Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2012 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko K. K. (1), M. A. (1) i M. A. (2)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanej M. T. A. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

z dnia 4 czerwca 2012 r. sygn. akt I C 88/12

I  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 (pierwszym) o tyle tylko, że wskazuje, iż bezskuteczność podanej w nim umowy dotyczy ochrony wierzytelności powoda wynikających z wystawionych przez niego bankowych tytułów egzekucyjnych z dnia 17 czerwca 2009r. o numerach (...),(...), (...) którym Sąd Rejonowy w B. postanowieniami z dnia 23 lipca 2009r. w sprawie sygn. akt I Co (...) nadał klauzule wykonalności;

II  oddala apelację w pozostałej części;

III  oddala wniosek pozwanej o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

V ACa 865/12

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z 4 czerwca 2012 r. w sprawie z powództwa (...)SA w W. przeciwko K. K. (1), M. A. (1) i M. A. (2) uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda umowę sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...) zawartą w dniu 25 czerwca 2008 r., na podstawie której pozwana M. A. (2) zbyła to prawo na rzecz pozwanej M. A. (1), oddalił powództwo w pozostałym zakresie, zasądził od powoda na rzecz pozwanej M. A. (2) i na rzecz pozwanego K. K. (1) po 6.317 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i odstąpił od obciążania pozwanej M. A. (1) kosztami procesu.

Zasadnicze motywy wyroku są następujące:

Powód domagał się uznania za bezskuteczną umowy sprzedaży przez M. A. (1) prawa do powyższego lokalu pozwanemu K. K. (1) zawartej 16 kwietnia 2009 r. oraz umowy ustanowienia służebności osobistej tego mieszkania, gdyż pozwana M. A. (2) (poprzednio nosząca nazwisko K.) nie wywiązała się z umów kredytowych i jest niewypłacalna. Potem powód wniósł także o uznanie za bezskuteczną umowy z 25 czerwca 2008 r. sprzedaży tego prawa do lokalu przez M. A. (2) pozwanej M. A. (1), stanowiącej kolejne przesunięcie majątkowe z działaniem pokrzywdzenia go jako wierzyciela.

Pozwany K. K. (1) oświadczył, że nabył prawo do lokalu na podstawie umowy darowizny z 30 grudnia 2008 r., wykupił to mieszkanie (przekształcił na prawo własności) i ustanowił służebność na rzecz babci M. A. (1) w zamian za darowiznę. Pozwana M. A. (1) wnosiła o oddalenie powództwa. Wyjaśniła, że chciała sprzedać mieszkanie, by pomóc wnukowi K. K. K., a jej córka M. A. (2) przystała na propozycję odkupienia mieszkania. Pozwana M. A. (2) oświadczyła, że w 2005 r. kupiła mieszkanie od M. A. (1), a potem je odsprzedała jej.

Wyrokiem z 2 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy uznał za bezskuteczną wobec powoda umowę sprzedaży prawa do lokalu zawartą 25 czerwca 2008 r. i umowę sprzedaży z 16 kwietnia 2009 r. (błędnie podał: 2008 r.), lecz na skutek apelacji pozwanych Sąd Apelacyjny uchylił ten wyrok z powodu nieważności postępowania i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy ustalił, że powodowi przysługuje wymagalna wierzytelność wobec pozwanej M. A. (2) wynikająca z umów kredytu bankowego zawartych na łączną kwotę 71.500 zł, powód wystawił tytuły egzekucyjne, w dniu 23 lipca 2009 r. uzyskał klauzule wykonalności i wystąpił z wnioskiem egzekucyjnym. W dniu 19 października 2005 r. pozwana M. A. (2) nabyła powyższe prawo do lokalu od swej matki M. A. (1), a następnie umową z 25 czerwca 2008 r. odsprzedała jej to prawo, a M. A. (1) darowała je swemu wnukowi pozwanemu K. K.(1)(synowi pozwanej M. A. (2)) umową z 30 grudnia 2008 r. Na podstawie umowy z 16 kwietnia 2009 r. ustanowiona została odrębna własność tego lokalu wraz z udziałem we wspólnej nieruchomości, a na podstawie umowy z 30 kwietnia 2009 r. ustanowił on na rzecz M. A. (1) służebność całego mieszkania. Komornik poinformował powoda pismem z 16 kwietnia 2010 r., że pozwana M. A. (2) nie podejmuje pracy zarobkowej i pobiera świadczenie emerytalno-rentowe, które jest zajęte na poczet trzech innych spraw egzekucyjnych, w których wierzytelności wynoszą łącznie 326.000 zł. Umową z 13 lipca 2011 r.K. K.(1) dokonał zwrotnej darowizny lokalu na rzecz babci.

