Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 30 maja 2006 r.
I PZ 6/06
Do oceny, czy zażalenie na postanowienie sądu drugiej instancji wno-
szone do Sądu Najwyższego spełnia wymagania konstrukcyjne, stosuje się od-
powiednio art. 394 § 3 k.p.c. (do którego bezpośrednio i wyraźnie nawiązuje art.
3941
§ 3 k.p.c.), a nie art. 368 § 1 pkt 1-3 i pkt 5 k.p.c.
Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 30 maja
2006 r. sprawy z powództwa Czesława N. przeciwko „I.-J." SA w J. o zapłatę, na
skutek zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 14 lutego 2006 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu postanowie-
niem z 30 stycznia 2006 r. [...] odrzucił wniosek pełnomocnika strony pozwanej o do-
ręczenie uzasadnienia wyroku tego Sądu z 12 stycznia 2006 r.
Powyższe postanowienie zaskarżył zażaleniem pełnomocnik strony pozwanej.
W zażaleniu określono, że jest ono wniesione „na postanowienie z 30 stycznia 2006
r.”. Skarżący wniósł „o uchylenie zaskarżonego postanowienia”. W uzasadnieniu za-
żalenia podniesiono argumenty, z których wynika, że skarżący nie zgadza się z do-
konaną przez Sąd Okręgowy interpretacją art. 387 § 3 k.p.c.
Postanowieniem z 14 lutego 2006 r. Sąd Okręgowy odrzucił zażalenie pełno-
mocnika strony pozwanej na postanowienie z 30 stycznia 2006 r. W uzasadnieniu -
powołując się na art. 391 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. w
związku z art. 3701
k.p.c. i art. 368 § 1 pkt 1-3 i pkt 5 k.p.c. - Sąd stwierdził, że w pe-
titum zażalenia powinny się znaleźć następujące elementy: oznaczenie postanowie-
2
nia, od którego zażalenie jest wniesione, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w
całości czy w części, zwięzłe przedstawienie zarzutów, uzasadnienie zarzutów, wnio-
sek o zmianę lub o uchylenie postanowienia z zaznaczeniem zakresu żądanej
zmiany lub uchylenia. Wskazane wymagania formalne stanowią elementy konieczne
treści środka odwoławczego jakim jest zażalenie. Poddając ocenie zażalenie wnie-
sione przez profesjonalnego pełnomocnika strony pozwanej, Sąd Okręgowy stwier-
dził, że w petitum zażalenia zostały zawarte jedynie wymagania określone art. 368 §
1 pkt 5 k.p.c., natomiast zażalenie jest dotknięte brakami w zakresie elementów
przewidzianych w art. 368 § 1 pkt 1-3 k.p.c. Oznacza to, że zażalenie wniesione
przez pełnomocnika strony pozwanej dotknięte jest brakami formalnymi (nieusuwal-
nymi), tzw. brakami konstrukcyjnymi, w zakresie elementów koniecznych dotyczą-
cych jego treści, wymienionych w art. 368 pkt 1-3 k.p.c. Tymczasem, konsekwencją
procesową niezawarcia przez profesjonalnego pełnomocnika w zażaleniu elementów
konstrukcyjnych określonych w art. 368 § 1 pkt 1-3 i pkt 5 k.p.c. jest odrzucenie za-
żalenia a limine, bez wzywania do usunięcia jego braków.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik strony pozwanej,
zaskarżając je w całości i zarzucając wydanemu postanowieniu naruszenie art. 394 §
3 k.p.c., przez przyjęcie, że nie jest to przepis szczególny o postępowaniu przed są-
dem drugiej instancji oraz że zażalenie na postanowienie z 30 stycznia 2006 r. nie
spełnia warunków formalnych zawartych w tym przepisie, a ponadto błędne zastoso-
wanie art. 397 § 2 k.p.c., przez przyjęcie, że przepis ten znajduje zastosowanie w
przedmiotowej sprawie. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione. Przyczyną odrzucenia zażalenia przez Sąd
Okręgowy było stwierdzenie, że w petitum odrzuconego zażalenia zostały zawarte
jedynie wymagania określone art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c., natomiast zażalenie jest do-
tknięte (nieusuwalnymi) brakami w zakresie elementów (konstrukcyjnych) przewi-
dzianych w art. 368 § 1 pkt 1-3 k.p.c.
