Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie w IV Wydziale Karnym Odwoławczym
w składzie:

Przewodnicząca: SSO Iwona Gdula

Sędziowie: SO Magdalena Mikłaszewicz (spr.)

del. SR Mariusz Jasion

Protokolant: Aneta Maziarek

przy udziale Prokuratora Prok. Okr. Ilony Talar

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2013 r.

sprawy J. D.

o wydanie wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionej przez skazanego

od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie

z dnia 21 sierpnia 2012 r. sygn. VI K 940/11

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę J. D. przekazuje Sądowi Rejonowemu Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt IV Ka 1506/12

UZASADNIENIE

J. D. został skazany prawomocnymi wyrokami:

I. Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 17 lipca 2007 roku, sygn. akt VI K 1249/04 za ciąg przestępstw z art. 23 ust. 5 ustawy z dnia 23 stycznia 2004 roku o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych, popełnionych w okresie od 25 maja 2004 roku do 8 czerwca 2004 roku oraz w okresie od 25 maja 2004 roku do 23 czerwca 2004 roku, na karę 50 000 złotych,

II. Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 24 lipca 2007 roku, sygn. akt XIX K 93/07 za czyn z art. 222 § 1 kk w zb. z art. 224 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, popełniony w dniu 19 października 2006 roku, na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby oraz – na podstawie art. 71 § 1 kk – na karę grzywny w wysokości 150 stawek dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej stawki dziennej na 10 złotych,

III. Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 14 maja 2008 roku, sygn. akt XIX K 500/07 za:

- czyn z art. 284 § 2 kk, popełniony w dniu 23 czerwca 2006 roku, na karę roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności oraz – na podstawie art. 33 § 2 kk – na karę grzywny w wysokości 150 stawek dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej stawki na 30 złotych,

- czyn z art. 284 § 2 kk, popełniony w dniu 12 października 2006 roku, na karę roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności oraz – na podstawie na art. 33 § 2 kk – na karę grzywny w wysokości 150 stawek dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej stawki na 30 złotych,

przy czym kary jednostkowe połączono, wymierzając skazanemu karę łączną 2 lat poz-bawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby i karę grzywny w wysokości 180 stawek dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej stawki na 30 złotych,

IV. Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 23 czerwca 2008 roku, sygn. akt VI K 686/09 (poprzednio XIV K 369/07), zmienionego następnie wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 20 lutego 2009 roku, sygn. akt IV Ka 1295/08 za czyn z art. 23 ust. 5 ustawy z dnia 23 stycznia 2004 roku o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych w zw. z art. 4 § 1 kk, popełniony w okresie od 6 lipca 2004 roku do 29 lipca 2004 roku, na karę grzywny w wysokości 55 000 złotych.

Sąd Rejonowy- SzczecinPrawobrzeże i Zachód w Szczecinie wyrokiem łącznym z dnia 21 sierpnia 2012 roku, sygn. VI K 940/11

1)  na podstawie art. 85 kk, art. 86§1 kk połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami opisanymi wyżej w punktach II (sygn. akt XIX K 93/07) i III (sygn. akt XIX K 500/07) i wymierzył skazanemu karę łączną 2 lat pozbawienia wolności,

2)  na podstawie art. 85 kk, art. 86 § 1 i § 2 a kk połączył kary grzywny orzeczone wyrokami opisanymi wyżej w punktach I (sygn. akt VI K 1249/04), II (sygn. akt XIX K 93/07), III (sygn. akt XIX K 500/07) i IV (sygn. akt VI K 686/09) i wymierzył skazanemu karę łączną grzywny w rozmiarze 70 000 złotych,

3)  na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk, art.70 § 1 pkt 1 kk, art. 89 § 3 kk wykonanie orzeczonej w punkcie 1) kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 2 lat próby

4)  na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił skazanego od ponoszenia kosztów sądo-wych.

Apelację od całości powyższego wyroku wywiódł skazany, zarzucając:

„- naruszenie przepisu art. 571 § 1 kpk poprzez zaniechanie zwrócenia się do zakładu karnego, w którym przebywał o przesłanie opinii o jego zachowaniu a także poprzez pominięcie przy wydaniu wyroku łącznego informacji o warunkach rodzinnych, mająt-kowych i dokumentacji w zakresie stanu zdrowia i w konsekwencji dokonanie ustaleń faktycznych, pomimo braku miarodajnych dowodów w tym zakresie,