Ten stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów i przesłuchania strony pozwanej. Dowody z dokumentów uznał za wiarygodne. Za niewiarygodne uznał zeznania pozwanych, że pozostali członkowie rodziny nie mieli wiedzy o zadłużeniu M. A. (2) wobec powoda i że ta pozwana nie działała – zbywając prawo do lokalu – w celu jego pokrzywdzenia, skutkiem czego było ustalenie, że pozwana nie obaliła domniemania przewidzianego w art. 527 § 3 k.c.

Sąd uznał roszczenie powoda wobec M. A. (2) za niezasadne, gdyż zbyła ona prawo do lokalu swej matce M. A. (1) (art. 531 k.c.). Sąd oddalił też powództwo wobec K. K. (1), bo przeniósł on prawo do lokalu na rzecz swej babci M. A. (1). Uznał, że skoro prawo to wróciło do tej pozwanej, zbędne było uznanie za bezskuteczną zawartą przez niego umowę. Gwoli ścisłości Sąd podkreślił błędność żądania powoda ustalenia bezskuteczności umowy nabycia przez niego prawa na podstawie umowy sprzedaży z 16 kwietnia 2009 r., gdyż nabył on to prawo na podstawie umowy darowizny z 30 grudnia 2008 r.

Roszczenie wobec pozwanej M. A. (1) o uznanie umowy sprzedaży na jej rzecz prawa do lokalu z 25 czerwca 2008 r. Sąd uznał za zasadne, gdyż pozwana M. A. (2) co najmniej pogłębiła tą czynnością prawną stan swojej niewypłacalności wobec powoda (rzekomo otrzymała za lokal 150.000 zł, ale nie przeznaczyła ich na spłatę długów), a przeciwko pozwanej M. A. (1) przemawia wynikające z art. 527 § 3 k.c. domniemanie, iż wiedziała o tej niewypłacalności córki.

Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążył pozwanej M. A. (1) kosztami procesu z uwagi na jej stan majątkowy i zdrowotny.

Pozwana M. A. (1) złożyła apelację. Domagała się jego zmiany i oddalenia powództwa oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje. Zarzuciła:

1/ naruszenie art. 527 § 1 i 3 k.c.;

2/ naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. i art. 244 § 1 k.p.c.

