Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maryla Domel-Jasińska (spr.)

Sędziowie: SA Irma Kul

SA Katarzyna Przybylska

Protokolant: sekretarz sądowy Żaneta Dombrowska

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2012 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa B. Z.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N. i Agencji Nieruchomości Rolnych w W. Oddziałowi Terenowemu w B.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu

z dnia 29 czerwca 2012 r. sygn. akt I C 695/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Toruniu na rzecz adwokata W. P. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych, powiększoną o należny podatek od towarów i usług, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym;

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej Agencji Nieruchomości Rolnych w W. Oddziału Terenowego w B. kwotę 300 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Powód B. Z., po ostatecznym sprecyzowaniu pozwu, domagał się zobowiązania solidarnie pozwanych: Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N. i Agencji Nieruchomości Rolnych – Oddziału Terenowego w B. do przeniesienia na rzecz powoda własności lokalu mieszkalnego o wartości 250 000 zł, położonego w W., N., R. bądź Ł., ewentualnie zasądzenia solidarnego od wskazanych wyżej pozwanych kwoty 250 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty i zwrotu kosztów procesu.

Z uzasadnienia pozwu wynikało, że powód, jako rencista byłego Przedsiębiorstwa Państwowego (...) zamieszkiwał wraz z rodziną w mieszkaniu położonym w W. nr (...), należącym do wskazanego przedsiębiorstwa, a po jego likwidacji z dniem 31 maja 1993 r. do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, później zaś do pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej. Powód wywodził, że przysługiwało mu prawo dożywotniego i nieodpłatnego zamieszkiwania w mieszkaniu funkcyjnym, czego został pozbawiony poprzez działania pozwanych i co winno skutkować uwzględnieniem zgłoszonych w pozwie roszczeń.

Pozwani domagali się oddalenia powództwa wywodząc, iż nie są zobowiązani ani do przeniesienia na powoda własności mieszkania, ani też zapłaty odszkodowania w kwocie 250 000 zł.

Sąd Okręgowy w Toruniu wyrokiem z dnia 29 czerwca 2012 r. oddalił powództwo, czyniąc następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

W okresie od września 1981 r. do czerwca 1987 r. powód był pracownikiem (...) w N.. Z uwagi na stan zdrowia przeszedł na rentę inwalidzką. Zamieszkiwał wraz z rodziną w mieszkaniu należącym do pracodawcy w W. nr (...).

(...) w N. uległa likwidacji z dniem 31 maja 1993 r., a jej majątek został z tym dniem przekazany Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, w ramach której funkcjonował Zasób Mieszkaniowy, zaś w jego strukturze organizacyjnej jednostka pod nazwą „(...) Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w N.”, która powierzyła faktyczne administrowanie zasobami mieszkaniowymi likwidowanych gospodarstw rolnych P. O..

Administrator ten ustalił, że na dzień 31 sierpnia 1995 r. powód zalegał z płatnościami za mieszkanie w W. (...) na kwotę 863,89 zł i był drugim w kolejności największym dłużnikiem Agencji.

Nieuregulowanie opłat za lokal skutkowało wystąpieniem o eksmisję powoda i jego rodziny z mieszkania. Sąd Rejonowy w G. wyrokiem z dnia 17 listopada 1995 r. w sprawie IC 1154/95 nakazał powodowi i osobom z nim zamieszkującym opróżnienie lokalu mieszkalnego w W. (...) i wydanie go podmiotowi żądającemu eksmisji. Jednocześnie Sąd Rejonowy orzekł, że najemcom przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego.

W 1997 r. nastąpiła eksmisja rodziny powoda z mieszkania w W. (...)do lokalu położonego w W. nr (...), który spełniał wymagania lokalu socjalnego i znajdował się w dyspozycji ZasobU Własności Rolnej Skarbu Państwa w N., a później w dyspozycji Spółdzielni Mieszkaniowej (...). Stało się tak dlatego, że Gmina Ś., zobowiązana do przyznania powodowi lokalu socjalnego, lokalem takim nie dysponowała.

