Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 stycznia 2005 r.
I UK 91/04
Okres bezrobocia, o jakim stanowi art. 6 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) jest - stosownie do jej art.
38 - okresem zaliczalnym do okresów pracy górniczej także wówczas, gdy nie
był bezpośrednio poprzedzony pracą górniczą lub z nią równorzędną.
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie: SN Maria Tyszel (spra-
wozdawca), SA Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 stycznia 2005 r.
sprawy z wniosku Henryka M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działowi w C. o emeryturę górniczą, na skutek kasacji organu rentowego od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 listopada 2003 r. [...]
o d d a l i ł kasację
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 18 listopada 2003 r. [...] oddalił apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych w Chorzowie od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Gliwicach z dnia 19 kwietnia 2002 r. [...], zmieniającego decyzję Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w C. z 29 marca 2001 r. i przyznającego ubez-
pieczonemu Henrykowi M. prawo do górniczej emerytury od dnia 1 lutego 2001 r.
Do okresów pracy górniczej uwzględnionych przez organ rentowy, Sąd pierw-
szej instancji na poczet uprawnień do górniczej emerytury zaliczył wnioskodawcy
dodatkowo okres 6 miesięcy i 8 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych oraz po-
szczególne miesiące, w których przepracował pod ziemią nie mniej niż połowę dnió-
wek. Łącznie Sąd uwzględnił 2 miesiące i 3 dni z okresu pracy wnioskodawcy w PGU
„F." oraz 11 miesięcy, 20 dni - pracy w PRMUG „T." i uznał, że wykazał on 25 lat, 6
2
dni pracy górniczej, a ponieważ bezsporne jest, że spełnił pozostałe warunki usta-
wowe do powstania prawa do górniczej emerytury, przyznał mu prawo do tego
świadczenia.
Sąd Apelacyjny, akceptując w zasadzie ustalenia faktyczne stanowiące pod-
stawę wyroku zaskarżonego apelacją, dokonał „matematycznej korekty" uwzględnio-
nych miesięcy pracy górniczej wnioskodawcy, która jednak nie miała istotnego
wpływu na rozstrzygnięcie. Wskazaną podstawę prawną wyroku uznał za trafną.
Kasację od tego wyroku złożył pełnomocnik organu rentowego, wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz wyroku Sądu Okręgowego w Gliwi-
cach z dnia 19 kwietnia 2002 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu. Podstawę kasacji stanowił zarzut naruszenia prawa material-
nego przez błędną wykładnię art. 38 ustawy o rentach i emeryturach z- Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm., aktualnie jednolity tekst:
Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353), zwanej dalej ustawą o FUS, w wyniku której nieza-
sadnie przyjęto, że okres pobierania zasiłków dla bezrobotnych jest okresem zali-
czalnym do pracy górniczej bez względu na charakter pracy poprzedzającej pobiera-
nie zasiłków, a także art. 34 ust. 1 pkt 2 tej samej ustawy poprzez ustalenie, iż
„ubezpieczony spełnia warunek udowodnienia 25 lat pracy górniczej, równorzędnej i
zaliczanej do pracy górniczej w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej zgodnie z art.
36 ust. 1 i w konsekwencji błędnie przyznano prawo do emerytury”.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Stosownie do art. 39311
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w grani-
cach kasacji. Granice te wyznaczają przytoczone w niej podstawy, skonkretyzowane
zarzutami, ich uzasadnieniem oraz jej wnioskami, co w niniejszej sprawie oznacza
ograniczenie rozpoznania do oceny zasadności podniesionych zarzutów.
Wnoszący kasację upatruje naruszenia art. 38 ustawy o FUS w jego błędnej
wykładni, bowiem Sąd Apelacyjny wyraził pogląd, że każdy okres pobierania zasiłku
dla bezrobotnych, o jakim stanowi art. 6 ust. 2 pkt 6 ustawy o FUS, jest - na podsta-
wie tego przepisu - okresem zaliczalnym do okresów pracy górniczej. Zdaniem kasa-
cji, okres bezrobocia jest zaliczalny tylko wówczas, jeśli był bezpośrednio poprze-
dzony pracą górniczą. Pogląd ten nie znajduje uzasadnienia w treści tych przepisów.
W myśl art. 38 ustawy o FUS, za okresy zaliczalne do pracy górniczej uważa się
3
tylko wskazane w nim niektóre okresy wymienione w jej art. 6 ust. 1 i 2 oraz art. 7 z
następującym zastrzeżeniem: „z tym że przez zatrudnienie, o którym mowa w tych
przepisach, uważa się pracę górniczą oraz pracę równorzędną z pracą górniczą
określone w art. 36 ust. 1 lub ust. 3, wykonywane co najmniej w połowie wymiaru
czasu pracy." Konstrukcja gramatyczna tego przepisu uprawnia wniosek, że ustawo-
dawca w sposób zamierzony wyodrębnił trzy grupy okresów wymienionych w art. 6 i
7, a mianowicie: 1) okresy nie podlegające zaliczeniu do okresów pracy górniczej, 2)
okresy zaliczalne do niej oraz 3) okresy zaliczalne pod warunkiem, że nastąpiły bez-
pośrednio po zakończeniu pracy górniczej lub równorzędnej z tą pracą. W przepi-
sach wymienionych w art. 38 w związku z omawianym art. 6 ust. 2 ustawy o FUS,
wymaganie uprzedniego zatrudnienia przewidziane jest w punktach dotyczących za-
trudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych
w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r. (pkt 3), oraz „niewyko-
nywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podstawie przepisów
Kodeksu pracy zostało wypłacone wynagrodzenie lub odszkodowanie" (pkt 5), nato-
miast nie przewiduje tego warunku pkt 6 odnoszący się do: „czasowego pozostawa-
nia bez pracy na obszarze Państwa Polskiego z powodu niemożności jej otrzymania
lub niemożności podjęcia szkolenia zawodowego, w tym okresy pobierania zasiłków
z funduszu aktywizacji zawodowej, zasiłków dla bezrobotnych oraz zasiłków szkole-
niowych wypłaconych z Funduszu Pracy"
Za trafnością tego poglądu przemawia też wykładnia historyczna. Przypo-
mnieć trzeba, że w stanie prawnym obowiązującym przed dniem 1 stycznia 1983 r.