Zdaniem skarżącej Sąd Okręgowy dokonał błędnej wykładni przepisów prawa materialnego i niewłaściwie je zastosował. Wskazała, że jest osobą trzecią w rozumieniu art. 527 § 3 k.c., gdyż po nabyciu od dłużniczki (córki) prawa do lokalu darowała je wnukowi, a ten darował jej własność lokalu, lecz zeznaniem wykazała, że nie wiedziała o długu swej córki. Twierdziła, że naruszenie art. 244 § 1 k.p.c. polega na stwierdzeniu przez Sąd, że pozwana M. A. (2) „rzekomo otrzymała 150.000 zł” za sprzedane prawo do lokalu, gdy w umowie sprzedaży zostało potwierdzone, że otrzymała tę cenę. Jej zdaniem skoro pozwana M. A. (2) sprzedała jej prawo do lokalu po 5 latach od zaciągnięcia wobec powoda zobowiązania kredytowego, a ostatni kredyt zaciągnęła 16 czerwca 2008 r., tj. na dwa tygodnie przed sprzedażą tego prawa, a bankowe tytuły egzekucyjne powód wystawił po roku, tj. w czerwcu 2009 r., po utracie płynności finansowej przez dłużniczkę, to błędny jest wniosek Sądu, że skarżąca powinna była wiedzieć, iż umowa sprzedaży z 25 czerwca 2008 r. spowodowała pokrzywdzenie powoda. Skarżąca zarzuciła też, że Sąd nie wziął pod uwagę, iż aktywa dłużniczki wzrosły o 35.000 zł w stosunku do czasu przed zakupem od niej mieszkania w 2005 r. wskutek odsprzedaży za cenę wyższą od ceny nabycia w 2005 r., jak też że Sąd Okręgowy nie podał w wyroku, zaspokojeniu której wierzytelności ma służyć uznanie umowy za bezskuteczną.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna tylko w odniesieniu do braku w wyroku określenia, jaka wierzytelność powoda jest chroniona zaskarżonym wyrokiem. Judykatura stoi na stanowisku, że wierzytelność chroniona skargą pauliańską powinna być skonkretyzowana. Niesporne jest, że pozwana M. A. (2) jest dłużniczką powoda z tytułu zobowiązań wskazanych w wystawionych przez powoda w dniu 17 czerwca 2009 r. tytułów egzekucyjnych o numerach (...), (...) i (...), którym Sąd Rejonowy w B. postanowieniami z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie (...) nadał klauzule wykonalności (postanowienia i tytuły egzekucyjne – k. 15-17). Dlatego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. uwzględnił apelację w tej części, wskazując chronioną wierzytelność powoda.

W pozostałej części apelacja nie ma usprawiedliwionych podstaw. Podniesione w niej zarzuty są nietrafne lub nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd Okręgowy słusznie uznał, że skarżąca nie obaliła wynikającego z art. 527 § 3 k.c. domniemania, że wiedziała, że jej córka M. A. (2) – zawierając z nią w dniu 25 czerwca 2008 r. umowę sprzedaży prawa do lokalu – co najmniej pogorszyła stan swojej niewypłacalności. Zeznania skarżącej i pozostałych pozwanych w tej kwestii są niewiarygodne. Sąd podkreśla, że pozwani mieszkają razem, co tym bardziej umacnia domniemanie, że wiedzą wzajemnie o swej sytuacji majątkowej. Skarżąca nie przedstawiła żadnego racjonalnego argumentu przemawiającego za odmienną oceną zeznań pozwanych.

Nie ma znaczenia okoliczność, że powód wystawił tytuły egzekucyjne po niemal roku od zawarcia przez pozwane umowy sprzedaży własnościowego prawa do lokalu, skoro niesporne jest, że pozwana M. A. (2) była w tym czasie dłużniczką powoda z powyższych tytułów i nie spłacała swych długów. Korzystanie ze skargi pauliańskiej wymaga istnienia chronionej nią wierzytelności, a taką powód ma w stosunku do pozwanej M. A. (2).

Bez znaczenia jest też okoliczność wynikająca z zawartych przez te strony w 2005 r. i w 2008 r. umów sprzedaży prawa do lokalu, że pozwana M. A. (2) nabyła to prawo za 114.832 zł a sprzedała po trzech latach za 150.000 zł, skoro nie przeznaczyła uzyskanych pieniędzy na spłatę długów i nie twierdziła, że posiada uzyskane środki finansowe. Fakt ten oraz okoliczność, że pozwani wielokrotnie przenosili między sobą prawo do lokalu wzbudził w Sądzie Okręgowym wątpliwość, czy pozwana M. A. (2) otrzymała wskazaną w umowie cenę sprzedaży, ale zawarty w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zwrot, iż pozwana ta „rzekomo otrzymała” pieniądze ze sprzedaży nie ma znaczenia w świetle powyższych argumentów. Gołosłowne jest twierdzenie skarżącej, że dłużniczka (jej córka) utraciła płynność finansową po roku od sprzedaży prawa do lokalu.

Mając powyższe argumenty na uwadze, Sąd Apelacyjny oddalił apelację w pozostałej części na podstawie art. 385 k.p.c. oraz oddalił wniosek skarżącej o zasądzenie kosztów procesu, gdyż dokonał tylko nieznacznej korekty zaskarżonego wyroku, a w zasadniczej części oddalił apelację.