania pracy bez uspra-
wiedliwionej przyczyny.
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2001 r. sprawy z po-
wództwa Elżbiety W. przeciwko Urzędowi Gminy w P. o przywrócenie do pracy, na
skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Szczecinie z dnia 31 stycznia 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Goleniowie wyrokiem z dnia 19 listopada 1999 r.
[...] oddalił powództwo Elżbiety W. przeciwko Urzędowi Gminy w P. o przywrócenie
do pracy. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Rejonowy stwierdził, że w świetle zgro-
madzonego w rozpoznawanej sprawie materiału dowodowego należało uznać, iż -
pomimo ciążącego na niej obowiązku podjęcia pracy po zakończonym urlopie wy-
chowawczym - powódka nie stawiła się w dniu 19 marca 1999 r. u strony pozwanej
celem przejęcia obowiązków pracowniczych, a tym samym dopuściła się ciężkiego
naruszenia obowiązków pracowniczych, co dla strony pozwanej stanowiło podstawę
do rozwiązania z nią stosunku pracy. Sąd Rejonowy pokreślił przy tym, że: po pierw-
sze - strona pozwana nie skorzystała z możliwości rozwiązania z powódką umowy o
2
pracę bez wypowiedzenia, pomimo że w danym wypadku mogła to uczynić, ale za-
stosowała korzystniejszą dla powódki formę rozwiązania za wypowiedzeniem; oraz
po drugie - w danym wypadku wypowiedzenie umowy o pracę było tym bardziej uza-
sadnione, że powódka nie spełniała formalnych wymagań koniecznych dla zatrud-
nienia jej na stanowisku młodszego instruktora kultury, określonych przepisami roz-
porządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9 marca 1999 r. w sprawie wymagań
kwalifikacyjnych i trybu stwierdzania kwalifikacji uprawniających do zajmowania okre-
ślonych stanowisk w niektórych instytucjach kultury, dla których organizatorem jest
administracja rządowa lub jednostki samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 26, poz.
234), w Ośrodku Kultury w P., gdzie miała przejąć obowiązki , bowiem nie posiadała
ona wymaganego co najmniej średniego wykształcenia. W apelacji od tego wyroku,
powódka zarzuciła, że rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego narusza art. 45 § 1 KP,
ponieważ niesłusznie przyjmuje się w nim, że wypowiedzenie jej umowy o pracę było
uzasadnione, a ponadto narusza także art. 30 § 4 KP, bowiem Sąd ten dokonał
oceny zasadności wypowiedzenia umowy o pracę poza granicami przyczyn wskaza-
nych powódce przez stronę pozwaną. W uzasadnieniu apelacji powódka podniosła w
szczególności, że Sąd Rejonowy bezpodstawnie przyjął, jakoby powódka nie podjęła
pracy u strony pozwanej po zakończeniu urlopu wychowawczego, tymczasem w rze-
czywistości wróciła ona do pracy już w dniu 15 marca 1999 r., o czym świadczy przy-
znanie jej od tego dnia wynagrodzenia, a do przekazania jej w dniu 19 marca 1999 r.
