Pełny tekst orzeczenia

UCHWAŁA Z DNIA 9 CZERWCA 2005 R.
SNO 27/05
Przewodniczący: sędzia SN Ewa Strużyna.
Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Andrzej Kijowski.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny na posiedzeniu z udziałem Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego sędziego Sądu Apelacyjnego
oraz protokolanta w sprawie sędziego Sądu Okręgowego po rozpoznaniu w dniu
9 czerwca 2005 r. w związku z zażaleniem sędziego Sądu Okręgowego na
uchwałę Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 28 lutego 2005 r.,
sygn. akt (...) w przedmiocie zawieszenia sędziego Sądu Okręgowego w
czynnościach służbowych
uchwalił:
1) u t r z y m a ć w m o c y zaskarżoną u c h w a ł ę,
2) kosztami postępowania obciążyć Skarb Państwa.
U z a s a d n i e n i e
Na podstawie art. 130 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju
sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) – zwanej dalej p.u.s.p. –
Wiceprezes Sądu Okręgowego zarządził z dniem 9 września 2004 r.
natychmiastową przerwę w czynnościach służbowych sędziego Sądu
Okręgowego wobec podejrzenia popełnienia przez niego przestępstwa i uznania,
że w tych warunkach powaga sądu wymaga natychmiastowego odsunięcia go od
wykonywania obowiązków służbowych. Decyzja ta zapadła w związku z
wszczęciem przez Prokuratora Rejonowego śledztwa w sprawie prowadzenia
przez sędziego pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości.
Postanowieniem z dnia 4 listopada 2004 r. Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego wszczął postępowanie dyscyplinarne w
stosunku do sędziego Sądu Okręgowego z jednoczesnym przedstawieniem
zarzutów, iż w dniu 8 września 2004 r. w A., znajdując się w stanie
nietrzeźwości, prowadził samochód marki Audi A-3 o numerze rejestracyjnym
(...), oraz w tym samym dniu, znajdując się w stanie nietrzeźwości, podjął
obowiązki służbowe w ten sposób, że przewodniczył w wyznaczonych na ten
dzień sprawach o sygn. akt IVK 62/04 i IVK 88/04, czym dopuścił się
uchybienia godności urzędu sędziego, to jest popełnienia czynów z art. 197 § 1
p.u.s.p.
Uchwałą z dnia 28 lutego 2005 r., sygn. akt (...), Sąd Apelacyjny – Sąd
Dyscyplinarny, na podstawie art. 130 § 2 i 129 § 1 p.u.s.p. zawiesił sędziego
2
Sądu Okręgowego w czynnościach służbowych, a na podstawie art. 129 § 3 tej
ustawy obniżył mu wynagrodzenie w okresie trwania zawieszenia, poczynając
od dnia 28 lutego 2005 r., o 25 % i obciążył Skarb Państwa kosztami
postępowania dyscyplinarnego.
Sąd Dyscyplinarny uznał, że zachodzą podstawy do zawieszenia sędziego
w czynnościach służbowych. Ze znajdującego się w aktach pisma Prokuratury
Okręgowej wynikało, że w dniu 8 września 2004 r. miała miejsce kolizja
drogowa, której uczestnikiem był sędzia Sądu Okręgowego, kierujący
samochodem osobowym marki Audi A-3 o numerze rejestracyjnym (...). Wyniki
badania na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu, któremu poddał się
sędzia, a które zostało przeprowadzone na miejscu zdarzenia wskazywały, iż był
on w stanie nietrzeźwości. Pierwsza próba wykazała zawartość 0,56 mg/I (1,17
promile) alkoholu w wydychanym powietrzu, druga próba 0,59 mg/I (1,23
promile). W szpitalu MSWiA pobrano od sędziego krew do dalszych badań.
Badanie chemiczne krwi, wykonane w dniu 9 września 2004 r. w Zakładzie
Medycyny Sądowej Akademii Medycznej, wykazało 1 ‰ alkoholu etylowego.
