Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 25 LISTOPADA 2004 R.
SNO 50/04
Przewodniczący: sędzia SN Antoni Kapłon.
Sędziowie SN: Irena Gromska-Szuster, Lidia Misiurkiewicz
(sprawozdawca).
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w Warszawie na rozprawie z
udziałem Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego sędziego Sądu Okręgowego
oraz protokolanta po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2004 r. sprawy sędziego
Sądu Rejonowego w związku z odwołaniem obwinionego od wyroku Sądu
Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 2 czerwca 2004 r., sygn. akt (...)
u t r z y m a ł w m o c y zaskarżony w y r o k, a kosztami postępowania
odwoławczego obciążył Skarb Państwa.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 2 czerwca 2004 r.,
sygn. akt (...) uznał obwinionego sędziego Sądu Rejonowego za winnego tego,
że w okresie od maja do grudnia 2001 r. pełniąc urząd sędziego Sądu
Rejonowego dopuścił się opieszałości w nadaniu biegu następującym sprawom
rejestrowym:
1) Kr XI Ns – Rej KRS 3360/01/445 – przez ponad 7 miesięcy
2) Kr XI Ns – Rej KRS 3451/01/626 – przez ponad 7 miesięcy
3) Kr XI Ns – Rej KRS 3463/01/745 – przez ponad 5 miesięcy
4) Kr XI Ns – Rej KRS 3138/01/430 – przez ponad 6 miesięcy
5) Kr XI Ns – Rej KRS 3869/01/559 – przez ponad 7 miesięcy
6) Kr XI Ns – Rej KRS 3786/01/897 – przez ponad 5 miesięcy
2
7) Kr XI Ns – Rej KRS 3950/01/008 – przez ponad 6 miesięcy
8) Kr XI Ns – Rej KRS 4005/01/292 – przez ponad 6 miesięcy
9) Kr XI Ns – Rej KRS 4081/01/256 – przez ponad 6 miesięcy
10) Kr XI Ns – Rej KRS 4087/01/508 – przez ponad 6 miesięcy
11) Kr XI Ns – Rej KRS 4155/01/998 – przez ponad 6 miesięcy
12) Kr XI Ns – Rej KRS 4194/01/881 – przez ponad 4 miesiące
13) Kr XI Ns – Rej KRS 4253/01/297 – przez ponad 5 miesięcy
14) Kr XI Ns – Rej KRS 4298/01/586 – przez ponad 4 miesiące
15) Kr XI Ns – Rej KRS 4328/01/440 – przez ponad 6 miesięcy
16) Kr XI Ns – Rej KRS 690/01/501
Kr XI Ns – Rej KRS 4418/01/220 – przez ponad 5 miesięcy
17) Kr XI Ns – Rej KRS 4534/01/359 – przez ponad 3 miesiące
18) Kr XI Ns – Rej KRS 4557/01/204 – przez ponad 5 miesięcy
19) Kr XI Ns – Rej KRS 4581/01/761 – przez ponad 3 miesiące
20) Kr XI Ns – Rej KRS 4593/01/884 – przez ponad 5 miesięcy
21) Kr XI Ns – Rej KRS 4715/01/320 – przez ponad 4 miesiące
22) Kr XI Ns – Rej KRS 4768/01/128 – przez ponad 6 miesięcy
23) Kr XI Ns – Rej KRS 4794/01/487 – przez ponad 5 miesięcy
24) Kr XI Ns – Rej KRS 5836/01/535 – przez ponad 4 miesiące
25) Kr XI Ns – Rej KRS 6175/01/782 – przez ponad 4 miesiące
26) Kr XI Ns – Rej KRS 6926/01/386 – przez ponad 3 miesiące
27) Kr XI Ns – Rej KRS 6930/013012 – przez ponad 3 miesiące
28) Kr XI Ns – Rej KRS 4556/01/803 – przez ponad 5 miesięcy
29) Kr XI Ns – Rej KRS 4920/01/838 – przez ponad 5 miesięcy
30) Kr XI Ns – Rej KRS 5139/01/031 – przez ponad 5 miesięcy
31) Kr XI Ns – Rej KRS 5405/01/767 – przez ponad 5 miesięcy
32) Kr XI Ns – Rej KRS 5407/01/569 – przez ponad 5 miesięcy
33) Kr XI Ns – Rej KRS 5412/01/885 – przez ponad 4 miesiące
3
i za to na podstawie art. 107 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych
wymierzył obwinionemu karę dyscyplinarną przeniesienia na inne miejsce
służbowe, a kosztami postępowania dyscyplinarnego obciążył Skarb Państwa.