Ośrodka Kultury w P. nie doszło, gdyż w rozmowie z inną pracownicą powódka do-
wiedziała się, że przekazanie nastąpi dopiero w dniu 22 marca 1999 r.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyrokiem
z dnia 31 stycznia 2000 r. oddalił apelację powódki od powyższego wyroku Sądu
Rejonowego. W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd Rejonowy
prawidłowo ustalił stan faktyczny w rozpoznawanej sprawie, który wskazuje na to, że:
po pierwsze - urlop wychowawczy powódki zakończył się w dniu 13 marca 1999 r.;
po drugie - nie jest zasadne twierdzenie powódki, że po powrocie z urlopu wycho-
wawczego podjęła pracę już w dniu 15 marca 1999 r., bowiem z akt osobowych po-
wódki wynika, że w dniach 15 - 17 marca 1999 r. „załatwiała ona dopiero formalności
związane z badaniami lekarskimi o przydatności do pracy (mimo, iż wcześniej
wiedziała o konieczności ich wykonania), a do podjęcia faktycznych obowiązków -
pracy w Ośrodku Kultury miało dojść 18 marca 1999 r. Tego dnia powódka nieza-
sadnie, zdaniem Sądu Okręgowego, odmówiła przejęcia Ośrodka i tym samym nie
3
przystąpiła do pracy. Zgodnie bowiem z § 15 ust. 4 Regulaminu Organizacyjnego
Urzędu Gminy w P. przekazywanie protokolarne zakresu pracy i obowiązków nastę-
puje jedynie w przypadku zmian personalnych pracowników Urzędu, nie zaś przy
przejęciu obowiązków, jak w niniejszej sprawie, po powrocie pracownika z urlopu i to
na okres urlopu innego pracownika”. Powódka nie miała przejmować odpowiedzial-
ności materialnej za powierzone mienie, a w Ośrodku nie było też na tyle cennych
przedmiotów, aby obawiać się podjęcia w nim pracy bez komisyjnego ich przekaza-
nia. Jednakże pozwany, chcąc pójść na rękę powódce, zgodził się mimo to na komi-
syjne przekazanie Ośrodka powódce, w drodze spisu na oryginalnych drukach in-
wentaryzacyjnych w dniu następnym, tj. w dniu 19 marca 1999 r. o godz. 1700
. Tego
dnia powódka nie stawiła się jednak do pracy i pracy nie świadczyła. Powódka nie
tylko nie podjęła pracy w dniu 19 marca 1999 r., lecz nie stawiła się także do pracy w
dniach 20 i 21 marca 1999 r., jakkolwiek Ośrodek Kultury w P. był czynny w godzi-
nach od 1700
do 2200
w okresie od wtorku do niedzieli każdego tygodnia.
W kasacji od powyższego wyroku Sądu Okręgowego powódka zarzuciła: po
pierwsze - naruszenie art. 233 § 1 KPC, wobec braku wszechstronnego rozważenia
materiału dowodowego, pominięcia dowodów - dokumentu pracodawcy z dnia 15
marca 1999 r. ustalającego powódce stosowne wynagrodzenie, co świadczy o tym,
że w tym dniu powódka podjęła pracę u strony pozwanej. Ponadto, także wobec od-
mowy wiarygodności zeznaniom powódki, bez podania motywów jakimi kierował się
Sąd przy ocenie jej zeznań. W kasacji zarzucono przy tym, że: „zupełnie bezsen-
sowne i nielogiczne byłoby zachowanie powódki polegające na nie podjęciu przez
nią pracy po urlopie wychowawczym - w sytuacji, gdy w dalszym ciągu mogła na tym
urlopie przebywać. Sądy obu instancji do kwestii tej nie odniosły się w uzasadnieniu
swoich orzeczeń, jak też w toku postępowania nie próbowały nawet jej wyjaśnić”. Po
drugie - naruszenie art. 45 § 1 KP wobec przyjęcia, że wypowiedzenie powódce
umowy o pracę było uzasadnione. Jakkolwiek bowiem z wypowiedzenia umowy o
pracę wynika, że jego przyczyną było „nie podjęcie pracy po urlopie wychowaw-
czym”, to jednak z materiału dowodowego zebranego w sprawie nie wynika, aby była
to przyczyna rzeczywista i trafna, skoro powódka stawiła się do pracy w dniu 15
marca 1999 r., następnie na żądanie pracodawcy przeprowadziła badania lekarskie,
a „w dniu 18 marca 1999 r. stawiła się do Ośrodka Kultury celem przejęcia mienia”,
ale „odmówiła ostatecznie przejęcia mienia - albowiem jej żądanie komisyjnego spi-
sania i przekazania majątku na formularzach inwentaryzacyjnych nie zostało speł-
4
nione. Ten sposób przekazywania mienia wynikał z dotychczasowej praktyki (...)
