Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 30 SIERPNIA 2006 R.
SNO 36/06
Przewodniczący: sędzia SN Marek Sokołowski (sprawozdawca).
Sędziowie SN: Jerzy Steckiewicz, Wiesław Maciak.
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y na rozprawie z udziałem
Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego dla okręgu Sądu Okręgowego oraz protokolanta
po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2006 r. sprawy sędziego Sądu Rejonowego w
związku z odwołaniem Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego dla okręgu Sądu
Okręgowego od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 10 lutego
2006 r. sygn. akt (...)
1. u c h y l i ł zaskarżony w y r o k i p r z e k a z a ł s p r a w ę d o
p o n o w n e g o r o z p o z n a n i a Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi
Dyscyplinarnemu,
2. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata z Kancelarii Adwokackiej kwotę
siedemset trzydzieści dwa złote, w tym 22 % podatku VAT, z tytułu obrony z
urzędu obwinionego sędziego Sądu Rejonowego w postępowaniu przed Sądem
Najwyższym.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 10 lutego 2006 r., sygn.
akt (...), uznał obwinionego sędziego Sądu Rejonowego za winnego tego, że:
1. jako sędzia Sądu Rejonowego, w okresie od października 2004 roku do lutego
2006 roku, dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa w ten
sposób, że nagminnie uchybiał terminom sporządzenia uzasadnień orzeczeń w
dwudziestu ośmiu sprawach (wymienionych w sentencji wyroku) – to jest
przewinienia służbowego z art. 107§ 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych,
2. jako sędzia Sądu Rejonowego, w okresie od stycznia 2002 r. do października
2004 r., dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa polegającej na
bezczynności, skutkującej przewlekłością postępowania w sprawie Dz. Kw.
104/02 Sądu Rejonowego – to jest przewinienia służbowego z art. 107 § 1 Prawa
o ustroju sądów powszechnych
i za to na mocy art. 109 § 1 pkt 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych wymierzył mu
karę upomnienia.
Nadto Sąd Dyscyplinarny uniewinnił obwinionego sędziego Sądu Rejonowego
od popełnienia czynu zarzucanego mu w pkt 3 wniosku o rozpoznanie sprawy
2
dyscyplinarnej, to jest tego, że jako sędzia Sądu Rejonowego, w dniu 6 stycznia 2005
r. uchybił godności urzędu, znieważając w piśmie Prezesa tego Sądu.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego dla okręgu Sądu Okręgowego zaskarżył
powyższy wyrok w całości na niekorzyść obwinionego zarzucając:
I. w części uniewinniającej obwinionego od popełnienia czynu zarzucanego w pkt 3
wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej obrazę prawa materialnego, a to
art. 107 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych, poprzez niezasadne przyjęcie,
że zachowanie obwinionego polegające na znieważeniu w piśmie Prezesa Sądu
Rejonowego, nie stanowiło przewinienia dyscyplinarnego, będącego
uchybieniem godności urzędu, podczas gdy prawidłowa ocena ustalonego stanu
faktycznego powinna doprowadzić do odmiennego wniosku,
a nadto w części dotyczącej czynów z punktów 1 i 2 wniosku o rozpoznanie sprawy
dyscyplinarnej:
II. obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść wydanego
orzeczenia, a to art. 98 § 3 k.p.k., art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k., art. 193 § 1 k.p.k., art.