Od powyższego wyroku obwiniony wniósł odwołanie do Sądu
Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego formułując zarzuty następującej treści:
„ I. Błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę wyroku,
wywierający wpływ na treść wyroku, polegający na dokonaniu błędnych
ustaleń:
1. odnośnie zakresu mojego obciążenia w czasie orzekania w Wydziale
XI KRS – Gospodarczym Sądu Rejonowego oraz w Wydziale VI
Gospodarczym tego Sądu, przyczyn podejmowania przeze mnie
czynności procesowych w rozpoznawanych sprawach w okresach w
jakich to nastąpiło, jak i możliwości podejmowania czynności w
terminach istotnie krótszych;
2. odnośnie powszechności tego rodzaju opóźnień w referatach
orzeczników w Wydziale XI w objętym wnioskiem okresie, przy
przyjęciu poglądu przeciwnego;
3. odnośnie zakresu moich obowiązków związanych z równolegle
wykonywaną pracą orzeczniczą w Wydziale II Karnym Sądu
Rejonowego, czasochłonności tej pracy oraz jej wpływu na pracę
orzeczniczą wykonywaną w Wydziałach XI oraz VI, prowadzący do
przyjęcia, iż obciążenie mojej osoby sprawami karnymi „nie było
duże, a nawet przeciwnie” i nie zwiększało w istotny sposób moich
zadań;
4. odnośnie ustalenia okresu do podjęcia decyzji w sprawie, jaki w 2001
r. w rejestrze był uznawany za usprawiedliwiony w bardziej złożonych
sprawach, poprzez błędne przyjęcie, iż okres ten wynosił 3 miesiące,
zaś okres dłuższy był nieakceptowalny i uzasadniał wszczęcie
4
postępowania dyscyplinarnego, a przypadki takie poza moim referatem
były sporadyczne;
5. odnośnie okresu, w jakim sędzia przychodzący do sądu z innego
wydziału i nie mający praktyki rejestrowej mógł, przy przyjęciu
należytego podejścia w tym zakresie, uzyskać sprawność zbliżoną do
przeciętnego sędziego z praktyką w rejestrze;
6. odnośnie powodów, dla których do końca mojej pracy w sądzie
rejestrowym organy administracji sądowej nie wytykały mi
opieszałości w pracy, nie inicjowały kroków dyscyplinarnych ani też
nie zwracały uwagi na zaległości w pracy, jak i powodów dla których
w drugiej połowie grudnia 2001 r. przeprowadzono całościową
kontrolę mego referatu, a następnie zainicjowano kroki dyscyplinarne;
7. odnośnie ilości spraw przydzielonych mi w 2001 r. w ramach pracy w
Wydziale XI Sądu śródmiejskiego, w tym w szczególności poprzez
przyjęcie, iż 33 sprawy objęte częścią dyspozytywną wyroku stanowiły
«około 10 % spraw» przydzielonych mi do rozpoznania;
8. odnośnie stanu spraw, w których zarzucono mi, a wyrokiem
przypisano opieszałość, poprzez zaliczenie w ich poczet spraw nie
objętych wnioskiem dyscyplinarnym, jak i należących do referatu
innego orzecznika oraz dopuszczeniu się szeregu błędów dotyczących
ustaleń odnośnie dat wpływu tych spraw do mojego referatu, dat
podejmowania przeze mnie czynności w objętych wyrokiem sprawach,
charakteru tych czynności i treści oraz znaczenia dokumentów
znajdujących się w aktach;
9. odnośnie strony podmiotowej mego zachowania, poprzez błędne
przyjęcie, iż powściągałem się od podejmowania czynności w
poszczególnych sprawach, działając umyślnie z zamiarem
bezpośrednim w tym zakresie.
5
II. Obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku poprzez:
1. naruszenie przepisu art. 170 § 1 k.p.k. przez błędne oddalenie
wniosków dowodowych o przesłuchanie świadków, pomimo braku
podstaw do oddalenia tych wniosków określonych w treści tego
przepisu;
2. naruszenie przepisu art. 167 k.p.k. przez nierozstrzygnięcie wniosku
dowodowego zgłoszonego na rozprawie;
3. naruszenie przepisu art. 170 § 1 k.p.k. przez błędne oddalenie
wniosków dowodowych o przeprowadzenie dowodu z dokumentów,
pomimo braku podstaw do oddalenia tych wniosków określonych w
treści tego przepisu;
4. naruszenie przepisów postępowania poprzez przeprowadzenie
przesłuchania świadka Magdaleny S. w sposób niezgodny z przepisami
procedury karnej, bez zachowania dyspozycji art. 190 § 1 k.p.k. i art.