gwarantował zabezpieczenie interesów pracodawcy w zakresie ochrony mienia, jak
też zabezpieczał pracowników przed ewentualnymi perturbacjami w przypadku
stwierdzenia braku mienia. Bezspornym jest, iż następnego dnia, tj. w dniu 19 marca
1999 r. - pomimo wcześniejszych uzgodnień - powódka nie stawiła się w Ośrodku
Kultury i nie doszło do przekazania mienia. Relacje stron co do przyczyn nieobecno-
ści powódki są rozbieżne. Powódka podnosi, iż została wprowadzona w błąd co do
terminu przekazania mienia przez pracownika Urzędu, natomiast strona pozwana
podnosi, iż zmiany terminu nie dokonano, a powódka z niewiadomych przyczyn nie
stawiła się na przekazanie. Brak powódki w pracy w dniu 19 marca 1999 r. i ewen-
tualnie w dniach 20 - 22 marca powinien być potraktowany jako nieobecność w pracy
- nie zaś jako nie podjęcie pracy po powrocie z urlopu wychowawczego”. Po trzecie -
naruszenie art. 8 KP wobec uznania „wypowiedzenia umowy o pracę za uzasadnione
pomimo, iż jest ono sprzeczne z zasadami współżycia społecznego”, bowiem
„powódka jest matką samotnie wychowującą dwoje dzieci, utrzymującą siebie i ro-
dzinę z zasiłku dla bezrobotnych oraz alimentów na dzieci. Również jako sprzeczne z
zasadami współżycia społecznego należy uznać wypowiedzenie stosunku pracy
powódce - przy uwzględnieniu zasad wynikających ze szczególnej ochrony pracy
kobiet. Polskie prawo gwarantuje szczególną ochronę pracy kobiet w związku z ciążą
i macierzyństwem oraz wychowaniem dzieci”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie jest zasadna. W wyniku postępowania dowodowego w rozpozna-
wanej sprawie Sądy obu instancji prawidłowo ustaliły, że: po pierwsze - urlop wycho-
wawczy powódki zakończył się w dniu 13 marca 1999 r., tj. w sobotę; po drugie - w
dniu 15 marca 1999 r. (tj. w poniedziałek) powódka zgłosiła się wprawdzie po urlopie
wychowawczym u strony pozwanej, jednak bez uprzedniego przeprowadzenia wy-
maganych badań lekarskich; po ich przeprowadzeniu w następnym dniu, powódka
ponownie stawiła się do pracy i została poinformowana, że w dniu 18 marca 1999 r.
(tj. we czwartek) ma zgłosić się w Ośrodku Kultury w P., celem podjęcia pracy; po
trzecie - w dniu 18 marca 1999 r. (tj. we czwartek) powódka zgłosiła się w Ośrodku
Kultury w P., lecz podjęcie pracy uzależniła od uprzedniego komisyjnego spisania i
przekazania majątku tej placówki na urzędowych formularzach inwentaryzacyjnych;
5
w konsekwencji, doszło wówczas pomiędzy stroną pozwaną i powódką do uzgodnie-
nia, że do przekazania majątku Ośrodka Kultury w P. powódce w trybie przez nią
oczekiwanym dojdzie w dniu 19 marca 1999 r. (tj. w piątek); po czwarte - pomimo
wcześniejszego uzgodnienia, w dniu 19 marca 1999 r. (tj. w piątek) powódka nie
zgłosiła się w Ośrodku Kultury w P. w celu komisyjnego przejęcia majątku i podjęcia
pracy; powódka nie zgłosiła się do pracy w Ośrodku Kultury w P. także w następnych
dniach, a w szczególności w dniu 20 marca 1999 r. (sobota) i w dniu 21 marca 1999
r. (niedziela), pomimo że wiedziała o tym, iż Ośrodek Kultury w P. jest czynny zaw-
sze od wtorku do niedzieli w godzinach od 1700
do 2200
; po piąte - w tej sytuacji, w
dniu 22 marca 1999 r. (tj. w poniedziałek) strona pozwana na podstawie art. 36 § 1
pkt. 3 KP wypowiedziała powódce umowę o pracę z powodu nie podjęcia przez nią
obowiązków pracowniczych po urlopie wychowawczym, z zachowaniem trzymie-
sięcznego okresu wypowiedzenia od dnia 1 kwietnia 1999 r. do dnia 30 czerwca
1999 r.