W tych warunkach, biorąc zwłaszcza pod uwagę charakter przestępstwa, o
popełnienie którego podejrzany jest sędzia Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny –
Sąd Dyscyplinarny uznał, że powaga sądu wymaga zawieszenia sędziego w
czynnościach służbowych i obniżenia jego wynagrodzenia o 25 %.
Uchwałę Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny podjął bez uprzedniego
wysłuchania sędziego, okazało się ono bowiem niemożliwe z uwagi na jego
długotrwałą chorobę. Sąd ten – odczytując wynikającą z przepisu art. 131 § 1
p.u.s.p. dyrektywę wysłuchania sędziego przed podjęciem uchwały w
przedmiocie zawieszenia w czynnościach służbowych jako obowiązek i regułę,
która zapewnia realizację fundamentalnej gwarancji procesowej – prawa do
obrony formalnej i materialnej – stwierdził, że niewysłuchanie sędziego nie
ogranicza sądu w rozpoznaniu sprawy, skoro dyspozycja przepisu dopuszcza
odstąpienie od tej czynności w sytuacjach, gdy nie jest to możliwe.
Ustawodawca w odniesieniu do niemożności wysłuchania nie stawiał żadnych
ograniczeń, a zatem sformułowanie to należy rozumieć w sensie obiektywnym,
co oznacza, że odnosi się ono zarówno do sytuacji, gdy osoba podlegająca
przesłuchaniu swoim zachowaniem uzasadnia przekonanie, że nie zamierza brać
udziału w posiedzeniu, jak i do sytuacji, gdy nie może uczestniczyć w tej
czynności, np. z powodu długotrwałej choroby.
Zażalenie na powyższą uchwałę wniósł w imieniu obwinionego
ustanowiony obrońca i na zasadzie art. 131 § 4 w związku z art. 128 p.u.s.p.
zaskarżył ją w całości, zarzucając obrazę przepisu art. 131 § 1 in fine, polegającą
na przeprowadzeniu posiedzenia Sądu Dyscyplinarnego i podjęciu uchwały pod
nieobecność obwinionego sędziego usprawiedliwioną w sposób prawidłowy
(choroba), przez co uniemożliwiono obwinionemu złożenie wyjaśnień
bezpośrednio przed Sądem Dyscyplinarnym oraz zaoferowanie wniosków
dowodowych niezbędnych dla prawidłowego orzekania, oraz błąd w ustaleniach
3
faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na bezzasadnym
przyjęciu, iż obwiniony sędzia dopuścił się przewinień dyscyplinarnych,
opisanych w treści zaskarżonego postanowienia. Na podstawie powyższych
zarzutów domagał się uchylenia zaskarżonej uchwały i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu.