191 § 1 k.p.k., przy traktowaniu wypowiedzi tego świadka jako
pełnowartościowych zeznań złożonych w formie prawem określonej;
5. naruszenie przepisu art. 396 § 1 k.p.k. poprzez przeprowadzenie
oględzin akt przez sędziego wyznaczonego, pomimo braku
określonych w tym przepisie przesłanek dopuszczalności odstępstwa
od zasady bezpośredniości;
6. naruszenie przepisu art. 117 § 2 k.p.k. poprzez przeprowadzenie
oględzin akt spraw rejestrowych, pomimo moich wniosków o
nieprzeprowadzanie tych czynności bez mojej obecności, należycie
usprawiedliwiających moje niestawiennictwo, będące jednocześnie
rażącym naruszeniem określonego w art. 6 k.p.k. prawa do obrony
oraz naruszanie prawa do obrony poprzez wyznaczanie terminów
przeprowadzenia czynności procesowych bez odpowiedniego
wyprzedzenia, oraz w terminie kolidującym z obowiązkami
służbowymi obwinionego, pomimo świadomości ich istnienia po
6
stronie Sądu Dyscyplinarnego, co obwinionemu uniemożliwiło
uczestnictwo w tych czynnościach;
7. naruszenie art. 175 § 2 k.p.k. oraz art. 386 § 2 k.p.k. poprzez
uniemożliwianie mi składania wyjaśnień odnośnie przeprowadzonych
dowodów, przy równoczesnym zaniechaniu protokołowania moich
wypowiedzi w tym zakresie, będące jednocześnie naruszeniem
określonego w art. 6 k.p.k. prawa do obrony;
8. naruszenie przepisu art. 148 § 2 k.p.k. poprzez nie zamieszczanie w
protokole z pełną dokładnością wypowiedzi osób przesłuchiwanych na
rozprawie oraz treści moich wniosków i oświadczeń, pomimo
składania przeze mnie stosownych wniosków w trybie tego przepisu,
będące jednocześnie naruszeniem określonego w art. 6 k.p.k. prawa do
obrony;
9. naruszenie przepisu art. 424 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. poprzez: pominięcie w
treści uzasadnienia wyroku wskazania podstaw dowodowych
czynienia poszczególnych ustaleń, pominięcie w treści uzasadnienia
rozważań dotyczących oceny dowodów na podstawie których Sąd
Dyscyplinarny poczynił istotne ustalenia faktyczne, oraz oceny
dotyczącej dowodów którym wiarygodności odmówił, a nadto
pominięcie w treści uzasadnienia wyjaśnienia podstawy prawnej
wyroku;
10.naruszenie przepisu art. 7 k.p.k. poprzez niedokonanie oceny
dowodów odnośnie szeregu istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy
okoliczności oraz dokonanie oceny dowodów sprzecznej z zasadami
logiki i doświadczenia życiowego, dotyczących szeregu innych
okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności
dyscyplinarnej obwinionego;
11.naruszenie przepisu art. 171 § 2 k.p.k. oraz art. 386 § 2 k.p.k. poprzez
uniemożliwienie mi zadawania pytań świadkowi odnośnie
7
okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, będące
jednocześnie naruszeniem określonego w art. 6 k.p.k. prawa do
obrony, oraz naruszenie określonego w art. 174 k.p.k. zakazu
zastępowania zeznań świadka treścią pism i zapisków.
III. Obrazę przepisów prawa materialnego poprzez:
1. naruszenie przepisu art. 107 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych przez przyjęcie, iż przypisany mi czyn stanowi
przewinienie dyscyplinarne określone w tym przepisie, pomimo
niewskazania naruszenia jakiego przepisu prawa w sposób rażący i
oczywisty miałem się dopuścić;
2. naruszenie przepisu art. 107 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych poprzez uczynienie tego przepisu podstawą wymiaru
kary, pomimo iż przepis ten jako nie zawierający normy
sankcjonującej podstawą taką być nie może;
3. naruszenie przepisu art. 10.1., art. 175.1. i art. 177 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 109 § 1 pkt 4 ustawy – Prawo o
ustroju sądów powszechnych poprzez wymierzenie kary określonej w
tym przepisie bez wskazania w treści wyroku miejsca służbowego do
którego następuje przeniesienie.
