Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 września 2004 r.
I PK 576/03
Użycie przez pracodawcę nieatestowanego urządzenia do badania za-
wartości alkoholu w organizmie nie wyklucza zarzucenia pracownikowi stawie-
nia się do pracy po użyciu alkoholu, jeżeli przemawiają za tym inne okoliczno-
ści, a pracownik nie skorzystał ze stworzonej mu możliwości weryfikacji wy-
niku badania.
Przewodniczący SSN Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Beata Gudowska,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 września 2004 r.
sprawy z powództwa Bogusława P. przeciwko Zakładowi Usług Komunalnych w S. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy z dnia 26 czerwca 2003 r. [...]
o d d a l i ł kasację bez obciążenia powoda kosztami postępowania kasacyj-
nego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy wyrokiem z
dnia 26 czerwca 2003 r. oddalił apelację powoda Bogusława P. od wyroku Sądu Re-
jonowego w Świdnicy z dnia 19 grudnia 2002 r., oddalającego powództwo o przywró-
cenie do pracy. W sprawie tej ustalono, że powód był zatrudniony w pozwanym Za-
kładzie Usług Komunalnych w S. od 1996 r. na stanowisku operatora spycharki na
wysypisku. Pismem z dnia 22 marca 2002 r. pozwany rozwiązał z nim umowę o
pracę z dniem 25 marca 2002 r. w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. w związku z przebywa-
niem w pracy w stanie po użyciu alkoholu w dniu 14 marca 2002 r. o godzinie 1125
.
W ocenie Sądów obu instancji kluczowe było ustalenie, czy w tym dniu powód rze-
czywiście świadczył pracę po użyciu alkoholu. Stan trzeźwości powoda był wówczas
badany przy użyciu testera, który nie posiadał legalizacji. Jednakże powód nie za-
2
kwestionował wyniku tego badania, w szczególności nie żądał przeprowadzenia ba-
dania, o jakim stanowi art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości, a zatem podpisu-
jąc sporządzony protokół zgodził się z wynikami badania. Ponadto powodowi zapro-
ponowano przeprowadzenie badania na policji, ale ten odmówił. Powód przyznał się
dyrektorowi, który wyczuł od niego woń alkoholu, że wcześniej spożywał alkohol.
Przebywanie w pracy po użyciu alkoholu stanowiło ciężkie naruszenie podstawowych
obowiązków pracowniczych.
W ocenie Sądu drugiej instancji, art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi przerzuca na pracownika ciężar zaprzeczenia faktowi
stawienia się do pracy po użyciu alkoholu. W przypadku takiego podejrzenia pracow-
nik ma prawo żądać przeprowadzenia badania stanu trzeźwości. Powód nie skorzy-
stał z takiej możliwości, przeciwnie, podpisując się pod sporządzonym protokołem,
zgodził się z przedstawionym mu zarzutem. Nawet zatem ewentualne „wykazanie w
sprawie wadliwości użytego w sprawie testera nie miało w tych okolicznościach istot-
nego znaczenia (zwłaszcza że błąd mógł dotyczyć nie tylko zawyżenia ale i zaniże-
nia wskazania zawartości alkoholu)”. Skoro bowiem pozwany dał powodowi możli-
wość zweryfikowania wyniku badania, a ten z tego nie skorzystał, podpisując pro-
tokół bez zastrzeżeń, to zaakceptował jego treść i „pozbawił się możliwości zaprze-
czenia zarzutowi”.
W kasacji pełnomocnik powoda podniósł następujące zarzuty: 1) niewłaściwe-
go zastosowania i wykładni art. 52 § 1 pkt 1 k.p., 2) naruszenia art. 224 § 1, 227, 233
§ 1, 236, 278 § 1, 328 § 2 i 382 k.p.c. w sposób, „w następstwie którego nastąpiło
negatywne dla powoda rozstrzygnięcie sporu”. Na tych podstawach skarżący doma-
gał się uchylenia zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Re-
jonowego w Świdnicy z dnia 19 grudnia 2002 r. i przekazania sprawy temu Sądowi
Rejonowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o należnych powodowi
kosztach procesu za wszystkie instancje.
