Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 19 kwietnia 2006 r.
I PO 1/06
Przez sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, właściwy do rozpoznania
skargi o wznowienie postępowania w razie oparcia jej na podstawie nieważno-
ści (art. 401 k.p.c.), należy rozumieć sąd orzekający w instancji, w której postę-
powanie było dotknięte nieważnością, a gdy nieważnością było dotknięte po-
stępowanie w więcej niż jednej instancji - sąd wyższej instancji (art. 405 k.p.c.).
Sędzia SN Katarzyna Gonera.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 kwietnia
2006 r. sprawy z powództwa Andrzeja O. przeciwko Kopalni Węgla Kamiennego „B.”
w R. o przywrócenie do pracy, na skutek skargi powoda o wznowienie postępowania
w sprawie [...] Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Bełchatowie.
p r z e k a z a ł skargę o wznowienie postępowania do rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w Bełchatowie.
U z a s a d n i e n i e
Powód Andrzej O. skierował do Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Bełchatowie
skargę o wznowienie postępowania w sprawie [...] tego Sądu. Jako podstawę skargi
wskazał art. 401 k.p.c. oraz art. 403 k.p.c. w związku z art. 404 k.p.c. Pismo nazwane
skargą o wznowienie postępowania nosi datę 13 listopada 2005 r.
Sąd Rejonowy w Bełchatowie - Sąd Pracy postanowieniem z 28 grudnia 2005
r. stwierdził swoją „niewłaściwość rzeczową” i na podstawie art. 200 § 1 k.p.c. w
związku z art. 405 k.p.c. i art. 412 § 4 k.p.c. przekazał sprawę Sądowi Najwyższemu
- Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych jako właściwemu rze-
czowo do jej rozpoznania. Postanowienie o przekazaniu nie zawiera uzasadnienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
2
Ponieważ postanowienie Sądu Rejonowego o przekazaniu sprawy do rozpo-
znania Sądowi Najwyższemu nie zawiera uzasadnienia, nie wiadomo, jakimi wzglę-
dami kierował się Sąd Rejonowy stwierdzając, że do rozpoznania skargi o wznowie-
nie postępowania w sprawie [...] Sądu Rejonowego w Bełchatowie właściwy jest Sąd
Najwyższy.
Przekazanie nastąpiło na podstawie art. 200 § 1 k.p.c. w związku z art. 405
k.p.c., analizę powstałej sytuacji należy zatem rozpocząć od wykładni art. 405 k.p.c.
Zgodnie z tym przepisem, do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności oraz
na podstawie przewidzianej w art. 4011
k.p.c. właściwy jest sąd, który wydał zaskar-
żone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów różnych instancji, właściwy
jest sąd instancji wyższej; do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy
jest sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy. Przepis art. 405 k.p.c. określa
przede wszystkim właściwość rzeczową sądu do wznowienia postępowania. Pod-
stawy wyznaczenia właściwości sądu uzależnione są od podstaw, na których oparta
jest skarga o wznowienie postępowania.
W skardze o wznowienie postępowania wniesionej do Sądu Rejonowego jako
podstawę wznowienia powód wskazał dwa przepisy - art. 401 k.p.c., dotyczący
wznowienia postępowania z przyczyn nieważności, oraz art. 403 k.p.c., dotyczący
wznowienia postępowania z tzw. właściwych przyczyn restytucyjnych.
Przez sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie (właściwy w razie oparcia
skargi o wznowienie na podstawie nieważności postępowania - art. 401 k.p.c.), nale-
ży rozumieć sąd orzekający w instancji, w której postępowanie było dotknięte nie-
ważnością (jeżeli nieważność odnosi się do postępowania tylko w jednej instancji),
jeżeli nieważnością było dotknięte postępowanie w więcej niż jednej instancji, wła-
ściwy jest sąd wyższej instancji.
Z kolei w razie wznowienia postępowania z przyczyn restytucyjnych (art. 403
k.p.c.) właściwy jest sąd orzekający ostatnio co do istoty sprawy. W pierwszej instan-
cji sądowym orzeczeniem co do istoty sprawy jest każdy wyrok - czy to oddalający,
czy to uwzględniający powództwo w całości lub części.
Do niedawna - przede wszystkim w odniesieniu do orzeczeń sądu drugiej in-
stancji wydanych jeszcze w systemie rewizyjnym, a to w tym systemie orzekał w
sprawie, której dotyczy skarga o wznowienie postępowania, Sąd Wojewódzki w Łodzi
- przyjmowano, że charakter orzeczenia co do istoty sprawy w drugiej instancji ma
jedynie wyrok reformatoryjny, to jest wyrok zmieniający zaskarżony wyrok sądu
3
pierwszej instancji i orzekający co do istoty sprawy. Takich wyroków w systemie re-
wizyjnym było niewiele. Jednocześnie przyjmowano, że wyrok oddalający rewizję nie
jest wyrokiem co do istoty sprawy. Do wznowienia postępowania z przyczyn restytu-
cyjnych właściwy był sąd pierwszej instancji, gdy wniesione od jego orzeczenia
środki odwoławcze zostały oddalone (por. postanowienie SN z dnia 14 stycznia 1999
r., II UKN 417/98, OSNAPiUS 2000 nr 6, poz. 254). W sprawie, której dotyczy skarga
o wznowienie postępowania, został wydany wyrok oddalający rewizję, a zatem -
zgodnie z ówczesnym orzecznictwem Sądu Najwyższego dotyczącym jeszcze rewizji
- Sąd Wojewódzki w Łodzi nie orzekał co do istoty sprawy.