- wymierzenie kary łącznej pozbawienia wolności w sposób nadmiernie dla niego do-legliwy, z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat próby, który upłynie w 2014 r., w sytuacji gdy połączone kary jednostkowe pozbawienia wolności wymierzone w sprawach XIV K 93/07 i XIX K 500/07 również zostały orzeczone z wa-runkowym zawieszeniem wykonania i okres próby w sprawie XIV K 93/07 skończył się w sierpniu 2012 r., natomiast w sprawie XIV K 500/07 skończyłby się w maju 2013 r., a zatem znacznie wcześniej aniżeli orzeczony w wyroku łącznym,

- orzeczenie kary łącznej grzywny w rozmiarze 70 000 zł siedemdziesięciu tysięcy złotych, przy jednoczesnym pominięciu jego sytuacji materialnej, która uniemożliwia mu aktualnie spłatę jakichkolwiek należności z uwagi na brak środków pieniężnych na co wskazuje chociażby fakt iż figuruje w Rejestrze Dłużników Niewypłacalnych.”

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zaniechania łączenia kar pozbawienia wolności i odstąpienie od orzekania kary łącznej grzywny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja skazanego doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku i prze-kazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Odnosząc się twierdzeń i postulatów skazanego świadczących o niezrozumieniu istoty instytucji kary łącznej wydawanej w wyroku łącznym (której najwyraźniej nie wyłożył mu też obrońca, pomimo że z pomocy takiego korzystał), na wstępie wypada jeszcze raz wyjaśnić kilka zasadniczych kwestii, w większości poruszanych już przez Sąd Rejonowy w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Po pierwsze, że w razie spełnienia warunków formalnych do wydania wyroku łącznego, zaistnienia przesłanek materialnych określonych w art. 85 kk albo art. 91 § 2 i 3 kk, stosowne połączenie kar i orzeczenie kary łącznej pozostaje obowiązkiem Sądu, a nie tylko jego uprawnieniem. O ile zatem, tak jak w niniejszej sprawie, Sąd stwierdził taką potrzebę – podstawy ku temu, nie mógł zaniechać łączenia kar pozbawienia wol-ności i odstąpić od orzekania kary łącznej grzywny, o co wnioskował skarżący.

Po drugie, że przedmiotowa regulacja nie służy wcale łagodzeniu sytuacji ska-zanego, który popełnił więcej niż jedno przestępstwo, „rewizji” zapadłych wcześniej, prawomocnych już wyroków i nie musi prowadzić do rozstrzygnięć, skutki których byłyby dla niego korzystniejsze od dolegliwości związanych z odrębnym, kolejnym wykonywaniem poszczególnych kar.

Należy tu podkreślić, że sposób łączenia okresów próby, w którym skarżący upatrywał pogorszenia swojej sytuacji, został wprost uregulowany w art. 89 § 3 kk, stanowiącym, że w razie zbiegu orzeczeń o okresach próby sąd orzeka ten okres oraz związane z nim obowiązki na nowo.

Wobec tego, bez znaczenia pozostawały dywagacje J. D. na temat upły-wu okresów próby w sprawach, w których wymierzono mu kary pozbawienia wolności z zastosowaniem art. 69 § 1 i 2 kk, gdyby nie wydano wyroku łącznego. Nie miał przy tym racji skarżący, wskazując, że w sprawie XIV K 93/07 nastąpiłoby to już w sierpniu 2012 roku (wobec uprawomocnienia się wydanego w niej wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 24 lipca 2007 roku dopiero w dniu 26 listopada 2007 roku, kiedy to został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z tej daty, sygn. IV Ka 1674/07, okres ten upłynąłby dopiero z dniem 25 listopada 2011 roku). Co istotne dla tego postępowania, w żadnej z wymienionych w apelacji spraw, w których zastosowano instytucję probacji, nie doszło do zatarcia skazania, gdyż nie zaistniały wa-runki z art. 76 § 2 kk.

Z omówionymi wyżej zasadami wiąże się mocno ograniczony zakres uwzględ-niania przez Sąd przy orzekaniu o karze łącznej dyrektyw wymiaru kary, o których mowa w art. 53 kk, mianowicie do tych, które dotyczą zachowania sprawcy po czynie, mających znaczenie z punktu widzenia oceny stopnia resocjalizacji skazanego w kon-tekście celów prewencji indywidualnej i ogólnej, o czym świadczy m.in. treść przywo-ływanego w apelacji art. 571 kpk, dającego Sądowi możliwość sięgania w razie potrze-by (rozumianej jako zasada) po opinię o skazanym z zakładu karnego czy badania jego sytuacji rodzinnej, warunków majątkowych i stanu zdrowia.

