Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 24 września 2003 r.
I PK 324/02
Wymaganie pisemnej zgody pracownika na bezgotówkową formę wy-
płaty wynagrodzenia za pracę (art. 86 § 3 k.p.) ma ściśle bezwzględnie obowią-
zujący charakter, a postanowienie regulaminu pracy dopuszczające ustną
zgodę jest nieważne (art. 9 § 2 k.p.).
Przewodniczący SSN Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Hajn, Józef Iwulski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 września 2003 r.
sprawy z powództwa Pawła P. przeciwko Fabryce „S.P.” Spółce Akcyjnej w P. o wy-
nagrodzenie za pracę i inne roszczenia, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 kwietnia 2002 r. [...]
1) z m i e n i ł zaskarżony wyrok w pkt I w części dotyczącej wynagrodzenia
za okres od dnia 1 do dnia 22 sierpnia 2001 r. w kwocie 8.625,10 zł ( słownie złotych:
osiem tysięcy sześćset dwadzieścia pięć 10/100) w ten sposób, że w tym zakresie
oddalił apelację strony pozwanej;
2) o d d a l i ł kasację w pozostałym zakresie ;
3) koszty postępowania kasacyjnego między stronami zniósł wzajemnie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 16 kwietnia 2002 r. [...] uwzględniając w całości apelację pozwanej
Spółki Akcyjnej „S.P.” w P. oraz częściowo apelację powoda Pawła P., zmienił wyrok
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z dnia 21
grudnia 2001 r. [...], w ten sposób, że oddalił powództwo w części dotyczącej odsz-
kodowania w kwocie 13.137,50 zł i wynagrodzenia za pracę za okres od dnia 1 do
dnia 22 sierpnia 2001 r. w wysokości 8.625,10 zł , podwyższając powodowi kwotę
należnego wynagrodzenia za pracę we wrześniu 2001 r. do kwoty 2.452,33 zł i przy-
2
znając powodowi - poczynając od dnia 8 września 2001 r. - odsetki od wynagrodze-
nia za lipiec i pozostałą część sierpnia 2001 r. oraz oddalił apelację powoda w pozo-
stałej części. W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny powołał się na usta-
lenia poczynione przez Sąd Okręgowy, które w większości przejął jako własne.
Powód Paweł P. został w Fabryce „S.P.” SA w P. zatrudniony od dnia 9 listo-
pada 2000 r. na stanowisku prezesa zarządu- dyrektora naczelnego. Na podstawie
umowy o pracę otrzymywał wynagrodzenie stanowiące sześciokrotność przeciętnego
wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z terminem płatności do końca miesiąca .
W dniu 24 kwietnia 2001 r. rada nadzorcza Spółki zawiesiła go w pełnieniu obowiąz-
ków, a walne zgromadzenie jej akcjonariuszy w dniu 24 lipca 2001 r. odwołało go ze
składu zarządu. W dniu 27 lipca 2001 r. pracodawca sporządził oświadczenie o roz-
wiązaniu z powodem umowy o pracę za jednomiesięcznym okresem wypowiedzenia
w związku z odwołaniem ze składu zarządu. Pismo to wysłano listem poleconym do
E., gdzie Paweł P. mieszka. Pracodawca próbował też doręczyć wypowiedzenie
przez posłańca, lecz żona powoda odmówiła przyjęcia pisma. Trzy dni później próbę
tę ponowiono, ale nikogo nie zastano pod każdym z dwóch adresów w E. Na począt-
ku sierpnia 2001 r. powód rozmawiał jednak z nowym prezesem zarządu Spółki na
temat zwrotu sprzętu będącego własnością pracodawcy. Pytał też o wynagrodzenie
za lipiec, na co usłyszał, że w dniu 31 lipca 2001 r. wysłano mu pismo w tej sprawie,
a szczegóły wyjaśni mu księgowa. Pracodawca poinformował w tym trybie, że
wspomniane wynagrodzenie można odebrać w kasie zakładu, choć zdaniem Sądu
pierwszej instancji powód pisma tego nie otrzymał. Należne mu wynagrodzenie za
okres do czerwca 2001 r. było w ostatnim dniu miesiąca wpłacane na rachunek ban-
kowy, podobnie jak pozostałym pracownikom. Państwowa Inspekcja Pracy zakwe-
stionowała jednak taki sposób uiszczania należności za pracę, wobec czego praco-
dawca w dniu 17 lipca 2001 r. wprowadził w życie nowy regulamin pracy, który sta-
nowi w § 49, że od 1 sierpnia 2001 r. wynagrodzenie wypłaca się w kasie lub na ży-
czenie pracownika za pośrednictwem banku, przy czym według Sądu Okręgowego
powód nie został o tej zmianie poinformowany. Ponieważ również wynagrodzenie za
sierpień 2001 r. nie wpłynęło na rachunek bankowy, to powód w dniu 7 września
2001 r. rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy.