Powyższym ustaleniom dotyczącym faktów nie zaprzecza także powódka.
Jakkolwiek w kasacji podnosi ona, że „relacje co do przyczyn nieobecności powódki
są rozbieżne”, to jednak materiał dowodowy zebrany w sprawie wskazuje jedno-
znacznie, że rozbieżność w kwestii oceny przyczyn zaistniałych faktów wynika wy-
łącznie stąd, że to powódka przedstawiła odmienną, aniżeli wynika z przedstawio-
nych w sprawie dowodów (dokumentów i zeznań świadków), wersję przyczyn jej nie-
obecności w pracy i niepodjęcia przez nią obowiązków pracowniczych w dniach od
19 do 21 marca 1999 r. Ponadto, w uzasadnieniu kasacji powódka dała wyraz prze-
konaniu, że: „Abstrahując od rzeczywistych przyczyn nieobecności powódki w
uzgodnionym dniu - należy wskazać, iż nieobecność powódki na przekazaniu mienia
w dniu 19 marca 1999 r. błędnie zakwalifikowano jako nie podjęcie pracy po urlopie
wychowawczym. Brak powódki w pracy w dniu 19 marca 1999 r. i ewentualnie w
dniach 20 - 22 marca powinien być potraktowany jako nieobecność w pracy - nie zaś
jako nie podjęcie pracy po powrocie z urlopu wychowawczego”. Argumentacja ta nie
może mieć jednak żadnego znaczenia dla oceny trafności zaskarżonego wyroku co
najmniej z dwóch powodów: po pierwsze - dlatego, że w rozpoznawanej sprawie jest
poza sporem to, iż po zakończeniu urlopu wychowawczego powódka zgłosiła się
wprawdzie do pracy, ale w ciągu tygodnia od daty zgłoszenia swego powrotu do
pracy, pracy tej nie podjęła i to pomimo, że strona pozwana uczyniła wszystko, aby
umożliwić powódce podjęcie pracy po dokonaniu przekazania mienia Ośrodka Kultu-
6
ry w P. w trybie zaproponowanym przez powódkę; po drugie - powódka nie bierze
pod uwagę, że nawet jednorazowa nieusprawiedliwiona nieobecność pracownika w
pracy może być oceniona, stosownie do okoliczności konkretnego wypadku, nawet
jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych, które uzasadnia rozwiązanie
umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 52 § 1 pkt. 1 KP).
W tej sytuacji, podniesione w kasacji zarzuty naruszenia zarówno art. 233 § 1
KPC, jak i art. 45 § 1 KP okazały się oczywiście bezzasadne. W konsekwencji, bez-
zasadny okazał się również podniesiony w kasacji zarzut dotyczący naruszenia art. 8
KP. Przeciwnie, pracownica samotnie wychowująca dzieci, z którą pracodawca roz-
wiązał umowę o pracę za wypowiedzeniem (art. 30 § 1 pkt. 2 KP), bowiem pomimo,
że po zakończeniu urlopu wychowawczego zgłosiła się do pracy, dopuściła się rów-
nocześnie ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, polegającego na nie-
podjęciu przez nią pracy bez usprawiedliwionej przyczyny, nie może skutecznie po-
woływać się na art. 8 KP w celu uznania tego wypowiedzenia za sprzeczne z zasa-
dami współżycia społecznego.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================