Rozważając zasadność zażalenia należy przede wszystkim zwrócić uwagę, że
błędne jest odwoływanie się - w odniesieniu do elementów konstrukcyjnych zażalenia
wnoszonego na postanowienie sądu drugiej instancji do Sądu Najwyższego - do
przepisów o apelacji, zwłaszcza do art. 368 § 1 pkt 1-3 i pkt 5 k.p.c. Postanowienie
3
Sądu Okręgowego z 14 lutego 2006 r., odrzucające zażalenie pełnomocnika strony
pozwanej na postanowienie tego Sądu z 30 stycznia 2006 r., jest postanowieniem
sądu drugiej instancji kończącym postępowanie w sprawie. Przysługuje zatem na nie
zażalenie do Sądu Najwyższego na podstawie art. 3941
§ 2 k.p.c. Zgodnie z tym
przepisem, w sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, zażalenie do Sądu
Najwyższego przysługuje na postanowienie sądu drugiej instancji kończące postę-
powanie w sprawie, z wyjątkiem postanowień, o których mowa w art. 3981
k.p.c., a
także postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie
sądu pierwszej instancji.
Z kolei, według art. 3941
§ 3 k.p.c., do postępowania toczącego się na skutek
zażalenia stosuje się odpowiednio art. 394 § 2 i 3, art. 395 i art. 397 § 1, art. 39810
,
art. 39814
, art. 39815
§ 1 zdanie pierwsze, art. 39816
, art. 39817
i art. 39821
k.p.c. W art.
3941
§ 3 k.p.c. zawarte jest zatem bezpośrednie wskazanie co do odpowiedniego
stosowania do zażalenia wnoszonego na postanowienie sądu drugiej instancji do
Sądu Najwyższego art. 394 § 2 k.p.c. (co dotyczy terminu wniesienia zażalenia do
Sądu Najwyższego) oraz art. 394 § 3 k.p.c. (co dotyczy elementów konstrukcyjnych
tego środka odwoławczego). Brak jest w związku z tym podstaw, aby sięgać do art.
368 § 1 pkt 1-3 i pkt 5 k.p.c., regulującego elementy konstrukcyjne apelacji, jako do
wzorca i punktu odniesienia dla oceny, jakie wymagania formalne (konstrukcyjne)
powinno spełniać zażalenie wnoszone do Sądu Najwyższego na postanowienie sądu
drugiej instancji.
Do oceny, czy zażalenie na postanowienie sądu drugiej instancji wnoszone do
Sądu Najwyższego spełnia wymagania konstrukcyjne przewidziane dla tego środka
odwoławczego, stosuje się odpowiednio art. 394 § 3 k.p.c. dotyczący zażalenia (o
czym wyraźnie stanowi art. 3941
§ 3 k.p.c.), a nie art. 368 § 1 pkt 1-3 i pkt 5 k.p.c.
dotyczący apelacji. Zażalenie wnoszone do Sądu Najwyższego na postanowienie
sądu drugiej instancji jest bowiem konstrukcyjnie bliższe zażaleniu wnoszonemu do
sądu drugiej instancji na postanowienie sądu pierwszej instancji niż apelacji. Wnio-
sek taki wynika choćby z wykładni systemowej - przepis dotyczący zażalenia
wnoszonego do Sądu Najwyższego (art. 3941
k.p.c.) został umieszczony w rozdziale
zatytułowanym „Zażalenie” bezpośrednio po przepisie dotyczącym zażalenia na
postanowienie sądu pierwszej instancji (art. 394 k.p.c.).
