Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. L. (1)

przeciwko J. L. (2)

o ustalenie ustania obowiązku alimentacyjnego

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 5 listopada 2012 r. sygn. akt IV RC 571/12

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Powód J. L. (1) wniósł o ustalenie ustania obowiązku alimentacyjnego wobec pełnoletniej córki – J. L. (2) z dniem 1 lipca 2012 roku.

Pozwana J. L. (2) wniosła o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 5 listopada 2012 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku ustalił, że obowiązek alimentacyjny powoda określony wyrokiem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 26 października 2009 roku w sprawie IV RC 311/09 na kwotę 200 złotych miesięcznie na rzecz J. L. (2), ustał z dniem 1 lipca 2012 roku i odstąpił od obciążania pozwanej kosztami procesu.

Sąd I instancji ustalił, iż Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 26 października 2009 roku w sprawie IV RC 311/09 zasądził od J. L. (1) tytułem alimentów na rzecz J. L. (2) kwotę po 200 złotych miesięcznie. Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 29 stycznia 2010 roku w sprawie II Ca 916/09 oddalając apelację powódki utrzymał to rozstrzygnięcie w mocy.

Powód J. L. (1) ma 52 lata. Pracuje i osiąga z tego tytułu wynagrodzenie w kwocie 1240 złotych miesięcznie. Jest właścicielem działki zabudowanej o powierzchni 739 m ². Z osiąganego dochodu pokrywa koszty opału, mediów, wywozu śmieci, biletów komunikacji miejskiej, leków i wyżywienia. Podnosił, że jego córka J. skończyła naukę w Zespole Szkół (...) i ma wyuczony zawód. Wskazał też, że pozwana mieszka wraz z nim i korzysta z wyżywienia i mediów. Nadto twierdził, że córka może kontynuować naukę w szkole zaocznej pracując, gdyż zajęcia w tej szkole odbywają się co dwa tygodnie, a cały tydzień jego córka ma wolny. Sugerował też, że pozwana pracuje, chociaż w tym względzie nie podał bliższych informacji.

Pozwana J. L. (2) ma 20 lat. W maju 2012 roku ukończyła naukę w technikum turystycznym. Ma wyuczony zawód technika obsługi ruchu turystycznego. Nie zdała matury, jak twierdziła, z powodu złej sytuacji w domu. Wskazała, że do szkoły zaocznej zapisała się po to, aby nie tracić roku. Jest to Zaoczna Policealna Szkoła (...) w B. – kierunek technik administracji. Podnosiła też, że nie widzi powodów, dlaczego nie miałaby kontynuować nauki. Wskazała, że zajęcia w nowej szkole odbywają się raz na dwa tygodnie w soboty i w niedziele. Z jednej strony tłumaczyła też, że pracodawcy poszukują pracowników ze zdanym egzaminem dojrzałości, z drugiej zaś, iż ma świadomość tego, że nowa szkoła nie da jej matury, ale da nowy zawód. Zadeklarowała też, że podejmie pracę jak ją znajdzie, ale na razie nie ma na to szans. Przyznała, że korzysta z domu ojca, bo w nim mieszka. Uznała, że powód winien dalej alimentować ją, bo do tej pory nic od niego nie dostała.

Sąd Rejonowy po przeprowadzeniu postępowania dowodowego doszedł do wniosku, iż pozwana jest już na tyle przygotowana do wykonywania zawodu i pracy zarobkowej, że jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Wprawdzie pozwana uczy się w zaocznej szkole policealnej nowego zawodu – technika administracji, lecz wybrana szkoła nie zapewni jej egzaminu dojrzałości, ponadto ukończenie nowej szkoły będzie skutkować uzyskaniem innego zawodu. Nauka w nowej szkole odbywa się w systemie zaocznym. Zjazdy mają miejsce raz na dwa tygodnie w soboty i w niedziele. Zatem biorąc pod uwagę fakt kontynuowania nauki tylko w weekendy oraz to, że pozwana dysponuje już wyuczonym zawodem technika obsługi ruchu turystycznego, Sąd I instancji uznał, że pozwana ma predyspozycje i możliwość podjęcia pracy. Ponadto mieszka z ojcem i korzysta z domu, mediów, a nawet i wyżywienia. Powód zaś nie osiąga wysokich dochodów i w większości przeznacza je na utrzymanie domu, z czego korzysta też pozwana.