Ponadto pełnomocnik obwinionego wniósł o dopuszczenie dowodów z:
a) kserokopii karty informacyjnej nr 7037/2004 z dnia 6 września 2004
r., ze Szpitala Marynarki Wojennej, dotyczącej obwinionego wraz z
towarzyszącą dokumentacją lekarską,
b) kserokopii karty wypisowej Akademii Medycznej, Pierwszej Kliniki
Chorób Serca Instytutu Kardiologii z dnia 23 grudnia 2004 r., dotyczącej
obwinionego,
c) kserokopii karty wypisowej Akademii Medycznej, Pierwszej Kliniki
Chorób Serca Instytutu Kardiologii z dnia 8 czerwca 2001 r., dla wykazania, iż
obwiniony od lat choruje na chorobę niedokrwienną serca, nadciśnienie tętnicze
II stopnia, nieprawidłową tolerancję glikemii – cukrzyca typu II, stłuszczenie
wątroby II stopnia, co mogło mieć istotny wpływ na proces wchłaniania oraz
utleniania alkoholu w organizmie obwinionego,
d) opinii lekarskiej lek. med. Andrzeja K. z dnia 1 marca 2005 r.,
dotyczącej tolerancji alkoholu i szybkości jego utleniania w przebiegu
niewydolności wątrobowej, pod postacią stłuszczenia wątroby II stopnia z
nieprawidłową tolerancją glikemii u obwinionego, z której wynika, iż uzyskane
wyniki badania krwi oraz badania zawartości alkoholu w wydychanym
powietrzu, są niewiarygodne wobec faktu istotnego zaburzenia podczas
wchłaniania i utleniania alkoholu, w związku z czym obwiniony nie miał
świadomości, iż po 8 – 10 godzinach od spożycia alkoholu w jego organizmie
znajduje się jeszcze alkohol,
e) oświadczeń Alfreda S. i Marka G. (z dnia 22 listopada 2004 r.), iż w
dniu 8 września 2004 r. jego autorzy, uczestniczący jako ławnicy w rozprawie
prowadzonej przez obwinionego, ani przed rozprawą, ani w jej trakcie, ani po jej
zakończeniu, nie zauważyli, aby obwiniony znajdował się pod wpływem
alkoholu i dopuszczenie dowodu z ich zeznań na powyższe okoliczności,
f) oświadczenia Agnieszki D. (z dnia 22 listopada 2004 r.), iż w dniu 8
września 2004 r. między godziną 10.30 a 11.00 miała bezpośrednią styczność z
obwinionym i nie stwierdziła jakichkolwiek symptomów wskazujących, aby
znajdował się on pod wpływem alkoholu i dopuszczenia dowodu z jej zeznań w
charakterze świadka na powyższą okoliczność,
g) oświadczeń dwóch sędziów Sądu Okręgowego z dnia 22 listopada
2004 r., iż podjęcie przez obwinionego obowiązków służbowych w tym dniu
odbyło się na bezpośrednie polecenie przełożonego – Przewodniczącego
Wydziału, sędziego Sądu Okręgowego i dopuszczenie dowodu z ich zeznań na
tę okoliczność,
4
h) protokołu pobrania krwi od obwinionego z dnia 8 września 2004 r., dla
wykazania, iż w czasie pobrania krwi obwiniony nie znajdował się w stanie
nietrzeźwości,
i) zeznań świadka Pawła H., iż obwiniony był zdziwiony wynikiem
badania zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu, a nadto stwierdzenia, iż
świadek uznał, że obwiniony nie był pijany – zachowywał się normalnie,
j) zeznań świadka sędziego Sądu Okręgowego – Przewodniczącego
Wydziału, na okoliczność, iż świadek nie stwierdził, aby obwiniony znajdował
się pod wpływem alkoholu,
k) zeznań świadków W.S., A.W. i T.J., na okoliczność, iż obwiniony nie
znajdował się w stanie nietrzeźwości,
4. dowodu z opinii biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej do spraw
toksykologii alkoholowej, diabetologii, gastrologii i hepatologii dla
stwierdzenia, czy rozpoznane u obwinionego schorzenia w postaci cukrzycy
stopnia II, insulinoniezależnej, stłuszczenia wątroby stopnia II, choroby
niedokrwiennej serca mogły mieć wpływ na stopień wchłaniania i utleniania
alkoholu we krwi obwinionego, czy opisane schorzenia miały wpływ na wynik
badania zawartości alkoholu we krwi obwinionego, szczególnie z uwagi na
uszkodzenia trzustki i istniejącą cukrzycę stopnia II, czy obwiniony sędzia miał
świadomość pozostawania alkoholu w jego organizmie i czy alkohol ten
oddziaływał na jego zachowanie,
5. ponownego badania zawartości alkoholu, znajdującego się w pobranej
od obwinionego w dniu 8 września 2004 r. krwi, numer ampułki GD 04 –
000193 dla ustalenia, przy uwzględnieniu istniejących schorzeń u obwinionego,
wpływających na stopień wchłaniania i utleniania alkoholu we krwi, stężenia
alkoholu we krwi i oceny, czy zastosowane w przypadku obwinionego metody
badania zawartości alkoholu we krwi przy uwzględnieniu istniejących schorzeń
mogły dać obiektywny wynik.