Powód nigdy nie zamieszkał w lokalu (...) w W., nie uiszczał za to mieszkanie żadnych opłat, ani nie dbał o nie. Początkowo powód mieszkał z rodziną u kolegi w miejscowości O., a od 2000 r. do chwili obecnej zamieszkuje w wynajętym mieszkaniu w miejscowości R..

W dniu 1 sierpnia 2003 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) zawarła z powodem umowę najmu lokalu mieszkalnego położonego w W. (...), o łącznej powierzchni użytkowej 60,15 m ^{( 2)} oraz pomieszczenia gospodarczego o powierzchni 15 m ^{( 2)}. Z umowy wynikało, że powód obowiązany jest uiszczać opłatę z tytułu najmu w łącznej kwocie 24,42 zł miesięcznie. Powód w 2003 r. w mieszkaniu tym nie zamieszkał lecz udostępnił je swojemu pasierbowi – L. B., który uiszczał opłaty za mieszkanie i dbał o nie.

Pismem z dnia 9 listopada 2007r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) zawiadomiła powoda, że przygotowała dla dotychczasowych najemców ofertę wykupu lokalu. W związku z tym, że w lokalu, którego formalnym najemcą był powód, faktycznie zamieszkiwał L. B. i regulował on opłaty za to mieszkanie, Spółdzielnia traktowała go jak najemcę i zamierzała przedstawić mu ofertę wykupu, o ile powód w terminie 2 tygodni nie zgłosi sprzeciwu. Ponieważ powód sprzeciwu nie zgłosił, Spółdzielnia sprzedała lokal w W. (...) L. B..

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Roszczenie powoda należało rozpatrywać w oparciu o art. 46 w zw. z art. 47 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, w brzmieniu z dnia wejścia w życie tej ustawy (Dz.U. z 1991 r. nr 107, poz. 464).

Zgodnie z art. 46 ust. 1 wskazanej ustawy najemcy domów i lokali mieszkalnych przyjętych do Zasobów Własności Rolnej, z którymi zawarto umowy najmu przed przyjęciem, zachowują prawo do zamieszkiwania na czas nieokreślony, z wyłączeniem osób zajmujących lokale określone w ust. 2 pkt. 1 i 2 powołanego przepisu.

Z kolei z art. 47 cyt. ustawy wynikało, że emeryci i renciści, którzy nabyli prawo do bezpłatnego mieszkania z tytułu pracy w państwowych gospodarstwach rolnych są zwolnieni z czynszu najmu lokalu mieszkalnego. Te osoby zobowiązane są natomiast do uiszczania opłat za energię elektryczną, gazową, cieplną oraz za korzystanie z wody i kanalizacji.

Powód będąc rencistą zajmował na zasadach określonych w powołanych wyżej przepisach lokal mieszkalny w W. (...). Przysługiwało mu prawo zamieszkiwania w tym lokalu na czas nieokreślony, bez obowiązku uiszczania czynszu. Powód jednak miał obowiązek uiszczania opłat za zużyte media. Ponieważ tego obowiązku powód nie realizował, doszło do eksmisji powoda z lokalu w W. (...) mocą wyroku Sądu Rejonowego w G. z dnia 17 listopada 1995 r. W ten sposób powód utracił prawo do zajmowania tego lokalu na czas nieokreślony i bez obowiązku uiszczania czynszu. W odniesieniu do lokalu położonego w W. (...) w którym powód nigdy nie zamieszkał, nie obowiązywały już zasady określone w powołanych wyżej przepisach, gdyż był to lokal przydzielony powodowi na zasadach najmu zawartego w 2003 r, jako lokal socjalny. W odniesieniu do lokalu (...) powód nie nabył prawa do dożywotniego i bezpłatnego w nim zamieszkiwania.

W związku z powyższym powództwo zostało oddalone. Ubocznie jedynie Sąd I instancji zauważył, żądanie solidarnego zasądzenia od pozwanych kwoty 250 000 zł nie zostało w żaden sposób przez powoda uzasadnione. Powód zeznał jedynie, że za taką kwotę chciałby nabyć mieszkanie w W. lub w okolicy, ale nie są mu znane ceny położonych tam mieszkań.