Sąd Okręgowy ma natomiast rację, że profesjonalnego pełnomocnika nie
trzeba wzywać do uzupełnienia braków formalnych (konstrukcyjnych) zażalenia i
4
możliwe jest - co do zasady - odrzucenie zażalenia w związku z niedochowaniem
wymagań określonych w art. 394 § 3 k.p.c. W kwestii tej wypowiedział się już Sąd
Najwyższy. Mianowicie, w uchwale z 22 lutego 2006 r., III CZP 6/06, Sąd Najwyższy
wyraził pogląd, że zażalenie sporządzone przez adwokata, radcę prawnego lub
rzecznika patentowego, niezawierające wskazania zaskarżonego postanowienia,
wniosku o jego zmianę lub uchylenie albo uzasadnienia (art. 394 § 3 k.p.c.), podlega
odrzuceniu bez wzywania do usunięcia tych braków (art. 370
1
k.p.c. w związku z art.
397 § 2 k.p.c.). Ten sam pogląd należy odnieść do zażalenia wnoszonego do Sądu
Najwyższego (art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 394 § 3 k.p.c.). W uzasadnieniu
przytoczonej uchwały Sąd Najwyższy stwierdził, że ustawodawca systematycznie
zwiększa wymagania stawiane adwokatom i radcom prawnym, co jest w pełni uza-
sadnione, gdyż chodzi o uczestników procesu, których udział w postępowaniu nosi
znamiona funkcji o charakterze publicznym. Osoby te są specjalnie kwalifikowanymi
pełnomocnikami procesowymi (art. 87 § 1 in pricipio oraz art. 871
k.p.c.), co pozwala
oczekiwać od nich spełniania wysokich standardów zawodowych, wśród których jako
zupełnie podstawowe wymienić należy prawidłowe sporządzanie pism procesowych,
w tym środków odwoławczych (zaskarżenia). Jednym z przepisów zaostrzających
wymagania i rygory w stosunku do adwokatów i radców prawnych jest art. 3701
k.p.c.
Zgodnie z tym przepisem, apelacja sporządzona przez wymienionych pełnomocni-
ków, niespełniająca wymagań określonych w art. 368 § 1 pkt 1-3 i pkt 5 k.p.c., podle-
ga odrzuceniu przez sąd pierwszej instancji bez wzywania do usunięcia tych braków.
Oznacza to między innymi, że prawidłowe - od strony formalnej - sporządzenie ape-
lacji jest uznawane za elementarne zadanie warsztatowe zawodowego pełnomoc-
nika, w związku z czym, zdaniem ustawodawcy, nie ma uzasadnionych powodów
aby - w przeciwieństwie do apelacji wnoszonych przez same strony lub pełnomocni-
ków nieprofesjonalnych (por. art. 370 k.p.c.) - tolerować brak fachowości albo zwykłą
niesumienność i wdrażać działania naprawcze, prowadzące zwykle do przewlekłości
postępowania (por. postanowienie SN z 27 października 2005 r., III CZ 78/05, niepu-
blikowane).
Odpowiedź na pytanie, czy art. 3701
k.p.c. ma - poprzez art. 397 § 2 k.p.c. -
zastosowanie do zażalenia musi być zatem twierdząca, nie budzi bowiem wątpliwo-
ści, że sporządzenie zażalenia, środka dużo mniej sformalizowanego niż apelacja, a
tym bardziej niż skarga kasacyjna lub skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia (por. art. 3984
w związku z art. 3986
§ 2 k.p.c. oraz art.