W uzasadnieniu zażalenia obwiniony sędzia wskazał, iż od początku
domagał się swojego bezpośredniego uczestnictwa w postępowaniu, albowiem
zamierzał złożyć wyjaśnienia szersze, aniżeli w toku postępowania
dyscyplinarnego przed rzecznikiem dyscyplinarnym. Obwiniony w treści tych
wyjaśnień stwierdził, że nie przyznaje się do faktu świadomości ewentualnego
stanu nietrzeźwości oraz świadomego naruszenia art. 107 § 1 p.u.s.p. oraz
podniósł, że na wynik badania krwi mogły mieć wpływ jego liczne schorzenia.
Jednocześnie obwiniony nie zgodził się z oceną Sądu Dyscyplinarnego, iż
zachodziły przesłanki do rozpoznania sprawy pod jego nieobecność ze względu
na długotrwałą chorobę, wskazując, że stan niemożności osobistego
stawiennictwa przed Sądem Apelacyjnym trwał w okresie od listopada 2004 r.
do lutego 2005 r., a więc przez 4 miesiące. Obwiniony podnosił także, iż po
opisanym zdarzeniu został poddany intensywnemu leczeniu (w tym trzykrotnej
hospitalizacji), które ujawniło liczne schorzenia wcześniej obwinionemu
nieznane. Z ostatniej karty wypisowej wynikają bardzo poważne uszkodzenia
5
trzustki i wątroby. W opinii lekarza medycyny Andrzeja K. z dnia 1 marca 2005
r. wskazano na wpływ tego rodzaju zaburzeń zdrowotnych na prawidłowy
proces wchłaniania i eliminacji alkoholu w organizmie człowieka. Obwiniony
sędzia wskazał, iż ta okoliczność może mieć decydujące znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ podstawą jego odpowiedzialności w obu
zarzutach jest wina umyślna. Jeżeli natomiast obwiniony z przyczyn od siebie
niezależnych w sposób nieprawidłowy dokonuje absorpcji oraz spalania
alkoholu w organizmie i nie ma w tym zakresie świadomości, nie można
przypisać mu jakiekolwiek zawinienia dyscyplinarnego. Obwiniony podniósł
także, iż wszystkie osoby mające z nim kontakt bezpośrednio po zdarzeniu, a
także w trakcie wykonywania przez niego w dniu 8 września 2004 r. czynności
służbowych wykluczyły, aby był on w stanie nietrzeźwości. Obrońca
obwinionego sędziego, w piśmie z dnia 8 listopada 2004 roku, dodatkowo
zwrócił uwagę na konieczność przeprowadzenia w postępowaniu przed Sądem
Apelacyjnym – Sądem Dyscyplinarnym szeregu dowodów, które
potwierdziłyby, że obwiniony w chwili zdarzenia nie znajdował się w stanie
nietrzeźwości, bądź nie miał świadomości, że w takim stanie znajduje się, a
także, iż jego zachowanie w trakcie rozpoznawania spraw niczym nie uchybiało
godności zawodu sędziego.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 129 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych, sąd
dyscyplinarny może zawiesić w czynnościach służbowych sędziego, przeciwko
któremu wszczęto postępowanie dyscyplinarne (...), zaś zawieszając sędziego w
czynnościach służbowych, obniża w granicach od 25 % do 50 % wysokość jego
wynagrodzenia na czas trwania tego zawieszenia (...) – § 3.
Podjęcie uchwały w sprawie zawieszenia sędziego w czynnościach
służbowych, powinno być poprzedzane wysłuchaniem rzecznika
dyscyplinarnego oraz sędziego, chyba że nie jest to możliwe (art. 131 § 1
p.u.s.p.).
