Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 22 października 2002 r., III CZP 61/02
Sędzia SN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
Sędzia SN Barbara Myszka
Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi wierzyciela Skarbu Państwa (Naczelnika
Urzędu Skarbowego w C.) na czynności Komornika Rewiru II przy Sądzie
Rejonowym w Chrzanowie w sprawie II Km (...) przeciwko "A.", spółce z o.o. w C. o
egzekucję świadczenia pieniężnego, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na
posiedzeniu jawnym w dniu 22 października 2002 r., przy udziale prokuratora
Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczyszyn, zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z dnia 1 lipca 2002 r.:
1." Czy obciążenie dłużnika kosztami czynności egzekucyjnych podjętych w
postępowaniu egzekucyjnym w administracji uzasadnia obciążenie go pełnymi
kosztami egzekucji sądowej, w wysokości określonej w art. 49 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz U Nr.133, poz. 882 ze
zm.) i na zasadach z art. 59 ust. 1 tej ustawy, co do roszczenia objętego
administracyjnym tytułem wykonawczym po przekazaniu Komornikowi sądowemu
dalszej egzekucji tego roszczenia w oparciu o art. 773 § 1 k.p.c., ?
2. w razie negatywnej odpowiedzi na zagadnienie prawne przedstawione w
punkcie 1 – w jakim zakresie dłużnik winien być obciążony kosztami postępowania
egzekucyjnego w administracji, a w jakim kosztami kontynuowania tej egzekucji
przez komornika sądowego?"
podjął uchwałę:
Komornik, który na podstawie art. 773 k.p.c. przejął dalsze prowadzenie
egzekucji świadczenia pieniężnego stwierdzonego administracyjnym tytułem
wykonawczym, pobiera od dłużnika – na zasadach określonych w art. 59 ust.
1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji
(Dz.U. Nr 133, poz. 882 ze zm.) – całą opłatę egzekucyjną w wysokości
przewidzianej w art. 49 tej ustawy.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 17 września 2001 r. Komornik Rewiru II przy Sądzie
Rejonowym w Chrzanowie umorzył postępowanie egzekucyjne z wniosku Urzędu
Skarbowego w C. przeciwko „A.”, spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w C.
wobec zapłaty całej należności oraz ustalił koszty postępowania egzekucyjnego na
podstawie art. 45 i 59 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i
egzekucji (Dz.U. Nr 133, poz. 882 ze zm. – dalej "u.k.s.egz.") odpowiednio w kwocie
2415 zł i 4904,99 zł.
Po rozpoznaniu skargi na czynność komornika Sąd Rejonowy w Chrzanowie
postanowieniem z dnia 12 lutego 2002 r. uchylił powyższe postanowienie w części
ustalającej koszty postępowania egzekucyjnego w wysokości przewyższającej
kwotę 4904,99 zł, a w pozostałym zakresie skargę oddalił. Zdaniem Sądu
Rejonowego, komornik uprawniony jest do ustalenia kosztów postępowania
egzekucyjnego w pełnej wysokości (21% wyegzekwowanego roszczenia) wówczas,
gdy prowadzi egzekucję od początku. Jeżeli natomiast przejmuje do dalszego
prowadzenia egzekucję administracyjną i prowadzi ją łącznie z egzekucją sądową
na podstawie art. 773 § 1 k.p.c., to może ustalić te koszty jedynie w wysokości
odpowiadającej różnicy pomiędzy pełną opłatą stosunkową (21%) i opłatą w
wysokości 7% pobieraną przy wszczęciu egzekucji. Wobec tego, że dłużnik
obciążony został opłatami za czynności egzekucyjne dokonane w postępowaniu
administracyjnym, pobieranie dodatkowo opłaty jak przy wszczęciu egzekucji
sądowej oznaczałoby podwójne obciążenie go tymi opłatami. Dlatego też
nieuzasadnione jest, zdaniem Sądu Rejonowego, pobieranie opłaty, o jakiej mowa
w art. 45 ust. 1 ustawy, wynoszącej 7%.
Przy rozpoznawaniu zażalenia Komornika od powyższego postanowienia Sąd
Okręgowy w Krakowie powziął poważną wątpliwość prawną przedstawioną
w sentencji postanowienia. Zdaniem Sądu Okręgowego, podwójne obciążanie
dłużnika opłatą egzekucyjną pobieraną przy wszczęciu egzekucji może nasuwać
zastrzeżenia, jednak brzmienie art. 59 u.k.s.egz. przemawia za zasadnością takiego
rozstrzygnięcia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)
Jak wynika z dokonanych w sprawie ustaleń, doszło do zbiegu egzekucji
administracyjnej i sądowej do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego, co
spowodowało wydanie przez Sąd Rejonowy w Chrzanowie postanowienia w trybie
art.773 k.p.c., przekazującego dalsze łączne prowadzenie egzekucji komornikowi
sądowemu. W takim wypadku, stosownie do art. 774 k.p.c., organ, który przejął
dalsze łączne prowadzenie egzekucji, postanawia, w trybie dla niego właściwym,
o kosztach czynności egzekucyjnych dokonanych przez oba organy egzekucyjne.
Zasadniczy problem przedstawiony przez Sąd Okręgowy sprowadza się do
odpowiedzi na pytanie, czy koszty egzekucji świadczenia pieniężnego w takim
wypadku obejmują zarówno koszty czynności egzekucyjnych dokonanych
w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym przed przekazaniem dalszej
egzekucji komornikowi, jak i opłaty pobierane przez komornika sądowego w pełnej
wysokości. Rozstrzygnięcie tej kwestii wymaga rozważenia rozwiązań prawnych
zawartych w ustawach, regulujących zarówno postępowanie egzekucyjne
w administracji, jak i egzekucję prowadzoną przez komorników sądowych.