IV. Rażącą niewspółmierność wymierzonej kary do przypisanego
przewinienia dyscyplinarnego.”
W następstwie tak sformułowanych zarzutów obwiniony sędzia wniósł o
uniewinnienie od zarzucanego przewinienia dyscyplinarnego, względnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Dyscyplinarnemu
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy– Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
8
Odwołanie jako bezzasadne nie zasługuje na uwzględnienie. Przedstawione
w odwołaniu zarzuty i powołane liczne przepisy postępowania i prawa
materialnego, które – zdaniem obwinionego –zostały naruszone przez Sąd
pierwszej instancji w sposób mający wpływ na treść orzeczenia są dalece
bezpodstawne.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny, jak wynika z przebiegu
postępowania i motywów orzeczeń, nie dopuścił się żadnej obrazy przepisów
postępowania, przeciwnie wykazał dużą wnikliwość w analizie i ocenie spraw
będących przedmiotem zarzutu opieszałości w nadawaniu im biegu przez
obwinionego. Każda ze spraw była dokładnie badana; fakt, że przypisane
obwinionemu przewinienie ograniczone zostało do 33 spraw, a więc znacząco
zredukowane w stosunku do spraw objętych zarzutem świadczy o tym, że każda
sprawa była wnikliwie analizowana, a wszelkie wątpliwości uwzględnione na
korzyść obwinionego.
Obwiniony w swoim odwołaniu zarzuca Sądowi Dyscyplinarnemu
pierwszej instancji naruszenie szeregu przepisów kodeksu postępowania
karnego, traktując te przepisy wyjątkowo instrumentalnie. W postępowaniu
dyscyplinarnym w sprawach nieuregulowanych w Prawie o ustroju sądów
powszechnych stosuje się co prawda odpowiednio przepisy kodeksu
postępowania karnego (art. 128), co nie oznacza, że postępowanie to
podporządkowane jest wszystkim regułom postępowania karnego. Nie można
stosować w postępowaniu dyscyplinarnym tych wszystkich przepisów
postępowania karnego, których nie sposób pogodzić ze specyficznym
charakterem postępowania dyscyplinarnego.
Zakres i treść wniosków stawianych przez obwinionego w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym, w znaczącym stopniu uwzględnionych przez Sąd
Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny nie odpowiadał w rzeczy samej, istocie
postępowania dyscyplinarnego, zważywszy w szczególności na charakter
przewinienia w kontekście kolejnej sprawy dyscyplinarnej (następna
9
wyznaczona na dzień 2 grudnia 2004 r.) dotyczącej tej samej materii
przewinienia. Obszerne, dokładne – z uwzględnieniem wszystkich reguł
postępowania i wymogów przewidzianych w art. 424 § 2 k.p.k. – uzasadnienie
Sądu pierwszej instancji przekonuje o zasadności przypisania obwinionemu
przewinienia na podstawie przepisu art. 107 § 1 Prawa o u.s.p. Rażąca
opieszałość w nadawaniu biegu sprawom rejestrowym (od 3 do 7 miesięcy) jest
poważnym przewinieniem służbowym i nie może być usprawiedliwiona ani
subiektywnym odczuciem obciążenia sprawami (okoliczność badana przez Sąd
pierwszej instancji), ani brakiem przygotowania do orzekania w sprawach
rejestrowych. Sędzia ma nienormowany czas pracy i obowiązek rzetelnego, w
rozsądnym terminie załatwienia spraw na odcinku służbowym, do którego został
przydzielony.
Wszystkie okoliczności decydujące o stopniu zawinienia obwinionego
sędziego zostały przez Sąd Dyscyplinarny pierwszej instancji uwzględnione w
sposób przekonywujący i dokładnie w uzasadnieniu orzeczenia omówione, nie
zachodzi więc potrzeba ich ponownego przytaczania.
Osobnej uwagi wymagają: postawa sędziego Sądu Rejonowego
prezentowana w toku całego postępowania, mająca wpływ na jego przebieg,
oraz czas trwania i trudności w przebiegu tego postępowania w stopniu
obligującym Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny do omówienia tej
niewątpliwie nagannej postawy w motywach wyroku. Nie mieści się ona w
dobrze pojętym prawie do obrony, a świadczy o przekroczeniu tego prawa, jego
nadużyciu, co nie licuje z godnością sędziego. Ta postawa przekłada się również
na postępowanie odwoławcze.
