Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 9 grudnia 2005 r.
III SO 18/05
Postanowienie odrzucające zażalenie na postanowienie oddalające
skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu
sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki nie jest postanowieniem kończącym po-
stępowanie w sprawie w rozumieniu art. 3941
§ 2 k.p.c., a więc nie przysługuje
od niego zażalenie do Sądu Najwyższego.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 grudnia 2005 r. sprawy
ze skargi Jolanty Z. na przewlekłość postępowania Sądu Okręgowego w Warszawie
[...], na skutek zażalenia skarżącej na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warsza-
wie z dnia 10 sierpnia 2005 r. [...]
o d r z u c i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 20 maja 2005 r. [...] w
pkt. 1 wyłączył do odrębnego rozpoznania skargę w części dotyczącej przewlekłości
postępowania przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie i przekazał ją Sądowi Naj-
wyższemu (w pkt 2) w pozostałej części oddalił skargę.
Zażalenie na powyższe postanowienie złożyła Jolanta Z., domagając się jego
uchylenia w całości „i zasądzenia jak w skardze z dnia 18 marca 2005 r.”. W zażale-
niu skarżąca podniosła, że przedmiotowe postanowienie zostało jej doręczone bez
pouczenia o przysługującym środku zaskarżenia, a następnie wskutek złożenia
wniosku o pouczenie, skarżącej doręczono błędne pouczenie o niedopuszczalności
zaskarżenia postanowienia z dnia 20 maja 2005 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2005 r. [...]
odrzucił powyższe zażalenie, jako wniesione po upływie przepisanego terminu.
2
Na powyższe postanowienie Jolanta Z. wniosła zażalenie do Sądu Najwyż-
szego, w którym domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr
179, poz. 1843) nie zawiera przepisu regulującego kwestię zaskarżalności postano-
wienia w przedmiocie skargi na przewlekłość w postępowania. Mimo zawartej w art.1
ust.1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. deklaracji, że ustawa „reguluje zasady i tryb
wnoszenia oraz rozpoznawania skargi” - co mogłoby wskazywać, że jest to uregu-
lowanie całościowe, uwzględniające specyficzny charakter skargi jako środka praw-
nego niemieszczącego się w klasycznym podziale środków zaskarżenia w postępo-
waniu cywilnym - to jednak art. 8 ust. 2 ustawy stanowi, że w sprawach nieuregulo-
wanych w ustawie do postępowania toczącego się na skutek skargi sąd stosuje od-
powiednio przepisy o postępowaniu zażaleniowym obowiązujące w postępowaniu,
którego skarga dotyczy. Oznacza to nie tylko możliwość stosowania obowiązujących
w procedurach cywilnej, karnej oraz administracyjnej przepisów dotyczących zażale-
nia, ale przede wszystkim wskazuje, że skarga jest quasi - zażaleniem, a sąd okrę-
gowy lub apelacyjny, który ją rozpoznaje orzeka jako sąd drugiej instancji. Niezbędne
jest zatem sięgnięcie w tym zakresie do przepisów o postępowaniu zażaleniowym w
sprawach cywilnych.
Stosownie do art. 3941
§ 1 k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Ponadto w spra-
wach, w których przysługuje skarga kasacyjna, zażalenie przysługuje także na po-
stanowienie sądu drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem
postanowień, o których mowa w art. 3981
k.p.c., a także postanowień wydanych w
wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji. Oznacza
to, że zażalenia do Sądu Najwyższego na postanowienia innego rodzaju i wydane
przez sąd inny, niż sąd drugiej instancji, stronie nie przysługują.