Z akt sprawy niewątpliwie wynika, że Wiceprezes Sądu Okręgowego
zarządził natychmiastową przerwę w wykonywaniu obowiązków służbowych
przez sędziego Sądu Okręgowego na okres jednego miesiąca, bądź do czasu
wydania uchwały przez sąd dyscyplinarny, z uwagi na podejrzenie popełnienia
przestępstwa przez sędziego.
W tym samym dniu Prokuratura Okręgowa powiadomiła o wszczęciu w
dniu 8 września 2004 r. śledztwa, sygn. akt (...) w sprawie prowadzenia przez
sędziego Sądu Okręgowego w dniu 8 września 2004 r. samochodu osobowego w
stanie nietrzeźwości, tj. o przestępstwo z art. 178a § 1 k.k.
Na podstawie uzyskanych informacji, Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego, wszczął postępowanie dyscyplinarne w
stosunku do sędziego Sądu Okręgowego i zarzucił mu, że w dniu 8 września
2004 r., znajdując się w stanie nietrzeźwości, prowadził samochód osobowy, a
6
nadto w tym samym dniu, znajdując się w stanie nietrzeźwości, podjął
obowiązki służbowe, przewodnicząc w wyznaczonych na ten dzień sprawach
karnych o sygn. akt IV K 62/04 oraz IV K 88/04, tj. popełnienia czynów z art.
197 § 1 p.u.s.p.
Przedstawione okoliczności w sposób oczywisty uzasadniają zawieszenie
sędziego w obowiązkach służbowych, w takiej zaś sytuacji obligatoryjne jest
obniżenie przez Sąd wynagrodzenia sędziego na czas trwania zawieszenia w
czynnościach.
Podejmując zaskarżoną uchwałę Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny miał
na względzie informacje zawarte w piśmie Prokuratury Okręgowej oraz w
postanowieniu Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego o
wszczęciu postępowania dyscyplinarnego przeciwko sędziemu.
Odstępując od uprzedniego wysłuchania sędziego, Sąd uznał je za
niemożliwe w związku z długotrwałą chorobą sędziego, co w okolicznościach
sprawy, nie stanowi naruszenia art. 131 § 1 p.u.s.p., gdy się zważy, że
poprzednio kilkakrotnie Sąd ten odraczał posiedzenie w związku z chorobą
sędziego lub jego obrońcy. Niewysłuchanie sędziego – jak trafnie wskazał Sąd
pierwszej instancji – nie ogranicza sądu w rozpoznaniu sprawy, bowiem
dopuszczalne jest odstąpienie od tej czynności, gdy „nie jest to możliwe”.
W związku ze zgłoszonymi w zażaleniu obrońcy sędziego licznymi
wnioskami dowodowymi, Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zauważa, że
zawieszenia sędziego dokonuje się na podstawie uzasadnionych okoliczności
wskazanych we wniosku. Postępowanie w przedmiocie zawieszenia sędziego w
obowiązkach nie ma na celu wykazania, że doszło do popełnienia zarzucanego
czynu, to bowiem będzie przedmiotem postępowania dowodowego w toku
postępowania dyscyplinarnego.
Na etapie postępowania w przedmiocie zawieszenia sędziego w
obowiązkach służbowych, po zarządzeniu przez uprawniony podmiot
natychmiastowej przerwy w ich wykonywaniu, Sąd Dyscyplinarny orzeka na
podstawie okoliczności zawartych w zarządzeniu prezesa sądu, rzecznika
dyscyplinarnego, a także – tak jak w tym przypadku – postanowieniu
prokuratora o wszczęciu śledztwa w sprawie.
Z tych względów orzeczono jak w uchwale na podstawie art. 437 §1 k.p.k.
w związku z art. 128 p.u.s.p.
O kosztach orzeczono po myśli art. 133 p.u.s.p.