Już w odniesieniu do systemu apelacyjnego Sąd Najwyższy odszedł od po-
przednio dominującej linii orzecznictwa przyjmując, że orzeczenie sądu drugiej in-
stancji oddalające apelację jest orzeczeniem co do istoty sprawy (por. postanowienie
SN z dnia 21 kwietnia 2004 r., III CZP 11/04, OSNC 2004 nr 12, poz. 206; uchwała
SN z dnia 13 stycznia 2005 r., III CZP 77/04, Monitor Prawniczy 2005 nr 3, poz. 166).
Przyjęcie tego poglądu oznacza, że do wznowienia postępowania z właściwych przy-
czyn restytucyjnych sąd drugiej instancji byłby właściwy w razie wydania wyroku re-
formatoryjnego oraz w razie oddalenia apelacji.
W odniesieniu do obydwu systemów środków odwoławczych - zarówno sys-
temu rewizyjnego, jak i systemu apelacyjnego - w orzecznictwie zgodnie przyjmo-
wało i przyjmuje się, że orzeczeniem co do istoty sprawy nie jest wyrok Sądu Naj-
wyższego oddalający kasację. Przy oparciu skargi o wznowienie postępowania na
właściwych przyczynach restytucyjnych (art. 403 k.p.c.) Sąd Najwyższy nie jest za-
tem właściwy do jej rozpoznania, jeżeli wydał orzeczenie oddalające kasację.
Powyższe zasady należy mieć na względzie przy ocenie, który sąd jest właściwy do
rozpoznania skargi powoda o wznowienie postępowania wniesionej 13 listopada
2005 r..
Z lakonicznego uzasadnienia skargi o wznowienie postępowania nie wynika, z
jakich okoliczności faktycznych powód wyprowadza twierdzenie o nieważności po-
stępowania (tak należy rozumieć powołanie jako podstawy wznowienia art. 401
k.p.c.) oraz na czym miało polegać przestępstwo, z powodu którego domaga się
wznowienia (tak należy rozumieć powołanie jako podstawy wznowienia art. 403
k.p.c. w związku z art. 404 k.p.c.). Z uzasadnienia skargi o wznowienie postępowania
nie wynika też, czy zarzut dotyczący nieważności postępowania odnosi się do postę-
4
powania przed Sądem pierwszej instancji, czy też do postępowania przed innymi są-
dami (w szczególności Sądem drugiej instancji i Sądem Najwyższym).
Dla przyjęcia właściwości jednego z sądów orzekających w sprawie, której
dotyczy skarga o wznowienie postępowania, konieczne jest przede wszystkim usta-
lenie, z jakich okoliczności powód wyprowadza twierdzenie o nieważności postępo-
wania.
Zgodnie z art. 409 k.p.c., skarga o wznowienie postępowania powinna czynić
zadość warunkom pozwu oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia, pod-
stawę wznowienia i jej uzasadnienie, okoliczności stwierdzające zachowanie terminu
do wniesienia skargi oraz wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia.
Jest wątpliwe, czy skarga o wznowienie postępowania wniesiona przez powo-
da 13 listopada 2005 r. spełnia te wymagania. A nawet jest całkiem pewne, że wy-
magań tych nie spełnia. Jednak uzupełnienie jej braków formalnych - w trybie art.
130 k.p.c. pod rygorem zwrotu skargi, ewentualnie w trybie przewidzianym w art. 467
§ 2 i § 3 k.p.c. w związku z art. 468 k.p.c. - nie należy do Sądu Najwyższego, a od-
być się powinno przed ewentualnym przekazaniem skargi o wznowienie postępowa-
nia Sądowi Najwyższemu lub innemu sądowi na podstawie art. 405 k.p.c.
Uzupełnienie braków formalnych skargi o wznowienie postępowania powinno
dać odpowiedź na pytanie o podstawy jej wniesienia i ich uzasadnienie oraz o za-
chowanie terminu do jej wniesienia. Ta ostatnia kwestia może być prawnie doniosła
w świetle treści art. 408 k.p.c., zważywszy że wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy
w Bełchatowie [...], został wydany 3 kwietnia 1996 r. [...], oddalający rewizję, został
wydany 17 marca 1997 r., a wyrok Sądu Najwyższego [...] oddalający kasację, 5
września 1997 r. Tymczasem skargę o wznowienie postępowania wniesiono 13 listo-
pada 2005 r.
Sąd Najwyższy nie znalazł w treści skargi o wznowienie postępowania jakich-
kolwiek przesłanek do przyjęcia swojej właściwości do rozpoznania skargi - czy to z
przyczyn nieważności, czy to z właściwych przyczyn restytucyjnych.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 405 k.p.c. w związku z art. 200
§ 1 k.p.c. przekazał skargę o wznowienie postępowania do tego Sądu Rejonowego,
do którego skierował ją sam powód.
========================================