Wobec stawianego przez skarżącego zarzutu obrazy ww. przepisu, od razu należy tu od-notować, że rzeczywiście Sąd I instancji wyrokujący w przedmiotowej sprawie tego rodzaju informacji nie zażądał (ani z zakładu karnego, w którym wcześniej J. D. przebywał przez stosunkowo krótki okres, ani od kuratora sprawującego dozór uproszczony w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania niektórych kar), nie korzystając również z danych dotyczących stanu zdrowia skazanego i jego sytuacji ma-jątkowej, zawartych w części wykonawczej akt poszczególnych spraw (nieujawnio-nych). Jednakże, z pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynikało, że po-mimo owego zaniechania, Sąd ten przyjął, iż skazany od czasu ostatniego skazania zachowywał się poprawnie, wysnuwając w stosunku do niego pozytywną prognozę kryminologiczną. Warto też wspomnieć, że Sąd odwoławczy dysponował aktualną opinią o skazanym, którą najoględniej można określić mianem przeciętnej, zatem nie-mogącej rzutować znacząco na decyzję Sądu a quo, gdyby takowa była mu wówczas znana.

Choć argumenty naprowadzone przez skazanego nie miały siły przekonywania, która mogłaby doprowadzić do uczynienia zadość jego postulatowi, to jednak zaskar-żony wyrok nie mógł się ostać, gdyż, zdaniem Sądu Okręgowego, przy wyrokowaniu w przedmiocie kar łącznych (a dokładniej kary łącznej grzywny) należało rozważyć jeszcze jedną kwestię dotąd przez Sąd meriti pominiętą.

Otóż, lektura 1. orzeczenia wskazanego w części wstępnej wyroku łącznego poka-zywała, że obejmowało ono skazania za czyny zakwalifikowane ostatecznie z art. 23 ust. 5 ustawy z dnia 23 stycznia 2004 roku o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych, a nie z art. 23 ust. 1 tejże ustawy, jak wska-zał błędnie Sąd a quo, nie dostrzegając zmiany oceny prawnej zachowania J. D. dokonanej przez poprzedni Sąd Rejonowy. To z kolei, w zestawieniu z treścią wyroku przywołanego jako 4. (kwalifikacją prawną przestępstwa, datą jego popełnienia i opisem działania), wymagało rozważenia, czy w przedmiotowej sprawie nie zacho-dziła sytuacja, o której mowa w art. 91 § 3 kk, stanowiącym, że jeżeli sprawca został skazany dwoma lub więcej wyrokami za przestępstwa należące do ciągu przestępstw określonego w § 1, orzeczona w wyroku łącznym kara nie może przekroczyć górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, przewidzianego w przepisie, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje. Pozytywna odpowiedź na to pytanie nakazywałaby bowiem najpierw wymierzyć karę grzywny za ciąg przestępstw opisanych w wyroku 1. i 4., wg reguł określonych w przywołanym przepisie, a dopiero później rozważać jej połączenie z karami grzywny orzeczonymi w wyrokach 2. i 3., co oczywiście mogłoby mieć wpływ na jej wymiar. Dopiero w przypadku wykluczenia zaistnienia warunków z tego przepisu i podstaw do jego zastosowania należałoby sięgnąć od razu po art. 91 § 2 kk ( nota bene przez Sąd meriti w wyroku pominięty). Bez rozstrzygnięcia tej okoliczności, co powinien był uczynić Sąd Rejonowy, niemożliwym jest prawidłowe wyrokowanie w rozpoznawanej obecnie kwestii, stąd konieczność wy-dania orzeczenia o charakterze kasatoryjnym.

Mając powyższe na uwadze, Sąd II instancji uchylił zaskarżony wyrok i prze-kazał przedmiotową sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu- SzczecinPrawobrzeże i Zachód w Szczecinie, którego obowiązkiem będzie powtórzenie prze-wodu sądowego, w czasie którego wyjaśni wszystkie okoliczności dotyczące dotych-czasowego wykonania podlegających łączeniu kar oraz aktualnego zachowania ska-zanego, jego stanu zdrowia, warunków rodzinnych i sytuacji majątkowej. Rozważając zaś zaistnienie warunków do wydania wyroku łącznego i orzekając w tym przedmiocie, uwzględni zasygnalizowane powyżej zagadnienie prawne, postępując dalej w zależnoś-ci od sposobu jego rozstrzygnięcia. Będzie miał przy tym na uwadze kierunek apelacji – wywiedzionej wyłącznie na korzyść skazanego, i wynikający z niego pośredni zakaz pogarszania jego sytuacji (art. 443 kpk w zw. z art. 434 § 1 kpk). Na zakończenie całość procesu orzekania przedstawi w pisemnym uzasadnieniu, które pozwoli na skontrolo-wanie jego prawidłowości.

Podstawę prawną wyroku Sądu Okręgowego stanowił art. 434 § 1 kpk.

………………………………. …………………… ……………………….

SSO Magdalena Mikłaszewicz SSO Iwona Gdula del. SR Mariusz Jasion