5
4245
w związku z art. 4248
§ 1 k.p.c.), jest zadaniem nieprzekraczającym podstawo-
wych umiejętności zawodowego pełnomocnika. Rygoryzm przyjęty w odniesieniu do
apelacji - środka odwoławczego wymagającego wyższych umiejętności i większego
nakładu pracy - jest tym bardziej uzasadniony w stosunku do zażalenia. Skoro wśród
przepisów dotyczących zażalenia nie ma żadnej normy regulującej skutki złożenia
zażalenia niespełniającego ustanowionych dla niego wymagań, uzasadnione i ko-
nieczne jest odpowiednie stosowanie przepisów o postępowaniu apelacyjnym, a
wśród nich - w wypadku zażalenia sporządzonego przez adwokata lub radcę praw-
nego - także art. 3701
k.p.c. (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 1998 r., III CZP 44/98, OSNC 1999 nr 5, poz.
87).
Sięgając do odpowiedniego stosowania art. 3701
k.p.c. do zażalenia nie
można nie zauważyć, że wśród wymagań formalnych stawianych zażaleniu w art.
394 § 3 k.p.c. łatwo znaleźć odpowiedniki wymagań przewidywanych dla apelacji,
których niespełnienie powoduje jej odrzucenie a limine; wymaganie wskazania za-
skarżonego postanowienia odpowiada wymaganiu oznaczenia wyroku, od którego
apelacja jest wnoszona (art. 368 § 1 pkt 1), wymaganie umieszczenia w zażaleniu
wniosku o uchylenie lub zmianę postanowienia jest odpowiednikiem wymagania
wniosku o zmianę lub uchylenie zaskarżonego wyroku (art. 368 § 1 pkt 5), a wyma-
ganie zwięzłego uzasadnienia stanowi korelat wymagania zwięzłego przedstawienia
w apelacji zarzutów i ich uzasadnienia (art. 368 § 1 pkt 2 i 3). Różnice istniejące mię-
dzy art. 368 § 1 pkt 1-3 i 5 k.p.c. a art. 394 § 3 k.p.c. dają się łatwo uwzględnić - na
podstawie art. 397 § 2 k.p.c. - w ramach formuły odpowiedniego stosowania art. 3701
k.p.c. w postępowaniu wywołanym wniesieniem zażalenia.
Przechodząc do oceny wniesionego w niniejszej sprawie zażalenia na posta-
nowienie z 30 stycznia 2006 r. o odrzuceniu wniosku o doręczenie uzasadnienia wy-
roku Sądu Okręgowego z 12 stycznia 2006 r. (pismo pełnomocnika strony pozwanej
z datą 10 lutego 2006 r.), należy stwierdzić, że w minimalnym stopniu spełnia ono
wymagania z art. 394 § 3 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, zażalenie powinno czynić
zadość wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać: 1) wska-
zanie zaskarżonego postanowienia, 2) wniosek o jego zmianę lub uchylenie, 3) zwię-
złe uzasadnienie zażalenia. Odrzucone przez Sąd Okręgowy zażalenie zawiera: 1)
wskazanie zaskarżonego postanowienia (z treści zażalenia wynika, że chodzi o po-
stanowienie z 30 stycznia 2006 r. [...]; nie jest - co prawda - wyraźnie zaznaczone, że
6
zażalenie dotyczy postanowienia Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Kaliszu, ale jest ono wnoszone za pośrednictwem tego właśnie Sądu,
co wynika z opisu adresata środka odwoławczego), 2) wniosek o zmianę lub uchyle-
nie zaskarżonego postanowienia (z treści pisma wynika, że skarżący wnosi o uchy-
lenie zaskarżonego postanowienia), 3) zwięzłe uzasadnienie zażalenia (pismo pro-
cesowe zawiera takie uzasadnienie, nawet z powołaniem przepisów prawa proceso-
wego).
Oczywiście, odrzucone zażalenie mogłoby zostać sporządzone bardziej sta-
rannie, tak jak to się stało w przypadku kolejnego zażalenia strony pozwanej będą-
cego przedmiotem rozpoznania Sądu Najwyższego (pismo pełnomocnika strony po-
zwanej z datą 24 lutego 2006 r.), jednak minimalne rygory formalne (wymagania
konstrukcyjne) zostały zachowane.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c.
w związku z art. 39821
k.p.c. i art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.
========================================