Celem postępowania wywołanego skargą na przewlekłość postępowania jest
wywołanie szybkiej reakcji sądu właściwego do jej rozpoznania na zawarty w skardze
zarzut, że postępowanie w sprawie jest przewlekłe. Formą tej reakcji jest wydanie w
3
krótkim terminie postanowienia, w którym kwestia przewlekłości postępowania zo-
staje prawomocnie rozstrzygnięta. Rzeczą sądu pozostającego pod zarzutem prze-
wlekłego prowadzenia sprawy jest „niezwłoczne” przedstawienie skargi sądowi wła-
ściwemu do jej rozpoznania (art. 7 ustawy o skardze na przewlekłość postępowania)
Postępowanie wywołane skargą ma zatem charakter incydentalny (wpadkowy)
i prowadzone jest w ramach postępowania co do istoty sprawy, a rozpoznanie skargi
odbywa się w ramach postępowania odwoławczego przy odpowiednim zastosowaniu
przepisów o postępowaniu zażaleniowym. Nie można więc twierdzić, że skargą
wszczęta zostaje nowa (odrębna ) sprawa. Należy przy tym mieć na uwadze, iż in-
stancyjność postępowania skargowego tamowałaby w istocie rozpoznanie sprawy, w
której skarga na przewlekłość została wniesiona, a tym samym byłaby niezgodna z
celem ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., którym jest przyspieszenie toczącego się
postępowania, a w konsekwencji rozpoznania sprawy. Z tego też względu ustawo-
dawca przewidział w art. 14 ustawy możliwość ponownego wystąpienia przez skar-
żącego z nową skargą w tej samej sprawie dopiero po upływie 12 miesięcy od daty
merytorycznego rozpoznania przez sąd poprzedniej skargi.
Wyjaśnienia wymaga również druga kwestia, istotna z punktu widzenia za-
skarżalności orzeczeń skargą na przewlekłość postępowania, polegająca na zdefi-
niowaniu pojęcia „postanowienie kończące postępowanie w sprawie”. W judykaturze
i doktrynie pojęcie to jest definiowane rozbieżnie i przy zastosowaniu różnych kryte-
riów. Można spotkać wypowiedzi, według których postanowieniami kończącymi po-
stępowanie w sprawie są: takie, które zamykają drogę do wydania wyroku; w wyniku
których wykluczona zostaje możliwość przedsiębrania w danej sprawie dalszych
czynności; które kończą całość postępowania, a nie tylko jego fragment; które doty-
czą całości sprawy, będąc ostatnim orzeczeniem wydanym w postępowaniu. Przyj-
muje się, że w sformułowaniu „postanowienie kończące postępowanie w sprawie”
słowo „sprawa” występuje w znaczeniu materialnoprawnym. W tym ujęciu „sprawę”
należy rozumieć jako całość sporu (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sę-
dziów z dnia 24 listopada 1998 r., III CZP 44/98, OSNC 1999 nr 5, poz. 87, uchwałę
składu siedmiu sędziów z dnia 31 maja 2000 r., III ZP 1/00, OSNC 2001 nr 1, poz. 1,
uchwałę składu siedmiu sędziów z dnia 6 października 2000 r., III CZP 31/00, OSNC
2001 nr 2, poz. 22). Należy więc przyjąć, że kończącymi postępowanie w sprawie są
te postanowienia, których uprawomocnienie się trwale zamyka drogę do rozstrzy-
gnięcia sprawy co do istoty przez sąd danej instancji.
4
Przeciwieństwem tych postanowień są postanowienia niekończące postępo-
wania w sprawie, lecz kończące w postępowaniu sądowym jedynie zagadnienia in-
cydentalne, uboczne. Postępowanie wywołane wniesieniem skargi na przewlekłość
postępowania jest - jak wykazano - postępowaniem incydentalnym, w taki też sposób
zostało określone w uzasadnieniu rządowego projektu ustawy z dnia 17 czerwca
2004 r. Postanowienie rozstrzygające skargę na przewlekłość postępowania nie za-
myka drogi do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty.
W świetle przedstawionego wywodu postanowienie odrzucające zażalenie
wniesione na postanowienie oddalające skargę na naruszenie prawa strony do roz-
poznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki nie jest po-
stanowieniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 394 1
§ 2 k.p.c.
i nie podlega zaskarżeniu do Sądu Najwyższego.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================