Powód złożył apelację od powyższego wyroku, skierowaną przeciwko całości rozstrzygnięcia. Skarżący zarzucił naruszenie prawa procesowego, tj. art. 362 kpc w zw. z art. 5 kc polegające na tym, że przy ustaleniu, że powód nie miał jakiegokolwiek udziału w uiszczaniu opłat wynikających z umowy najmu lokalu położonego w W. (...) oraz ustaleniu, że powód wyraził na piśmie sprzeciw odnośnie do nabycia przedmiotowego lokalu przez L. B., wysokość odszkodowania nie została odpowiednio zmniejszona, stosownie do powyższych okoliczności, które winny być w ramach prowadzonego postępowania brane pod uwagę w kontekście zasad współżycia społecznego.

Nadto apelujący wskazał na naruszenie prawa procesowego, tj. art. 328 § 2 kpc przez pominięcie przez Sąd I instancji w treści uzasadnienia okoliczności dotyczącej wyrażenia sprzeciwu przez powoda odnośnie do możliwości nabycia na własność przedmiotowego lokalu przez L. B. i braku ustosunkowania się przez ten Sąd do możliwości wywołania przez to oświadczenie powoda określonych skutków prawnych.

W konsekwencji skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku w kierunku uwzględnienia powództwa, ewentualnie uchylenia tego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Pozwana Agencja Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w B. wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zarzut naruszenia art. 362 kc (błędnie podano w apelacji – art. 362 kpc) w zw. z art. 5 kc jest całkowicie niezrozumiały, zwłaszcza w kontekście uzasadnienia apelacji, z którego wynika, że pozwana (nie podano która) nie poniosła jakiejkolwiek szkody w związku z faktem nieopłacania przez powoda opłat eksploatacyjnych, gdyż opłaty te uiszczał L. B.. Przede wszystkim stwierdzić należy, że żaden z podmiotów pozwanych nie zgłosił wobec powoda roszczeń odszkodowawczych w rozpoznawanej sprawie z tytułu nieuiszczonych opłat za mieszkanie, tj. nie złożył pozwu wzajemnego ani zarzutu potrącenia, stąd za oderwany od okoliczności sprawy i całkowicie niezasadny należało uznać wskazany wyżej zarzut niezastosowania art. 362 kc.

Niezależnie od tego wypada zauważyć, iż Sąd Okręgowy trafnie uznał brak podstaw do uwzględnienia powództwa co do zasady, co również wyklucza rozpatrywanie, z punktu widzenia strony powodowej, miarkowania odszkodowania, które nie przysługuje tej stronie w żadnej wysokości. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynikało, że skarżący nie ponosił jakichkolwiek opłat wynikających z umowy o najem lokalu mieszkalnego położonego w miejscowości W. (...) opłaty te ponosił mieszkający w w/w lokalu od 2003 r. jego pasierb – L. B. (k. 192 v). Skarżący nie wykazał także, aby wobec zamiaru sprzedaży przez pozwaną spółdzielnią w/w lokalu jego pasierbowi L. B. wniósł skutecznie sprzeciw (art. 6 k.c.).

Za chybiony w całości uznać należy również zarzut skarżącego naruszenia przez Sąd I instancji art. 5 kc, ciężka bowiem sytuacja materialna skarżącego czy też niemożność mieszkania w innym lokalu, nie stanowi o tym, że odmowa przez pozwanych zadośćuczynienia roszczeniom skarżącego jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Ubocznie zaś wskazać należy, że uwzględnienie powództwa byłoby wysoce demoralizujące społecznie, w sytuacji gdy powód w okresie od 1997 r. do 2003 r. w ogóle nie interesował się przyznanym mu lokalem socjalnym, narażając go na dewastację.

Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Apelacyjny uznał zarzuty skarżącego za niezasadne i na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 108 § 1 kpc w zw. z § 2 ust. 3 w zw. z § 6 pkt 7 i § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163 poz. 1348 ze zm.)

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 102 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc. Uwzględniając trudną sytuację materialną powoda Sąd Apelacyjny zasądził jedynie niewielką część należnych pozwanej Agencji Nieruchomości Rolnych kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Powód winien ponieść konsekwencje niesłusznie wykreowanych żądań w postaci częściowego zwrotu stronie pozwanej kosztów procesu.