W tym stanie rzeczy jako bezsporne Sąd pierwszej instancji ocenił prawo do
wynagrodzenia za lipiec i za okres niezdolności do pracy od 23 sierpnia do 7 wrześ-
nia 2001 r., a ponadto prawo do odprawy oraz ekwiwalentu za niewykorzystany urlop
3
wypoczynkowy. Co się tyczy wynagrodzenia za okres od 1 do 22 sierpnia 2001 r., to
Sąd Okręgowy odmówił jakiegokolwiek znaczenia próbom doręczenia powodowi w
miejscu jego zamieszkania pism zawierających informację o odwołaniu go ze stano-
wiska prezesa zarządu i oświadczenie o wypowiedzeniu mu umowy o pracę. Sąd
Okręgowy powołując się na treść art. 71 k.p. stwierdził, że pracownik odwołany z
zajmowanego stanowiska jest w okresie wypowiedzenia zwolniony z obowiązku
świadczenia pracy, wobec czego niestawienie się do pracy nie stanowi nieusprawie-
dliwionej nieobecności, mogącej pozbawić pracownika prawa do wynagrodzenia.
Jeżeli powód został odwołany ze stanowiska i nie mógł pełnić swoich obowiązków, a
nie widział możliwości wykonywania innej pracy, to zachował prawo do wynagrodze-
nia za sporny okres. Sąd pierwszej instancji uznał też, że zaniechanie przez praco-
dawcę bezgotówkowej wypłaty wynagrodzenia za pracę stanowiło wystarczającą
przesłankę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z jego winy. Nowy regu-
lamin pracy wszedł w życie z dniem 1 sierpnia 2001 r., a wynagrodzenie za lipiec
powód powinien otrzymać ostatniego dnia tego miesiąca, wobec czego nie odnosiła
się do niego zmiana sposobu wypłaty wynagrodzenia. W konsekwencji z tytułu za-
sadnego rozwiązania niezwłocznego należy się powodowi odszkodowanie w wyso-
kości jednomiesięcznego wynagrodzenia.
Sąd Apelacyjny nie podzielił jednak oceny wyrażonej w postępowaniu pierw-
szoinstancyjnym, że powód nie został skutecznie powiadomiony o odwołaniu ze
składu zarządu pozwanej Spółki oraz o wypowiedzeniu mu stosunku pracy. Zawia-
domienie o odwołaniu zostało powodowi przekazane listem poleconym przez Agen-
cję Prywatyzacji w W. Natomiast w dniu 27 lipca 2001 r. w E. przy ul. K. pracownicy
strony pozwanej próbowali poprzez żonę powoda doręczyć mu oświadczenie o wy-
powiedzeniu umowy, pismo wzywające do rozliczenia się ze sprzętu należącego do
pracodawcy oraz wezwanie do złożenia oświadczenia w sprawie sposobu użytkowa-
nia służbowego samochodu. W związku z odmową przyjęcia tych pism wysłali je za
zwrotnym poświadczeniem odbioru. Wspomniane pisma chcieli do rąk powoda dorę-
czyć jeszcze w dniu 31 lipca 2001 r., ale żona ponownie odmówiła ich przyjęcia. W
tej sytuacji zawiadomienie o możliwości odbioru lipcowego wynagrodzenia w kasie
pozwanej Spółki zostało powodowi wysłane w dniu 31 lipca 2001 r. listem poleco-
nym, który nie został odebrany. Powód nie pokwitował więc odbioru żadnego z tych
pism, ale wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji należy uznać, że wszystkie one
zostały mu skutecznie doręczone w rozumieniu art. 61 k.c., w tym sensie, iż miał re-
4
alną możliwość zapoznania się z treścią kierowanej do niego korespondencji, ale
świadomie z tego zrezygnował.
