Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2013 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Andrzej Jastrzębski

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2013 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa T. M.

przeciwko (...) spółki z o.o.

w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego

w Słupsku z dnia 12 grudnia 2012r., sygn. akt I C 1650/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz powoda T. M. kwotę 300 zł ( trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IV Ca 117/13

UZASADNIENIE

Rozpoznając złożoną przez pozwaną (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w G. apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Słupsku z dnia 28 lutego 2013 roku, przy uwzględnieniu treści art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zgłoszonego zarzutu naruszenia przepisów postępowania, Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie wyjaśniające. Do okoliczności podniesionych przez apelującą pozwaną w ramach zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c., Sąd II instancji ustosunkuje się szczegółowo przy omawianiu poszczególnych zarzutów materialnoprawnych, jako że okoliczności te zostały przedstawione również i na poparcie tychże zarzutów. W tym miejscu wskazać natomiast tylko należy stronie apelującej, przy jednoczesnym stwierdzeniu, że jej zarzut naruszenia przepisów postępowania nie podlega, jako nieuzasadniony w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, uwzględnieniu, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby nawet w równym stopniu na podstawie tego materiału dowodowego dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w powiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15.12.2005 r. I ACa 513/05, LEX nr 186115). Taka sytuacja nie zachodzi jednak w realiach rozpoznawanej sprawy, albowiem zarzuty podniesione przez apelującą nie mają oparcia ani w stanie faktycznym sprawy, ani w jej stanie prawnym.

Z art. 4 ust. 2 pkt 5 ustawy o kredycie konsumenckim wynika, iż opłatę przygotowawczą stanowi opłata za rozpatrzenie wniosku kredytowego oraz przygotowanie i zawarcie umowy kredytowej, będąca elementem całkowitego kosztu kredytu. Natomiast stosownie do treści przepisu art. 11 ust. 5 cytowanej ustawy, w razie odstąpienia od umowy kredytodawca obowiązany jest niezwłocznie zwrócić poniesione przez konsumenta na rzecz kredytodawcy koszty udzielanego kredytu, z wyjątkiem opłaty przygotowawczej oraz pobranych przez kredytodawcę opłat związanych z ustanowieniem zabezpieczenia.

Nie można jednak nie zauważyć, iż przepis ten to jeden z zapisów art. 11, regulującego kwestię odstąpienia od umowy bez podania przyczyny, w terminie 10 dni od dnia zawarcia umowy. W niniejszej sprawie przedwstępną umowę pożyczek zawarto w dniu 7 maja 2010 roku, zaś z treści pisma znajdującego się na k. 14 akt sprawy wynika, iż powód zrezygnował z zawarcia umowy pożyczki gotówkowej w dniu 16 marca 2012 r., a więc później niż w terminie 10 dni od zawarcia umowy przedwstępnej (do zawarcia umowy przyrzeczonej w ogóle nie doszło).

W tym miejscu należy wyjaśnić, że opłatę przygotowawczą rozumie się, jako opłatę za rozpatrzenie wniosku kredytowego oraz przygotowanie i zawarcie umowy kredytowej (art. 4 ust. 2 pkt 5 ustawy). W literaturze przedmiotu trafnie zwraca się uwagę na niebezpieczeństwo ukrywania pod nazwą opłaty przygotowawczej innych kosztów składających się na całkowity koszt kredytu, z czym wiązałoby się utrudnienie konsumentowi możliwości skorzystania z prawa odstąpienia, w związku z tym należy przyjąć, że opłatą przygotowawczą jest wyłącznie taka opłata, która odpowiada warunkom wskazanym w art. 4 ust. 2 pkt 5, a więc opłata, która służy pokryciu kosztów rozpatrzenia wniosku kredytowego oraz przygotowania i zawarcia umowy kredytowej. Koszty te ze względów technicznych mają charakter zryczałtowany, kredytodawca jednak musi liczyć się z koniecznością uzasadnienia wysokości opłaty przygotowawczej. Określenie bowiem danej opłaty, która ukrywa w sobie inne koszty niż koszty rozpatrzenia wniosku kredytowego oraz przygotowania i zawarcia umowy kredytowej, mianem „przygotowawcza”, stanowić będzie naruszenie omawianego przepisu (por. Trzaskowski R., Komentarz do art. 4 ustawy o kredycie konsumenckim wraz z przywołaną tam literaturą, LexPolonica).

Pozwana nie wykazała, by poniosła jakiekolwiek rzeczywiste koszty związane z zawarciem umowy przedwstępnej z powodem.