Skarżący zakwestionował pogląd przedstawiony w uzasadnieniach zaskarżo-
nych wyroków, że miarodajny był wynik badania przy pomocy testera, jeżeli powód
nie zakwestionował go przez ponowne badanie na policji lub badanie zawartości al-
koholu we krwi. O obowiązku takim powód nie był wyraźnie pouczony. Dopiero
sprzeciw kolejnego pracownika wobec wadliwego badania, który „spowodował pozy-
tywną dlań korektę wyniku badania na policji”, zachęcił powoda do zakwestionowania
jakości użytego testera „dla wykazania fałszywości wyniku badania na zawartość
3
alkoholu”. Powód sądził, że skoro poprzedniego dnia pił alkohol, to wynik badania
mógł być efektem tego spożycia. Prawidłowe przeprowadzenie postępowania dowo-
dowego w sprawie wymagało zatem przeprowadzenia dowodu z opinii przedstawi-
ciela Głównego Urzędu Miar z dnia 28 listopada 2002 r., która zdyskwalifikowała
przedmiotowy tester „jako urządzenie pomiarowe wobec braku atestu”, a ponadto
uzyskania opinii „w przedmiocie stanu trzeźwości (lub nietrzeźwości) powoda na
podstawie procesu spalania toksyn w organizmie”. Tymczasem Sądy nie odniosły się
w należyty sposób „do tegoż dowodu”. Oznacza to, że powód „skutecznie zakwestio-
nował legalność urządzenia pomiarowego RODtest, zastosowanego przez stronę
pozwaną, a zatem odpada przesłanka stanu nietrzeźwości, jako wątpliwa, co winno
działać na korzyść pracownika”.
W uzupełnieniu kasacji, wniesionym w otwartym terminie, skarżący wywodził,
że Sąd zgodnie z art. 232 k.p.c. miał obowiązek przeprowadzenia dowodu w kwestii
"legalności" użytego testera, nawet gdyby formalnie taki wniosek nie padł. Ponadto
istniała potrzeba uzyskania wiadomości specjalnych z Zakładu Medycyny Sądowej i
Instytutu Ekspertyz Sądowych, a także należytego uzasadnienia zaskarżonego orze-
czenia, którego zabrakło. W sprawie powoda istnieje potrzeba wykładni art. 52 § 1
pkt 1 k.p. w przypadku wykazywania stanu nietrzeźwości pracownika, „skoro sąd
karny orzekając o nietrzeźwości kierowcy korzysta z innych środków dowodowych
(m.in. Instytutu Ekspertyz Sądowych) to istnieją okoliczności uzasadniające rozpo-
znanie kasacji”.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji „na koszt powoda”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw prawnych. W pierwszej kolejno-
ści należy wskazać, że Sąd Okręgowy nie podważał faktu braku atestu urządzenia
pomiarowego użytego do zbadania stanu trzeźwości powoda. W konsekwencji nie
było zatem jakiegokolwiek uzasadnienia, a przede wszystkim potrzeby, przeprowa-
dzenia na tę niesporną okoliczność dowodu z opinii wyspecjalizowanego instytutu.
Natomiast w rozpoznawanej sprawie Sądy zwróciły przede wszystkim uwagę na inne
jej okoliczności, a mianowicie na powzięte przez dyrektora pozwanego podejrzenie
stawienia się między innymi przez powoda do pracy w stanie po użyciu alkoholu.
Według tego świadka powód „nie potrafił wyjść ze spycharki”, czuć było z jego ust
4
woń alkoholu, powód przyznał się do spożywania alkoholu w dniu poprzednim. Po
przeprowadzonym badaniu testerem, który ujawnił wynik pozytywny, powód w żaden
sposób nie zakwestionował tego wyniku, a w szczególności zrezygnował ze złożonej
mu przez członków zespołu zakładowego przeprowadzającego te badania propozycji
weryfikacji jego wyniku przez policję. Następnie został niezwłocznie odsunięty od
świadczenia pracy z powodu potwierdzonego tym badaniem i innymi okolicznościami
sprawy stawienia się do pracy po użyciu alkoholu, ale w tym samym dniu nie podjął
żadnych działań w kierunku uwolnienia się od takiego zarzutu, chociaż powinien był
zdawać sobie sprawę z grożących mu dalszych konsekwencji prawnych jako pra-
cownik, którego dyrektor pozwanego już wcześniej ostrzegał o zakazie stawiania się
do pracy lub spożywania alkoholu w czasie pracy na pojazdach mechanicznych i
grożących mu sankcjach prawa pracy w razie powtórzenia się tego rodzaju przewi-
nień. Tymczasem jedynym motywem zaskarżenia decyzji pozwanego o natychmia-
stowym rozwiązaniu stosunku pracy z winy powoda w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. było
negatywne zweryfikowanie wyniku badania stanu po spożyciu alkoholu u innego pra-
cownika przez kolejne badanie wykonane przez policję. Ponadto powód dopiero w
trakcie procesu dla własnych potrzeb procesowych zaczął powoływać się na inne
okoliczności, które miały podważyć uzasadnione podejrzenia pozwanego o stawieniu
się i przebywaniu powoda w pracy po spożyciu alkoholu. W szczególności powód
powoływał się na fakt, że woń zbliżona do alkoholu mogła pochodzić od używanego