Co się tyczy prawa do wynagrodzenia za okres od dnia 1 do dnia 22 sierpnia
2001 r., to powód twierdził, że został przez pracodawcę zwolniony z obowiązku
świadczenia pracy w piśmie z dnia 27 lipca 2001 r., którego rzekomo nie odebrał.
Treści tego pisma nie można jednak - zdaniem Sądu Apelacyjnego - traktować wy-
biórczo. „Pozwany zwolnił go z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowie-
dzenia. Skoro później uznał, że umowa łącząca strony rozwiązała się 7 września
2001 r. w następstwie oświadczenia woli powoda, to o żadnym wypowiedzeniu nie
może być mowy, gdyż późniejsze działania pracodawcy wskazują, iż cofnął to swoje
oświadczenie” . Żądanie wynagrodzenia z pracę w lipcu i sierpniu 2001 r. byłoby za-
tem usprawiedliwione tylko z tytułu pozostawania w gotowości do świadczenia pracy
(art. 81 § 1 k.p.).Tymczasem powód był dla pracodawcy w istocie „nieuchwytny” i nie
wykazywał żadnego zainteresowania „wyjaśnieniem i uregulowaniem swego statusu
po odwołaniu w dniu 27 lipca 2001 r. Oznacza to brak po jego stronie gotowości do
świadczenia pracy. Z tego względu żadne wynagrodzenie nie przysługuje mu za
okres od 1 do 22 sierpnia 2001 r.”
W odniesieniu do sposobu wypłacania powodowi wynagrodzenia za pracę po-
zwana Spółka przyznała, że do czerwca 2001 r. dokonywała tego w formie przele-
wów na konto w PKO BP SA Oddział w E., co było zgodne z obowiązującym wów-
czas regulaminem pracy. W następstwie jego zakwestionowania przez Państwową
Inspekcję Pracy strona pozwana zmieniła treść § 49 regulaminu, który od dnia 1
sierpnia 2001 r. stanowi w harmonii z art. 86 § 3 k.p., że wypłata wynagrodzenia na-
stępuje do rąk pracownika bądź za zgodą pracownika w formie bezgotówkowej na
wskazane przez niego konto bankowe. Do dnia 31 lipca 2001 r. dług pracodawcy w
sferze wynagrodzenia za pracę miał więc charakter oddawczy, a od dnia 1 sierpnia
2001 r. charakter odbiorczy. Pracodawca nie jest więc już obowiązany do przekazy-
wania należności ze stosunku pracy pracownikowi, który nie odebrał ich w kasie, a
zarazem nie zażądał dokonywania przelewów na osobiste konto bankowe, przy czym
zmiana treści § 49 zakładowego regulaminu pracy powinna, zdaniem Sądu Apelacyj-
nego, spowodować złożenie takiego żądania przez każdą z zainteresowanych osób,
gdyż poprzednie oświadczenia utraciły swą moc. Zmieniony regulamin pracy został
podany do wiadomości pracowników przez jego wyłożenie do wglądu w komórkach
organizacyjnych pozwanej Spółki oraz wywieszenie na tablicy ogłoszeń. Pracodawca
5
nie miał - wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji - powinności poinformowania
powoda o nowym regulaminie pracy w jakiś szczególny sposób.