Ponadto, w niniejszej sprawie pobrana przez pozwaną tytułem opłaty przygotowawczej stanowiła 5% wnioskowanej sumy kwot pożyczek , tymczasem zgodnie z art. 7a ustawy o kredycie konsumenckim łączna kwota wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki, z wyłączeniem udokumentowanych lub wynikających z innych przepisów prawa kosztów, związanych z ustanowieniem, zmianą lub wygaśnięciem zabezpieczeń i ubezpieczeń (w tym kosztów ubezpieczenia spłaty kredytu, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 4), nie może przekroczyć 5% kwoty udzielonego kredytu konsumenckiego. W opłacie pobranej przez pozwaną w rzeczywistości zawarte były wszystkie koszty i opłaty, związane z zawarciem przedmiotowych umów, pozwana nie mogłaby bowiem pobrać już żadnej innej opłaty czy prowizji od udzielonej pożyczki.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W myśl § 3 cytowanego przepisu, nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

W ocenie Sądu Okręgowego nie można zgodzić się z twierdzeniami strony pozwanej, iż brak możliwości zwrotu opłaty przygotowawczej został indywidualnie uzgodniony z powodem. Po pierwsze, ukształtowanie treści umowy nastąpiło między stronami poprzez wypełnienie pustych miejsc w gotowym wzorcu umowy (redakcja zdecydowanej większości umowy nie pozwalała na żadne poprawki czy uzupełnienia). Po drugie, z podpisanego przez powoda, w dniu zawierania umowy przedwstępnej oświadczenia wynika, iż indywidualnie negocjowane były jedynie postanowienia umowy dotyczące wypłaty pożyczki w całości (k. 13v). Nadto, pozwana spółka nie wykazała, iż sporne postanowienia umowy było negocjowane indywidualnie, a to na niej spoczywał w tym zakresie ciężar dowodu. Za „uzgodnione” trzeba uważać te tylko postanowienia umowy, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ, np. były one uzgadniane w trakcie negocjacji albo też zostały przyjęte przez przedsiębiorcę wskutek propozycji konsumenta (tak trafnie Żuławska Cz., Komentarz do art. 385 ¹ k.c. (w:) Dmowski St., Sychowicz M., Ciepła H., Kołakowski K., Wiśniewski T., Gudowski J., Bieniek G., Najnowsze wydanie: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom I, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2009 Wydanie IX s. 851 oraz Lex Polonica). To, że powód podpisał się pod umową, a więc zaakceptował jej treść, nie ma znaczenia dla oceny, czy postanowienia tej umowy były z nim indywidualnie uzgadniane. Pojęcie indywidualnego uzgodnienia nie jest bowiem tożsame z pojęciem akceptacji, jak zdaje się twierdzić pozwana.

Pozwana nie może skutecznie odmawiać zwrotu uiszczonej na jej rzecz opłaty przygotowawczej powołując się na jednostronnie ustalone przez siebie i zawarte we wzorcu umowy przedstawionej pozwanemu (a nie ma wątpliwości, że pozwany nie miał możliwości negocjowania postanowień umowy w tym zakresie, bo i nic przeciwnego nie wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego) brzmienie § 14 ust. 3 umowy.

Postanowienie o braku zwrotu opłaty przygotowawczej uznać należy nie tylko za nieuzgodnione indywidualnie, ale też za kształtujące prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jego interesy. Jak to już wcześniej zostało wskazane, pobrana tytułem opłaty przygotowawczej kwota był zupełnie nieadekwatna do nakładu pracy i podjętych działań pracowników pozwanej, poza tym równa była kwocie, jaką maksymalnie pozwana mogłaby pobrać, jako sumę opłat i prowizji od zawartej umowy pożyczki.

Dla oceny braku zwrotu opłaty przygotowawczej w przypadku rezygnacji z zawarcia umowy przyrzeczonej nie bez znaczenia pozostają wpisy klauzul abuzywnych zawarte w prowadzonym przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Rejestrze klauzul niedozwolonych (rejestr dostępny pod adresem internetowym Urzędu http://www.uokik.gov.pl/rejestr_klauzul_niedozwolonych2.php), w którym postanowienia o treści mocno zbliżonej do postanowienia zawartego we wzorze umowy stosowanym przez pozwaną figurują m.in. pod pozycjami: nr 158 („opłata przygotowawcza jest bezzwrotna za wyjątkiem przypadku określonego w art. 4 § 2”), nr 175 („opłata przygotowawcza stanowi bezzwrotne za wyjątkiem określonym w art. 5 ust. 2 wynagrodzenia za przygotowanie i zawarcie umowy”), nr 204 („opłata przygotowawcza oraz koszty administracyjne nie podlegają zwrotowi”) oraz nr 235, nr 311, nr 465, nr 704, nr 1095, nr 1100, nr 1101. Wśród wpisów w Rejestrze istnieje również szereg postanowień uznanych przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone, które nie odnoszą się wprost do pojęcia „opłaty przygotowawczej”, lecz przewidują pobieranie niepodlegających zwrotowi tzw. opłat wstępnych (np. pod pozycjami rejestru nr: 5, 23, 38 i 254).

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, iż powód T. M. nie był związany postanowieniem zawartym w umowie przedwstępnej umowy pożyczek, zatem pozwana (...) Sp. z o.o. w S. winna zwrócić mu pobraną przez siebie opłatę przygotowawczą, o czym trafnie orzekł w zaskarżonym wyroku Sąd Rejonowy. Jako podstawę takiego rozstrzygnięcia należy wskazać art. 395 § 2 k.c., zgodnie z którym w razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za nie zawartą, a to, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym.

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd Okręgowy uznał, iż zaskarżony wyrok, jest słuszny, zatem apelacja pozwanej - na mocy art. 505 ¹² § 3 k.p.c. - podlegała oddaleniu.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 98 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. i w oparciu o § 6 ust. 3 w zw. z § 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu orzeczono jak w pkt 2 sentencji wyroku.