Kwestię kosztów administracyjnego postępowania egzekucyjnego reguluje
ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
(jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 110, poz. 968 ze zm.). Ogłoszenie jednolitego tekstu
ustawy już po dacie, w której ustalone zostały koszty egzekucji, nie ma znaczenia
dla rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia prawnego, podobnie jak fakt
trzykrotnej już nowelizacji, jak wynika bowiem z art. 64 § 1 ustawy, pobierane są
opłaty za poszczególne czynności egzekucyjne. W związku z tym obciążono
dłużnika za czynności egzekucyjne dokonane przed przekazaniem egzekucji
komornikowi sądowemu.
Koszty egzekucji sądowej reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji. Również ta ustawa była nowelizowana,
ostatnio ustawą z dnia 18 września 2001 (Dz.U. Nr 130, poz. 1452), która weszła w
życie z dniem 1 stycznia 2002 r., jednak jak wynika z art. 8 ustawy nowelizującej, do
czynności egzekucyjnych rozpoczętych przed jej wejściem w życie stosuje się
przepisy dotychczasowe. Należy zatem mieć na względzie przepisy zawarte w
rozdziale 7 ustawy, które dotyczą opłat egzekucyjnych. Jak wynika z treści art. 43
u.k.s.egz., opłaty egzekucyjne pobiera się za prowadzenie egzekucji. Ten sposób
uregulowania odróżnia egzekucję sądową od egzekucji administracyjnej, w której –
jak wskazano wyżej – opłaty pobiera się za poszczególne czynności egzekucyjne,
prowadzenie egzekucji sądowej podlega zaś jednej opłacie, niezależnie od tego ile i
jakich czynności egzekucyjnych w jej toku dokonano. Opłata ta wynosiła w dacie
wydania zaskarżonego postanowienia komornika 21% wartości egzekwowanego
świadczenia (zgodnie z obecnym brzmieniem art. 49 u.k.s.egz. opłata ta wynosi
15%). Sposób jej pobierania regulowały przepisy art. 45 i 59 u.k.s.egz. Zgodnie z
art. 45 ust. 1 u.k.s.egz., przy wszczęciu egzekucji komornik pobierał od wierzyciela
część opłaty stosunkowej w wysokości 7% wartości egzekwowanego świadczenia.
W rozpoznawanej sprawie tej części opłaty nie pobrano, ponieważ komornik
prowadził egzekucję w dalszym ciągu po przekazaniu egzekucji w trybie art. 773
k.p.c. Po zakończeniu egzekucji przez komornika sądowego sposób pobierania
opłaty określa art. 59 u.k.s.egz. Zgodnie z ust. 1 tego artykułu, komornik ściąga od
dłużnika opłatę nie uiszczoną przez zwolnionego od kosztów sądowych wierzyciela
przy wszczęciu egzekucji (a więc tę część opłaty o jakiej mowa w art. 45 ust. 1
u.k.s.egz.) oraz pozostałą część opłaty nie obciążającą wierzyciela, z tym że drugą
część opłaty oblicza się proporcjonalnie do wyegzekwowanych kwot, druga część
opłaty wynosiła więc 14%, skoro łącznie wysokość opłaty obejmowała 21% (art. 49
u.k.s.egz.), a przy wszczęciu egzekucji komornik pobierał 7% (art. 45 ust. 1
u.k.s.egz.). Wierzyciel –Skarb Państwa (Naczelnik Urzędu Skarbowego w C.),
będący jednocześnie organem egzekucyjnym, opłat egzekucyjnych przy wszczęciu
egzekucji nie ponosił.
Trafnie zauważył Sąd Okręgowy, że pobranie pełnej opłaty w wysokości
łącznie 21% wyegzekwowanej kwoty może nasuwać zastrzeżenia w sytuacji, gdy
komornik nie prowadził całej egzekucji od początku (skoro egzekucja
administracyjna była już wszczęta), a opłatami za czynności dokonane
w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym dłużnik został już obciążony.
Rodzi się bowiem pytanie, czy słuszne jest obciążanie dłużnika w takiej sytuacji
także opłatą pobieraną przy wszczęciu egzekucji. Rozważanie tej kwestii musi
jednak pozostać w sferze uwag de lege ferenda. Rzeczą Sądu Najwyższego jest
dokonywanie wykładni przepisów mających zastosowanie w sprawie, nawet gdy
mogą budzić wątpliwości odnośnie do słuszności przyjętych rozwiązań. Analiza
treści art. 45 ust. 1, art. 49 i 59 ust. 1 u.k.s.egz., w brzmieniu obowiązującym w
dacie wydania przez komornika skarżonego postanowienia (a także w dacie
wydania postanowienia przez Sąd pierwszej instancji), nie pozwala na inną niż
przedstawiona w uchwale wykładnię. Zwrócić także należy uwagę, że ustawa
o komornikach sądowych i egzekucji nie zawiera żadnych rozwiązań, które mogłyby
stanowić podstawę do rozdzielenia pobieranej przez komornika opłaty i odliczania
opłat już obciążających dłużnika w związku z dokonaniem czynności przez
administracyjny organ egzekucyjny. Nawet zatem gdyby podać w wątpliwość
słuszność przyjętego w ustawie rozwiązania, to i tak nie istnieje metoda
rozdzielenia pobieranej przez komornika opłaty.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 390 k.p.c.,
rozstrzygnął przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale.