Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 stycznia 2002 r.
I PKN 821/00
Przepis art. 32 ust. 4 w związku z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854
ze zm.) wymaga uzyskania przez pracodawcę zgody ponadzakładowej organi-
zacji związkowej na rozwiązanie albo zmianę treści stosunku pracy członka jej
zarządu. Pracodawca nie może więc ograniczyć się do zawiadomienia o zamia-
rze dokonania takiej czynności, a tym bardziej niedopuszczalne jest zawiado-
mienie zastępcze (analogia z art. 139 § 3 k.p.c.), polegające na pozostawieniu w
aktach osobowych pracownika przesyłki zwróconej przez pocztę, mimo wysła-
nia jej na adres wskazany przez przewodniczącego organizacji zakładowej.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski (spra-
wozdawca), Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2002 r. sprawy z po-
wództwa Piotra N. i Lechosława W. przeciwko Prasowym Zakładom Graficznym
Przedsiębiorstwu Państwowemu w B. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji
powodów od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Bydgoszczy z dnia 1 czerwca 2000 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Sądowi
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania oraz
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 21 grudnia 1999 r.
[...] oddalił powództwo Piotra N. i Lechosława W. o przywrócenie do pracy w pozwa-
nych Prasowych Zakładach Graficznych w B. W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd
Rejonowy powołał się na poniższe ustalenia faktyczne.
2
Powód Piotr N. był u strony pozwanej zatrudniony od dnia 9 listopada 1993 r.
w introligatorni jako pomocnik introligatora, zaś powód Lechosław W. od dnia 17
grudnia 1985 r. jako konserwator elektryk. Powodowie byli działaczami Związku Za-
wodowego „L.P.” - Piotr N. sekretarzem, a Lechosław W. przewodniczącym organi-
zacji zakładowej i zarazem członkiem zarządu komisji krajowej. Ze względu na pono-
szone straty i planowaną prywatyzację strona pozwana podjęła decyzję o redukcji
zatrudnienia i likwidacji niektórych stanowisk pracy. Likwidacja objęła cztery stanowi-
ska elektryków konserwatorów oraz dwadzieścia sześć stanowisk pomocników intro-
ligatora. Do zwolnienia z tych stanowisk przełożeni wytypowali między innymi powo-
dów. W odniesieniu do Lechosława W. przyczyną wyboru była „niska ocena jego
predyspozycji, przy konieczności redukcji zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych”.
Co się natomiast tyczy Piotra N., to przyczyną wypowiedzenia mu warunków pracy
była zmiana profilu produkcyjnego introligatorni, likwidacja dwudziestu sześciu sta-
nowisk pracy pomocników introligatorskich, mała samodzielność oraz wytypowanie
przez bezpośredniego przełożonego, który był niezadowolony z jakości i tempa pracy
tego powoda. Ponieważ powodowie, jako działacze związkowi, podlegali szczególnej
ochronie trwałości stosunku pracy, to pozwany pracodawca utworzył dla nich i im po-
dobnych osób „dział insertowni i sortowania druków”. Pracodawca powiadomił o tym
fakcie zakładową organizację związkową, a następnie wysłał powiadomienie do Ko-
misji Krajowej na adres wskazany przez Lechosława W., lecz przesyłka wróciła do
nadawcy z adnotacją o jej niepodjęciu w terminie, a następnie o zmianie adresu. Po-
zwany uznał, że tym sposobem wykonał ciążący na nim obowiązek współdziałania
ze związkami i dokonał powodom wypowiedzenia zmieniającego ich warunki pracy.
W świetle tych faktów Sąd Rejonowy uznał, że wypowiedzenie powodom wa-
runków pracy było zgodne z przepisami ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze
zm.). Decyzja o zmniejszeniu zatrudnienia przez likwidację niektórych stanowisk
pracy była rzeczywista i merytorycznie uzasadniona, czego nie są w stanie zmienić
subiektywne wyobrażenia powodów o wysokiej jakości ich pracy. Pozwany praco-
dawca prawidłowo przeprowadził też związkową konsultację zamiaru wypowiedzenia
zmieniającego, w tym konsultację drugiego stopnia, gdyż po zwrocie korespondencji
wysłanej na adres wskazany przez przewodniczącego organizacji zakładowej nie był
obowiązany do poszukiwania Komisji Krajowej Związku Zawodowego „L.P.”.
3
Apelację wniesioną przez powodów oddalił Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 1 czerwca 2000 r. [...]. Sąd
Okręgowy przejął ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, a
także zaaprobował ich prawną kwalifikację. Sąd Okręgowy zauważył ponadto, że
wprawdzie w zakresie związkowej konsultacji zamiaru wypowiedzenia brak podstaw
do bezpośredniego stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o dorę-
czeniach, to w drodze analogii z art. 139 k.p.c. uznać można, iż pozostawienie w ak-
tach osobowych powodów zawiadomienia skierowanego do Komisji Krajowej nastą-
piło ze skutkami doręczenia.
Kasację od powyższego wyroku wnieśli powodowie, zarzucając „naruszenie
prawa materialnego przez błędną jego wykładnię, a w szczególności przez przyjęcie,
że strona pozwana dochowała warunków określonych w przepisach ustawy z dnia
29. (powinno być „23”) 05. 1991 r. o związkach zawodowych oraz ustawy z dnia 28.