Niedokonanie przelewu wynagrodzenia powoda w dniu 31 lipca 2001 r. nie
może być, zdaniem Sądu Apelacyjnego, kwalifikowane jako ciężkie naruszenie przez
pracodawcę jego podstawowych obowiązków wobec pracownika. Wynagrodzenia dla
pracowników Spółki są zgodnie z § 50 pkt 1 jej regulaminu pracy wypłacane do 10
dnia następnego miesiąca kalendarzowego. Tylko wynagrodzenie powoda było na
podstawie umowy o pracę uiszczane do końca danego miesiąca. Co prawda, zrów-
nanie jego sytuacji z sytuacją pozostałych pracowników nastąpiło o dzień za późno,
ale temu uchybieniu pracodawcy nie można przypisać „ciężkiego” charakteru. Poz-
wana Spółka dysponowała bowiem środkami na wynagrodzenie, lecz powód nie
zgłosił się po jego odbiór pomimo skutecznego zawiadomienia o zmianie sposobu
wypłaty. Zmiana charakteru długu z oddawczego na odbiorczy legitymizuje też
zmianę terminu wymagalności wynagrodzenia za lipiec i sierpień 2001 r. Odsetki za
opóźnienie wypłaty należą się powodowi od dnia 8 września 2001 r. Apelacja powo-
da jest zatem zasadna tylko w części dotyczącej wynagrodzenia za siedem dni wrze-
śnia 2001 r. Podany w apelacji sposób obliczenia jego wysokości jest zgodny z art.
92 § 1 pkt 1 k.p. w związku z art. 36 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadcze-
niach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Innymi słowy, wyliczenie dokonane przez pracodawcę było wadliwe, wobec czego
należność z tego tytułu Sąd podwyższył do kwoty 2.452,33 zł.
Kasację od powyższego wyroku w części dotyczącej odszkodowania w kwocie
13.137,50 zł i wynagrodzenia za okres od dnia 1 do dnia 22 sierpnia 2001 r. w kwo-
cie 8.625,10 zł oraz przyznającej odsetki od wynagrodzenia za lipiec i sierpień 2001
r. począwszy od dnia 8 września 2001 r., wniósł powód, zarzucając błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie : 1) art. 55 §11
k.p. i art. 94 pkt 5 k.p. przez przyjęcie, że
niewypłacenie powodowi wynagrodzenia za miesiąc lipiec i sierpień 2001 r. do końca
każdego miesiąca na jego rachunek bankowy nie stanowi ciężkiego naruszenia pod-
stawowego obowiązku pracodawcy i nie uzasadnia rozwiązania przez pracownika
umowy o pracę bez wypowiedzenia i zasądzenia mu na podstawie art. 36 § 1 pkt 2
k.p. odszkodowania w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia wraz z odset-
kami od dnia doręczenia odpisu pozwu (art. 481 § 1 i § 2 k.c. w związku z art. 300 i
art. 86 k.p.); 2) art. 81 § 1 k.p. w związku z art. 8, art. 94 pkt 10 i art. 128 k.p. przez
przyjęcie, że w ustalonym stanie faktycznym powód nie zachował prawa do wyna-
6
grodzenia za okres od dnia 1 do dnia 22 sierpnia 2001 r., pomimo iż pracodawca
zwolnił go z obowiązku świadczenia pracy; 3) art.18 § 1 k.p. w związku z art. 86 § 1 i
§ 3 k.p. oraz art. 42 § 1 i § 2 k.p. i § 2 i § 49 uchwały [...] z dnia 17 lipca 2001 r. w
sprawie ustalenia regulaminu pracy, a także art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.
przez przyjęcie, że po zmianie regulaminu pracy powód nie mógł nadal otrzymywać
wynagrodzenia na swój rachunek bankowy; 4) art. 481 § 1 i § 2 k.c. w związku z art.