Sąd Rejonowy ustalił, iż obowiązek alimentacyjny ustał z dniem 1 lipca 2012 roku, gdyż powód twierdził, że w czerwcu 2012 roku pozwana zakończyła naukę w technikum turystycznym. Z tą datą skończył się czas zdobywania przygotowania zawodowego, a rozpoczął okres, w którym pozwana winna zdobytą wiedzę wykorzystać.

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powołał art. 133 § 1 kro, zaś o kosztach procesu orzekł na mocy art.102 kpc.

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości apelacją pozwana zarzucając mu:

I. naruszenie prawa materialnego, a w szczególności:

1)  art. 138 k.r.o. poprzez jego niezastosowanie, polegające na zaniechaniu przez Sąd I instancji zbadania materialnej podstawy żądania pozwu, mianowicie, czy po stronie powoda, bądź powódki nastąpiła taka zmiana stosunków, która daje podstawę zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego, co w konsekwencji uniemożliwia merytoryczną, instancyjną kontrolę zaskarżonego wyroku,

2)  art. 133 k.r.o. poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, iż J. L. (2) ma możliwość samodzielnego utrzymania się, w sytuacji, gdy kontynuuje ona naukę, planuje przystąpienie do matury w przyszłym roku, nie posiada wystarczającego wykształcenia oraz doświadczenia, aby podjąć pracę w dotychczas uzyskanym zawodzie,

II. naruszenie przepisów postępowania, a w szczególności:

1)  art. 233 k.p.c. poprzez błędną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności wyjaśnień stron (protokół rozprawy z dnia 5 listopada 2012 r.) - niewłaściwa ocena wymienionego dowodu przez Sąd polegała na przyjęciu, iż pozwana jest w stanie samodzielnie się utrzymać, podczas gdy z uwagi na brak zdanej matury, spowodowanej niewłaściwym zachowaniem ojca i nadużywaniem w tym czasie przez niego alkoholu, pozwana musi się dokształcać, aby uzyskać możliwość podjęcia jakiejkolwiek pracy,

2)  art. 227 k.p.c. poprzez zaniechanie przeprowadzenia dowodów, mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadka H. L. (matki pozwanej - żony powoda) na okoliczność, w jakim stopniu pozwana korzysta z mieszkania ojca, możliwości samodzielnego utrzymania się przez pozwaną, możliwości zarobkowych i majątkowych obu stron, ewentualnie na okoliczność, czy nastąpiła zmiana stosunków stron od momentu rozstrzygnięcia o obowiązku alimentacyjnym,

3)  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez błędne sporządzenie uzasadnienia wyroku polegające na:

a)  braku wskazania pełnej podstawy prawnej wyroku wraz z przytoczeniem przepisów prawa,

b)  niewskazaniu, na jakich dowodach Sąd I instancji się oparł ustalając, iż powód posiada trudną sytuację finansową, brak wysokich dochodów, które w większości przeznacza na utrzymanie domu;

III. sprzeczność ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności:

1)  przyjęcie, iż pozwana J. L. (2) jest już należycie przygotowana do wykonywania odpowiedniego dla niej zawodu i pracy zarobkowej, iż jest w stanie utrzymać się samodzielnie, w sytuacji, gdy z wyjaśnień stron wynika, iż nie posiada ona ani matury, ani żadnego doświadczenia w uzyskanym dotychczas zawodzie technika obsługi ruchu turystycznego,

2)  przyjęcie, iż rodzice nie są obowiązani dostarczać środków utrzymania dziecku, które w studiach się zaniedbuje, nie robi należytych postępów, nie otrzymuje obowiązujących zaliczeń, nie zdaje w terminie przepisanych egzaminów, a zwłaszcza jeżeli z własnej winy powtarza lata studiów i wskutek tego nie kończy ich w przewidzianym terminie, w sytuacji, gdy całkowita wina zaniedbania nauki w szkole ponadgimnazjalnej leżała po stronie ojca, który nadużywał alkoholu.

Wskazując na powyższe wniosła o:



zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi I instancji,



zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych za obie instancje.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy uznaje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy za prawidłowe i przyjmuje je za własne, jak też w pełni aprobuje wnioski Sądu I instancji płynące z tych ustaleń.