w pracy pojazdów mechanicznych oleju napędowego, a ponadto, iż używane przez
niego medykamenty mogły wpłynąć na pozytywny wynik badania testerem. Wcze-
śniej takie okoliczności umknęły mu przy podpisywaniu bez zastrzeżeń protokołu z
wykonanego badania. Cel takich zachowań procesowych, dopuszczalny z punktu
widzenia przyjętej procesowej linii obrony powoda, był spóźniony, ponieważ pracow-
nik odsunięty od pracy z powodu uzasadnionego podejrzenia stawienia się i wyko-
nywania pracy po użyciu alkoholu powinien niezwłocznie skorzystać z zaoferowanej
mu przez pracodawcę propozycji zweryfikowania stanu trzeźwości albo podjąć inne
zachowania zmierzające do podważenia zasadności odsunięcia go od pracy, które
groziło mu dalszymi sankcjami prawa pracy. Powód powinien był zdawać sobie z
tego sprawę, zwłaszcza że był wcześniej uprzedzony przez dyrektora pozwanego o
konsekwencjach przebywania w zakładzie pracy po użyciu alkoholu. W rozpoznanej
sprawie powód przyznał, że spożywał alkohol poprzedniego dnia, następnie nie za-
kwestionował wyniku zbadania jego stanu trzeźwości przy pomocy testera, co przy
5
stwierdzonych przez dyrektora trudnościach powoda w poruszaniu się, odczuwalnej
woni alkoholu z jego ust, a następnie braku jakichkolwiek działań podważających
wynik przeprowadzonego badania, potwierdzały uzasadnione podejrzenie o świad-
czeniu przezeń pracy w stanie po użyciu alkoholu. Powyższe oznacza, że użycie
przez pracodawcę nieatestowanego urządzenia do badania zawartości alkoholu w
organizmie nie dyskwalifikuje postawionego pracownikowi zarzutu stawienia się do
pracy po użyciu alkoholu lub spożywania go w czasie pracy, jeżeli przemawiają za
tym inne stwierdzone fakty, a pracownik nie skorzystał ze stworzonych mu przez
pracodawcę możliwości dalszej weryfikacji pozytywnego wyniku badania. Niedo-
puszczenie lub natychmiastowe odsunięcie od pracy pracownika w razie stawienia
się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywającego alkohol w czasie pracy
jest zachowaniem określonym w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r.
o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. Nr 35, poz. 230
ze zm.), które podlega ocenie z punktu widzenia prawa pracy ze względu na skutki
odsunięcia od pracy, polegające na jej dalszym nieusprawiedliwionym niewykonywa-
niu, co może być kwalifikowane jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków
pracowniczych uzasadniające natychmiastowe rozwiązanie umowy o pracę z winy
pracownika (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.). W tym zakresie nie istnieje dalsza potrzeba
powtarzania utrwalonej sądowej wykładni tego przepisu, która uznaje za oczywiście
usprawiedliwione stosowanie surowych sankcji prawa pracy za stawienie się do
pracy po spożyciu alkoholu oraz za spożywanie alkoholu w czasie pracy.
Z art. 17 ust. 3 tej ustawy wynika obowiązek umożliwienia pracownikowi wy-
kazania trzeźwości przez odbycie innych badań (por. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 11 kwietnia 2000 r., I PKN 589/99, OSNAPiUS 2001 nr 18, poz. 557). Z takiej
propozycji pozwanego powód nie skorzystał, przez co osłabił swoje racje procesowe,
opierając się na wynikach badania innego pracownika, który wykorzystał możliwość
zweryfikowania badań nieatestowanym testerem i wykonania powtórnego badania
przez policję. Oznacza to, że pracownik, który został odsunięty od dalszego wykony-
wania pracy z powodu zastrzeżeń pracodawcy co do stanu jego trzeźwości (uzasad-
nionych w okolicznościach rozpoznanej sprawy sposobem zachowania się powoda,
wyczuwalną od niego wonią alkoholu, a także pozytywnym wynikiem badania stanu
po użyciu alkoholu, uzyskanym przy pomocy zakładowego testera), powinien wyko-
nać badania tego stanu z uwagi na elementarną potrzebę dbałości o swoje interesy
pracownicze, a zwłaszcza dalszy byt stosunku pracy, który był realnie zagrożony
6
sankcjami prawa pracy. Spóźnione próby powoda uwolnienia się od takiej odpowie-
dzialności, wynikające z przyjętej procesowej linii prezentowania własnych racji co do
rzekomego stanu trzeźwości w dniu 14 marca 2002 r., nie mogły odnieść pozytywne-
go skutku, co Sądy obu instancji wystarczająco ustaliły i prawidłowo oceniły, nie na-
ruszając przepisów proceduralnych wskazanych w kasacji.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił niemającą usprawiedli-
wionych podstaw kasację (art. 39312
k.p.c.), orzekając o kosztach postępowania na
podstawie art. 102 k.p.c.
========================================