300 i art. 86 k.p. przez przyjęcie, że odsetki przysługują powodowi nie od pierwszego
dnia następnego miesiąca, lecz dopiero od dnia 8 września 2001 r.; 5) art. 61 w
związku z art. 139 § 1 k.p.c. w związku z § 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwo-
ści z dnia 17 czerwca 1999 r. w sprawie szczegółowego trybu doręczania pism są-
dowych przez pocztę w postępowaniu cywilnym (Dz.U. Nr 62, poz. 697) w związku z
art. 300 k.p. przez przyjęcie, że wszystkie listy polecone adresowane do powoda po
dniu 27 lipca 2001 r. zostały mu skutecznie doręczone i wywołały skutki prawne od
dnia 1 sierpnia 2001 r., a nie „po 7 dniach awizowania jak stanowi orzecznictwo”. W
odniesieniu do przepisów procedury skarżący zarzucił natomiast naruszenie art. 233
§ 1 w związku z art. 328 § 2 k.p.c. przez niedostatecznie wnikliwą ocenę materiału
dowodowego zebranego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i jego odmienną
ocenę bez przeprowadzenia uzupełniającego postępowania dowodowego, jak też
naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. przez sporządzenie uzasadnienia niepozwalającego na
jednoznaczną rekonstrukcję faktycznej podstawy zaskarżonego rozstrzygnięcia. Na
tej podstawie skarżący domagał się uchylenia kwestionowanego wyroku i przeka-
zania sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie
zmiany tego wyroku przez oddalenie apelacji strony pozwanej oraz uwzględnienie
apelacji powoda przez zasądzenie ustawowych odsetek od odszkodowania w kwocie
13.137,50 zł od dnia 20 września 2001 r., tj. od daty doręczenia odpisu pozwu, a nie
od dnia 21 grudnia 2001 r., czyli od dnia wydania wyroku przez Sąd pierwszej instan-
cji, przy uwzględnieniu w obu przypadkach kosztów postępowania kasacyjnego.
Jako okoliczności uzasadniające przyjęcie kasacji do rozpoznania wskazano
w szczególności konieczność wyjaśnienia zagadnienia prawnego wzajemnej relacji
przepisów art. 86 § 1 i § 3 k.p., jak też usunięcia rozbieżności, która w orzecznictwie
występuje w odniesieniu do oceny zachowań naruszających obowiązek terminowej i
prawidłowej wypłaty wynagrodzenia (art. 94 pkt 5 k.p.), jako przesłanki uprawniającej
pracownika do niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę z winy pracodawcy na
podstawie art. 55 § 11
k.p. Rozwinięcie tych okoliczności, jak też konkretyzację i
7
szczegółową motywację podstaw kasacji zawiera niezwykle obszerne, liczące kilka-
dziesiąt stron, uzasadnienie skargi.
W odpowiedzi na kasację powoda strona pozwana domagała się jej oddalenia
w całości, argumentując, że jej podstawy są chybione zarówno w odniesieniu do
podstawy procesowej, jak też materialnoprawnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest zasadna jedynie w zakresie, w jakim wyrokowi Sądu drugiej in-
stancji zarzuca naruszenie przepisów prawa materialnego przez odmowę zasądzenia
skarżącemu wynagrodzenia za pracę od dnia 1 do dnia 22 sierpnia 2001 r., kiedy to
w okresie wypowiedzenia umowy o pracę ze strony pracodawcy został przez niego
zwolniony z obowiązku wykonywania pracy. W przedmiotowym przypadku nie doszło
jednak do naruszenia normy z art. 81 § 1 k.p., gdyż zwolnienie z obowiązku rzeczy-
wistego wykonywania pracy obejmuje w zasadzie również poprzedzającą go fazę
gotowości do jej wykonywania, której to gotowości nie należy z kolei redukować do
ewentualnego oczekiwania na wezwanie pracodawcy. Innymi słowy, w grę wchodzi
tu raczej naruszenie normy, którą można by wyinterpretować w szczególności z
przepisów art. 22 § 1 w związku z art. 8, art. 16, art. 100 § 2 pkt 4 oraz art. 80 zdanie
pierwsze k.p., gdyż zatrudnianie pracownika jest w stosunku pracy przedmiotem
obowiązku pracodawcy, którego przejściowe zawieszenie jest jednak za zgodą pra-
cownika zawsze możliwe, a jednostronnie przez pracodawcę - tylko ze względu na
jego dobro i z poszanowaniem słusznych interesów pracownika oraz przy uznaniu
tego za oczywisty wyjątek od zasady, że wynagrodzenie przysługuje tylko za pracę
wykonaną.