12. 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (...), co w konsekwencji skutkowało
skutecznym rozwiązaniem stosunku pracy z powodami”, a także „naruszenie przepi-
sów postępowania mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy przez błędne
przyjęcie, że strona pozwana skutecznie doręczyła Komisji Krajowej Związku Zawo-
dowego „L.P." pismo zawierające swoje stanowisko w zakresie warunków rozwiąza-
nia stosunku pracy z powodami”. Na tej podstawie strona skarżąca domagała się
uchylenia kwestionowanego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sadu Rejono-
wego i przekazania mu sprawy do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu
kosztów postępowania kasacyjnego. Powyższe zarzuty zostały w treści uzasadnienia
kasacji zrelatywizowane do art. 32 ust.1, 2 i 4 ustawy o związkach zawodowych oraz
do art. 139 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja wykazuje wprawdzie wyraźne uchybienia w zakresie prawniczego
warsztatu zawodowego (podstawy kasacyjne mają ogólnikowe i jedynie częściowe
uzasadnienie - nie rozciąga się ono na petitum i w ogóle nie obejmuje konkretyzacji
przepisów tzw. ustawy o grupowych zwolnieniach, a poza tym jest napisana niesta-
rannym językiem ), lecz mimo to musi być uwzględniona, gdyż jej podstawy są
usprawiedliwione, a ściślej rzecz ujmując - ich zasadności nie można wykluczyć w
4
świetle niejasnych motywów zaskarżonego rozstrzygnięcia. Sąd drugiej instancji
ustalił i ocenił bowiem, że dalsze zatrudnianie powodów na dotychczasowych stano-
wiskach przestało być możliwe wskutek ich likwidacji i z tej przyczyny pracodawca
dokonał wypowiedzeń zmieniających na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw. Sąd
Okręgowy nie dostrzegł jednak, iż powołany przepis dotyczy zwolnień grupowych i z
wyraźną niekonsekwencją stwierdził równocześnie, że wspomniane wypowiedzenia
zmieniające „dla swej ważności wymagały przeprowadzenia konsultacji związkowej o
której mowa w art. 38 k. p., przy czym po negatywnej odpowiedzi organizacji związ-
kowej pozwany obowiązany był do zwrócenia się do organizacji ogólnokrajowej w
której skład wchodziła organizacja związkowa”. Współdziałanie pracodawcy z pra-
cowniczym przedstawicielstwem związkowym odbywa się jednak przy zwolnieniach
grupowych na zasadach porozumienia (regulaminu) z art. 4 ustawy.
Natomiast osobom wymienionym w art. 6 ust. 1 ustawy, a więc między innymi
członkom zarządu zakładowej organizacji związkowej, do grona których należeli
także powodowie, nie wolno w razie zwolnień indywidualnych dokonać nie tylko wy-
powiedzenia, ale również wypowiedzenia zmieniającego. W tym zakresie zastoso-
wanie ma zatem przepis art. 32 ust.2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach za-
wodowych (jednolity tekst: Dz.U z 2001 r. Nr 79, poz. 854), który stanowi, że praco-
dawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może jednostron-
nie zmienić warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika będącego człon-
kiem zarządu (lub komisji rewizyjnej) zakładowej organizacji związkowej w czasie
trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu. Powołany przepis wyma-
ga od pracodawcy uzyskania zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej, któ-
rego to wymagania nie można identyfikować ze złożeniem wniosku o udzielenie ta-
kiej zgody, niezależnie od tego, czy wniosek rzeczywiście został adresatowi dorę-
czony.
Bezprzedmiotowe są więc wszelkie rozważania na temat dopuszczalności po-
sługiwania się analogią z art. 139 § 3 k.p.c. i uznawania, że jeżeli pismo w sprawie
wypowiedzenia (wypowiedzenia zmieniającego) pracodawca wysłał do ogólnokrajo-
wej organizacji związkowej na adres podany przez przewodniczącego organizacji za-
kładowej, po czym korespondencja wróciła z adnotacją o niepodjęciu przesyłki lub o
zmianie siedziby przez adresata, to przesyłkę pozostawia się w aktach osobowych
5
pracownika ze skutkami doręczenia. Należy jednak lojalnie podkreślić, że wspomnia-
nej analogii Sąd Okręgowy szukał dla zawiadomienia o zamiarze wypowiedzenia
(wypowiedzenia zmieniającego), czyli w okolicznościach określonych w art. 38 § 3
k.p., a nie dla wniosku o wyrażenie zgody na dokonanie podobnego wypowiedzenia.
Tymczasem w okolicznościach sprawy konieczna prima facie była zgoda organizacji
związkowej i to organizacji zakładowej, a nie ogólnokrajowej. Co prawda, powód Le-
chosław W. był członkiem zarządu organizacji ogólnokrajowej, lecz ochrona z tego
tytułu ulegała pochłonięciu w zbiegu z ochroną należną z racji członkostwa w zarzą-
dzie organizacji zakładowej.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313
§ 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji, przy czym o kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art.
39319
w związku z art. 108 § 2 k.p.c.
========================================