Rację ma skarżąca, iż w uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sądu I instancji brakuje odwołania się do art. 138 k.r.o. i porównania obecnej sytuacji stron z sytuacją, jaka istniała w dacie orzekania o obowiązku alimentacyjnym w sprawie o sygn. akt IV RC 311/09 Sądu Rejonowego w Białymstoku, niemniej jednak zaskarżone rozstrzygnięcie jest prawidłowe.

Zmiana wyroku, którą ma na uwadze przepis art. 138 k.r.o., może między innymi polegać na stwierdzeniu ustania obowiązku alimentacyjnego wobec odpadnięcia jednej z przesłanek uzasadniających ten obowiązek, czy to po stronie uprawnionej, czy to po stronie zobowiązanej. Z definicji obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka wynika zaś, że obowiązek ten ustaje wówczas, gdy dziecko osiągnie samodzielność życiową, co z reguły łączy się z możliwością podjęcia pracy zarobkowej z uwagi na uzyskane wykształcenie i przygotowanie do określonego zawodu.

Analiza materiału dowodowego zebranego w sprawie prowadzi do wniosku, iż od czasu wyrokowania w sprawie o alimenty nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu art. 138 k.r.o. uzasadniająca ustalenie ustania obowiązku alimentacyjnego powoda wobec pozwanej, a to z uwagi na osiągnięcie przez pozwaną samodzielności w takim wymiarze, że może ona zaspokajać swoje potrzeby we własnym zakresie.

Mianowicie na datę orzekania w sprawie o sygn. akt IV RC 311/09 J. L. (2) miała 17 lat i była uczennicą II klasy technikum o profilu turystycznym. W skład kosztów jej utrzymania wchodziły między innymi wydatki na podręczniki szkolne. Nie uczęszczała na płatne zajęcia pozalekcyjne. Miała stwierdzoną wadę serca, lecz matka nie ponosiła w związku z tym żadnych kosztów leczenia.

Obecnie pozwana J. L. (2) ma 20 lat i w maju 2012 roku ukończyła technikum turystyczne, wobec czego ma wyuczony zawód technika obsługi ruchu turystycznego. Wprawdzie pozwana aktualnie uczy się w zaocznej szkole policealnej, lecz w grę nie wchodzi kontynuacja edukacji w zakresie poprzedniego kierunku. Pozwana uczy się nowego, drugiego zawodu, a mianowicie technika administracji, ponadto nauka w tej szkole nie zapewni pozwanej możliwości podejścia do egzaminu dojrzałości. Co istotne, zjazdy odbywają się raz na dwa tygodnie w weekendy, czyli na tyle rzadko, by pozwana mogła podjąć pracę zarobkową.

W ocenie Sądu Okręgowego okoliczność, iż pozwana nie ma zdanej matury, nie stanowi przeszkody w podjęciu pracy nie wymagającej wysokich kwalifikacji, zwłaszcza, że pozwana ma już wyuczony jeden zawód. W konsekwencji pozwana ma realną możliwość samodzielnego utrzymania się. Sąd I instancji w tym zakresie dokonał prawidłowej oceny zeznań stron złożonych na rozprawie w dniu 5 listopada 2012 roku, wobec czego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest chybiony. Równie nietrafny jest zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. polegający na zaniechaniu przeprowadzenia dowodu z przesłuchania świadka H. L.. Zaznaczyć należy, iż stosowny wniosek dowodowy nie został w tym zakresie zgłoszony przez żadną ze stron, zaś sąd może dopuścić z urzędu dowód nie wskazany przez stronę jedynie w sytuacjach wyjątkowych. To bowiem strony, a nie sąd, są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i one ponoszą odpowiedzialność za jego wynik.

Jednocześnie nie można tracić z pola widzenia, że to powód ponosi koszty utrzymania domu, w którym pozwana zamieszkuje nieodpłatnie, przy czym dochody pozwanego są stosunkowo niskie. Z oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania wynika, iż na datę wystąpienia z powództwem wynagrodzenie za pracę pozwanego kształtowało się na poziomie 1.240 złotych i w znacznej części było przeznaczane na pokrycie bieżących opłat.

Reasumując, skoro pozwana jest osobą pełnoletnią i jest w stanie samodzielnie się utrzymać, to Sąd I instancji trafnie ustalił, iż obowiązek alimentacyjny powoda wobec J. L. (2) ustał, gdyż po stronie pozwanej odpadła istotna przesłanka uzasadniająca ten obowiązek.

Mając powyższe na uwadze orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c., jak w sentencji.