Takie zwolnienie skarżącego z obowiązku wykonywania pracy nie budzi wąt-
pliwości, gdyż wynika z wyraźnego i jednoznacznego oświadczenia pracodawcy,
które w szczególnych okolicznościach niniejszej sprawy nie stwarza też podstaw do
ewentualnego zarzutu nadużycia prawa. Wspomniane oświadczenie znalazło się w
piśmie z dnia 27 lipca 2001 r., zawierającym oświadczenie pracodawcy co do wypo-
wiedzenia stosunku pracy po odwołaniu skarżącego w dniu 24 lipca 2001 r. ze sta-
nowiska prezesa zarządu pozwanej Spółki. Co prawda, okoliczność, czy pismo to w
ogóle i ewentualnie kiedy zostało doręczone była przedmiotem sporu, lecz Sąd Ape-
lacyjny ustalił, że pomimo niepokwitowania odbioru którejkolwiek spośród licznych
8
przesyłek kierowanych do skarżącego od tej daty i w związku ze sprawą ustania sto-
sunku pracy, wszystkie one doszły do niego w sensie wskazanym w art. 61 k.c. , to
znaczy w sposób dający realną możliwość zapoznania się z ich treścią, tylko zainte-
resowany świadomie i dobrowolnie z tego zrezygnował. Ustalenie to, jak też jego
kwalifikacja prawna są w szerszym kontekście sytuacyjnym przedmiotowej sprawy
tak oczywiste, że zdziwienie może budzić próba ich zdyskredytowania, zwłaszcza
przez pryzmat całkowicie nieadekwatnego zarzutu naruszenia art. 139 § 1 k.p.c. w
związku z § 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 czerwca 1999 r. w
sprawie szczegółowego trybu doręczania pism sądowych przez pocztę w postępo-
waniu cywilnym. Skarżący napisał w tej kwestii, że „jeżeli treść oświadczenia woli
składanego innej osobie zawarta jest w piśmie przesyłanym pocztą, a przesyłka wo-
bec niemożności doręczenia zostanie pozostawiona w urzędzie pocztowym, to nale-
ży uznać, iż doszło do złożenia oświadczenia woli w rozumieniu art. 61 k.c. w dniu
oznaczonym przez odpowiednie zastosowanie kryteriów doręczania pisma sądowe-
go”. Cytowany pogląd nie tylko nie ma ustawowego oparcia, ale jest tak zdecydowa-
nie chybiony, że pozwalałby kwestionować spełnienie rygorów prawniczego warsz-
tatu zawodowego niezbędnych do sporządzenia kasacji, bądź musi być traktowany
jako intelektualna prowokacja, mająca dla skarżącego instrumentalne znaczenie z
punktu widzenia jego stanowiska co do trybu ustania stosunku pracy stron.
Wspomniane wyżej stanowisko jest zresztą prezentowane z wyraźną niekon-
sekwencją. Skarżący twierdzi bowiem kilkakrotnie, a nawet uznaje to za okoliczność
bezsporną i bezdyskusyjną, że stosunek pracy ustał dopiero w dniu 7 września 2001
r. wskutek jego oświadczenia o rozwiązaniu niezwłocznym z winy pracodawcy (art.