okresami zaliczalnymi do okresów zatrudnienia były „okresy bezrobocia przed Wy-
zwoleniem udowodnione dokumentami" (ostatnio - art. 10 pkt 13 ustawy z dnia 23
stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin
- Dz.U. Nr 3, poz. 6 ze zm.), który poprzez art. 3 pkt 2 wówczas obowiązującej
ustawy z 28 maja 1957 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (jednolity
tekst: Dz.U. z 1968 r. Nr 3, poz. 19 ze zm.) miał zastosowanie do górników. Poglądy
ukształtowane wówczas w praktyce sądów ubezpieczeń społecznych i orzecznictwie
byłego Trybunału Ubezpieczeń Społecznych, nie budziły wątpliwości. Również organ
rentowy akceptował stanowisko, że istnienie ścisłego związku czasowego pomiędzy
zaprzestaniem pracy górniczej a bezrobociem było warunkiem zaliczenia tego okresu
na poczet uprawnień do górniczych świadczeń emerytalno-rentowych tylko w odnie-
sieniu do tak zwanych „turnusów", jak powszechnie nazywano terminowe (z reguły -
4
kilkutygodniowe) zwolnienia z pracy górniczej, powodowane okresowym ogranicze-
niem wydobycia, po których zwolniony górnik powracał do pracy. Natomiast dłuższe
okresy bezrobocia, niezakończone powrotem do dotychczasowej pracy, były okre-
sami zaliczalnymi na poczet uprawnień do świadczeń górniczych nie tylko wówczas,
gdy następowały bezpośrednio po zaprzestaniu pracy górniczej, lecz także wówczas,
gdy przypadały po zwolnieniu z zatrudnienia podjętego po zwolnieniu z zatrudnienia
górniczego przez pracodawcę.
Skład orzekający nie akceptuje przedstawionej w kasacji wykładni art. 6 ust. 2
pkt 6 ustawy o FUS ponieważ jest ona wykładnią rozszerzającą, wprowadzającą do
tego przepisu dodatkowy, pozaustawowy warunek. Odpowiadając na przedstawione
w kasacji zagadnienie prawne Sąd Najwyższy wyraża pogląd, że okres bezrobocia, o
jakim stanowi art. 6 ust. 2 pkt 6 ustawy w FUS, jest - stosownie do jej art. 38 - okre-
sem zaliczalnym do okresów pracy górniczej także wówczas, gdy nie był bezpośred-
nio poprzedzony pracą górniczą lub z nią równorzędną.
Drugi z podniesionych w kasacji zarzutów, zarzut naruszenia art. 34 ust. 1 pkt
2 ustawy o FUS „poprzez ustalenie, iż ubezpieczony spełnia warunek udowodnienia
25 lat pracy górniczej" nie poddaje się kontroli kasacyjnej. Sąd Najwyższy wielokrot-
nie już wyjaśniał, że: nie ma usprawiedliwionych podstaw kasacja, wniesiona z za-
rzutami naruszenia tylko prawa materialnego (art. 3931
pkt 1 k.p.c.), jeśli jej uzasad-
nienie stanowi polemikę z ustaleniami faktycznymi sądu drugiej instancji (wyrok z
dnia 23 września 1998 r., II UKN 213/98, a także z 5 marca 1997 r. II UKN 9/97,
OSNAPiUS 1997 nr 22, poz. 443) oraz, że wskazanie w kasacji „przez co" doszło w
zaskarżonym orzeczeniu do naruszenia prawa materialnego nie jest samo przez się
konkretyzacją naruszonego przepisu i uniemożliwia weryfikację zasadności podobnie
sformułowanych zarzutów" (OSNAPiUS 1998 nr 3, poz. 91 - notka). Ustalenie, że
ubezpieczony wykazał wymagany okres pracy górniczej jest okolicznością faktyczną,
skoro więc w kasacji nie została przytoczona podstawa z art. 3931
pkt 2 k.p.c. (nie
wykazano, że ustalenie to zostało dokonane z naruszeniem konkretnych przepisów
postępowania), to - stosownie do art. 39311
§ 2 k.p.c. - Sąd Najwyższy jest związany
ustaleniami stanowiącymi podstawę zaskarżonego wyroku, nie podlegają one kon-
troli kasacyjnej.
Mając powyższe na uwadze, wobec braku usprawiedliwionych podstaw kasa-
cyjnych, Sąd Najwyższy na podstawie powołanych przepisów oraz art.39312
k.p.c.
orzekł jak w sentencji wyroku.
5
========================================