Nie ulega wątpliwości, że obliczona była i konsekwentnie realizowana na
doprowadzenie do przedawnienia (art. 108 § 1 i 2 Prawa o u.s.p.).
O terminie rozprawy przed Sądem Najwyższym – Sądem Dyscyplinarnym
obwiniony sędzia powiadomiony został dnia 10 listopada 2004 r. – 15 dni przed
wyznaczonym terminem rozprawy; dnia 15 listopada wysłał do Sądu
10
Najwyższego wniosek o odroczenie rozprawy, załączając wokandę spraw
wyznaczonych w swoim Sądzie Rejonowym w terminie rozprawy odwoławczej
w Sądzie Najwyższym, tj. 25 listopada 2004 r., wyrażając wolę uczestniczenia
w rozprawie przed Sądem Najwyższym – Sądem Dyscyplinarnym.
Kiedy w wyniku stosownej interwencji Sądu Najwyższego Prezes Sądu
Rejonowego umożliwił obwinionemu uczestnictwo na rozprawie w
postępowaniu dyscyplinarnym przed Sądem Najwyższym, m.in. przydzielając
sprawy z wokandy do referatów innych sędziów i zwalniając go z obowiązków
służbowych w dniu 25 listopada 2004 r. – obwiniony tuż przed wyznaczonym
terminem rozprawy odwoławczej przedłożył zaświadczenie lekarskie o
niemożności stawiennictwa na rozprawę w Sądzie Najwyższym i jednocześnie
udzielił pełnomocnictwa dwóm obrońcom, z których żaden na rozprawę przed
Sądem Najwyższym nie stawił się, a adw. P.K. ustanowiony w sprawie przyjął
pełnomocnictwo w sytuacji, kiedy jednocześnie wniósł o odroczenie rozprawy,
powołując się na swoją chorobę od dnia 10 listopada 2004 r. i zaznaczając, że
przedłuży się na styczeń 2005 r. (nieczytelna kopia zaświadczenia lekarskiego).
Wspomniany adwokat przyjął pełnomocnictwo świadomy tego, że nie stawi się
na rozprawę dnia 25 listopada 2004 r. oraz tego, że na wypadek jej
ewentualnego odroczenia dojdzie do przedawnienia i „obrona” będzie
bezprzedmiotowa. Pełnomocnictwo udzielone adwokatowi P.K. wymieniało
imiennie czterech substytutów, z których żaden na rozprawę nie stawił się,
podobnie jak wyznaczona do ściśle określonego zakresu obrony sędzia Sądu
Rejonowego.
Ta postawa obwinionego sędziego zaprezentowana w stadium
postępowania przed Sądem Najwyższym – Sądem Dyscyplinarnym stanowi
wymowną ilustrację postawy obwinionego korespondującą z tą, którą
prezentował w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji.
Powtarzające się postępowania dyscyplinarne, charakter przewinienia,
podnoszona przez obwinionego okoliczność, że w Sądzie Rejonowym jest on w
11
nadmiarze obciążony, że nie sprzyjająca atmosfera ze strony zwierzchników
rzutuje na przebieg jego pracy, prezentowana postawa w kolejnym
postępowaniu dyscyplinarnym w perspektywie następnego – przemawiają za
słusznością i celowością orzeczonej kary dyscyplinarnej.
Podkreślić przy tym należy, że okoliczność, iż Sąd pierwszej instancji przy
wymiarze kary nie powołał art. 109 § 1 pkt 4 Prawa o u.s.p. nie ma istotnego
znaczenia, bo podstawą wymiaru kary jest przewinienie służbowe przewidziane
w art. 107 § 1 Prawa o u.s.p., a dokładnie opisane w wyroku. Zarzut
obwinionego, że Sąd pierwszej instancji nie wskazał miejsca służbowego, do
którego następuje przeniesienie jest daleko posuniętym nieporozumieniem,
wobec treści art. 123 § 3 Prawa o u.s.p.
Wykonanie wyroku co do kary wymienionej w art. 109 § 1 pkt 4 Prawa o
u.s.p. należy do Ministra Sprawiedliwości; Minister Sprawiedliwości decyduje
na jakie miejsce służbowe obwiniony zostanie przeniesiony.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny
utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.