55 § 11
k.p.). Równocześnie dostrzega ewidentną niespójność w rozumowaniu Sądu
Apelacyjnego, który kwestionuje fakt zwolnienia skarżącego w okresie wypowiedze-
nia z obowiązku świadczenia pracy pomimo ustalenia, że oświadczenie pracodawcy
zawarte w piśmie z dnia 27 lipca 2001 r. doszło do zainteresowanego przed końcem
tegoż miesiąc w taki sposób , że mógł się zapoznać z jego treścią (art. 61 k.c. w
związku z art. 300 k.p.). Tymczasem było to oświadczenie o wypowiedzeniu stosun-
ku pracy oraz integralnie z nim związane oświadczenie o zwolnieniu w okresie wy-
powiedzenia z obowiązku świadczenia pracy, więc jest oczywiste, że do świadomo-
ści skarżącego musiały dojść równocześnie oba te oświadczenia albo żadne z nich.
Co prawda, Sąd Apelacyjny próbuje tę niespójność usunąć, ale czyni to w
sposób niemożliwy do zaakceptowania. Na podstawie oczywistego skądinąd twier-
9
dzenia, iż treści pisma z dnia 27 lipca 2001 r. nie może skarżący traktować wybiórczo
i dlatego musi przyjąć, że zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy dotyczyło
okresu wypowiedzenia, Sąd Apelacyjny wyprowadza - nie wiedzieć skąd - wniosek ,
że „pozwany uznał jednak umowę łączącą strony za rozwiązaną z dniem 7 września
2001 r. w następstwie oświadczenia woli powoda, wobec czego o żadnym wypowie-
dzeniu nie może być mowy, a późniejsze działania pracodawcy wskazują, iż cofnął to
swoje oświadczenie”. Skarżący słusznie podnosi, że twierdzenie to jest dowolne,
gdyż nie ma żadnego oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym niniejszej
sprawy. W szczególności brakuje ustaleń co do tego, w jakich okolicznościach pra-
codawca miał rzekomo cofnąć, a skarżący zgodzić się na cofnięcie oświadczenia o
wypowiedzeniu stosunku pracy, przy czym z drugiej strony wydaje się oczywiste, że
interpretowanie z tego punktu widzenia zachowania obu stron po upływie okresu wy-
powiedzenia, to znaczy po ustaniu stosunku pracy, jest w zasadzie bezprzedmioto-
we. Nie można zatem racjonalnie twierdzić, że co prawda nie doszło do skutecznego
cofnięcia oświadczenia o wypowiedzeniu stosunku pracy, lecz mimo to rozwiązanie
stosunku pracy dokonało się wskutek oświadczenia, które skarżący miałby w trybie
art. 55 § 11
k.p. złożyć w dniu 7 września 2001 r., gdyż wówczas stosunek ten już nie
istniał.
Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy jest zatem kwestia,
czy skarżący miał przesłanki do zastosowania tego trybu rozwiązania, a więc czy
pracodawca rzeczywiście dopuścił się wobec niego ciężkiego naruszenia swych pod-
stawowych obowiązków. Inna rzecz, że na tak sformułowane pytanie należałoby w
konkretnym stanie faktycznym odpowiedzieć przecząco. Regulamin pracy przyjęty u
strony pozwanej w dniu 29 sierpnia 2000 r. przewidywał bowiem w § 48, że wyna-
grodzenie za pracę jest wypłacane w formie bezgotówkowej na konto bankowe
wskazane przez pracownika, co było sprzeczne z treścią art. 86 § 3 k.p. Przepis ten
w brzmieniu z okresu objętego sporem stanowił, że obowiązek wypłacenia wynagro-
dzenia może być spełniony w inny sposób niż do rąk pracownika, tylko za jego
uprzednią zgodą wyrażoną na piśmie, zaś późniejsze rozluźnienie tego reżimu przez
ustawę nowelizacyjną z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 135, poz.1146) polegało na
dopuszczeniu do wprowadzenia generalnie bezgotówkowej formy wypłaty wynagro-
dzenia na mocy postanowień układu zbiorowego pracy. Słusznie zatem Państwowa
Inspekcja Pracy zażądała odpowiedniej zmiany regulaminu pracy, która dokonała się
w dniu 17 lipca 2001 r. i weszła w życie od dnia 1 sierpnia 2001 r. Co prawda, nowy
10
§ 49 regulaminu pracy nadal nie stanowi wyraźnie, że zgoda na bezgotówkową po-
stać wypłaty wynagrodzenia musi mieć pisemną formę, ale wymaganie to w świetle
jednoznacznego sformułowania art. 86 § 3 k.p. jest (i było wcześniej - na tle poprzed-
niego § 48 regulaminu) zupełnie oczywiste. Rygor ten ma bowiem ściśle bezwzględ-
nie obowiązujący charakter i nie dopuszcza żadnych odstępstw, a poza tym ewentu-
alne akceptowanie ustnej zgody na bezgotówkową formę wypłaty wynagrodzenia jest
dla pracowników zawsze mniej korzystne od przepisów prawa pracy i dlatego taka
ewentualnie klauzula aktu nawiązującego stosunek pracy byłaby dotknięta nieważ-
nością i zostałaby automatycznie zastąpiona przez postanowienie art. 86 § 3 k.p.
Pisemna umowa o pracę zawarta ze skarżącym określała zresztą jedynie ter-
min wymagalności (na koniec miesiąca) wynagrodzenia i nie zawierała żadnych po-
stanowień co do sposobu jego wypłaty. Bezprawnej praktyki bezgotówkowych wypłat
dokonywanych jedynie na podstawie ustnej dyspozycji zainteresowanego pracowni-
ka nie sposób też kwalifikować w kategoriach „ustalonego zwyczaju”, który stosunek
pracy skarżącego (jak i pozostałej załogi pracowniczej) mógłby ukształtować w trybie
mechanizmu prawnego opisanego w art. 56 k.c., stosowanym tu w związku z art. 300
k.p. Zmiana tej praktyki w kierunku dostosowującym ją do wymagań z art. 86 § 3 k.p.
nie wymagała więc indywidualnych wypowiedzeń zmieniających (art. 42 § 1 k.p.), ani
nawet zmiany regulaminu pracy, a tym bardziej dwutygodniowego wyczekiwania na
wejście tej zmiany w życie (art. 1043
§ 1 k.p.). Innymi słowy, zmiana ta mogła się do-
konać w każdym czasie, a zwłaszcza powinna nastąpić niezwłocznie po wykryciu
bezprawnej praktyki przez inspektora Państwowej Inspekcji Pracy, o czym wystar-
czyło pracowników zawiadomić w trybie art. 94 pkt 1 k.p., zbierając od nich stosowne
oświadczenia na piśmie. Postanowienie § 48 „starego” regulaminu pracy było bo-
wiem od początku nieważne (art. 9 § 2 k.p.), a jego zmiana dokonana w dniu 17 lipca
2001 r. miała jedynie charakter porządkowo - informacyjny, przy czym informację tę
należy uznać za złożoną w tymże dniu, to znaczy w dniu jej ogłoszenia w sposób
przyjęty u strony pozwanej, która nie miała prawnego obowiązku indywidualnego in-
formowania o tym skarżącego. W tym momencie był on zresztą nadal prezesem za-
rządu pozwanej Spółki i pomimo zawieszenia w pełnieniu obowiązków mógł i powi-
nien się interesować istotnymi sprawami funkcjonowania jej przedsiębiorstwa. Kiedy
zaś faktycznie dowiedział się, iż sposób wypłacania w nim pracowniczych wynagro-
dzeń został wskutek ingerencji PIP dostosowany do treści art. 86 § 3 k.p., to zamiast
z uporem godnym lepszej sprawy twierdzić, że poprzednia praktyka była dla załogi
11
korzystniejsza niż standardy prawa pracy, wystarczyło wysłać pracodawcy pisemną
zgodę na przelewanie wynagrodzenia na bankowe konto.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315
oraz art.
39312
k.p.c. orzekł jak w sentencji, przy czym o kosztach postępowania orzeczono
zgodnie z art. 100 k.p.c.
========================================