202 § 1 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. i art. 424§ 1 i 2 k.p.k. polegającą na
niezasadnym oddaleniu wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z opinii
biegłych – psychiatrów na okoliczność stanu poczytalności obwinionego w dacie
popełnienia zarzucanych mu czynów oraz wniosków dowodowych dotyczących
przeprowadzenia dowodu z kompletnej dokumentacji lekarskiej znajdującej się w
Poradni Psychiatrycznej Centrum Medycznego w P. oraz zeznań świadka
Cezarego K. na okoliczność stanu zdrowia obwinionego, a nadto wydaniu
orzeczenia bez uprzedniego, należytego rozważenia wszystkich okoliczności
mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy;
III. błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na treść zaskarżonego
orzeczenia wynikający z niepełności postępowania dotyczącego stanu zdrowia
obwinionego w czasie popełnienia zarzucanych mu czynów, jak również z
przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów poprzez:
- nie odniesienie wyników pracy obwinionego do wyników uzyskanych w tym
samym czasie przez innych sędziów, jak również pominięcie faktu
korzystania przez obwinionego z pomocy asystenta sędziego, przydzielonego
do wykonywania czynności w Wydziale Ksiąg Wieczystych,
- błędne ustalenie, jakoby zmiany w zakresie czynności obwinionego sędziego
czynione były w sposób i w okolicznościach nieprzewidywalnych dla
obwinionego, w sytuacji gdy zmiany te wymuszone były sytuacją kadrową,
związaną z wielomiesięczną absencją chorobową innych sędziów oraz
koniecznością zapewnienia prawidłowego funkcjonowania sądu,
- nieuprawnione wyeksponowanie, jako okoliczności utrudniającej, czy też
wręcz uniemożliwiającej wywiązywanie się z obowiązku terminowego
3
sporządzania uzasadnień, polecenia obwinionemu orzekania, z dniem 31
sierpnia 2004 r., w sprawach ze stosunku pracy,
- błędne i sprzeczne z treścią dokumentów ustalenie jakoby obwiniony w 2004
r. wykorzystał tylko 1 dzień urlopu wypoczynkowego, podczas gdy
faktycznie wykorzystał 23 dni urlopu, a niewykorzystanie urlopu w pozostałej
części wynikało przede wszystkim z woli obwinionego, zaś odmowa
udzielenia urlopu w styczniu 2005 r. nie dotyczyła urlopu wcześniej
zaplanowanego i jako taka była prawnie uzasadniona,
- nadanie nadmiernego znaczenia okoliczności związanej z doręczeniem
obwinionemu w okresie od października 2004 r. do stycznia 2005 r. dużej
ilości wniosków o sporządzenie uzasadnień wyroków, w sytuacji gdy
obwiniony w żadnej z tych spraw nie sporządził uzasadnienia w terminie,
- pominięcie przy ocenie zachowania obwinionego faktu sporządzenia przez
niego w okresie od 2003 r. wszystkich (oprócz jednego) uzasadnień z
przekroczeniem terminu oraz że wielu wypadkach przekroczenie terminu było
bardzo znaczne,
- wewnętrzną sprzeczność, tym samym dowolność ustaleń faktycznych co do
bezczynności obwinionego w załatwieniu sprawy Dz. Kw.104/02, skoro z
jednej strony dano wiarę wyjaśnieniom obwinionego, „że rozstrzygnięcie
sprawy sprawiało mu trudności”, a drugiej strony za wiarygodne uznano
zeznania świadka – Prezesa Sądu Rejonowego, że „była to sprawa prosta”,
- błędne ustalenie, jakoby obwiniony był tylko raz karany dyscyplinarnie,
podczas gdy faktycznie takie kary zostały wymierzone dwukrotnie,
- pominięcie przy ocenie „niesprzyjającej atmosfery w miejscu pracy”, jako
jednego z elementów mających negatywnie rzutować na osiągnięte przez
obwinionego wyniki, oraz zachowań samego obwinionego,
IV. rażącą niewspółmierność – łagodność – kary orzeczonej wobec obwinionego, co
jest konsekwencją nieuwzględnienia, bądź też niedostatecznego uwzględnienia
wszystkich okoliczności rzutujących na ocenę stopnia naganności zachowań
obwinionego, a zwłaszcza przekroczenia terminu sporządzenia uzasadnień we
wszystkich sprawach pracowniczych i to niejednokrotnie znacznego, długiej
bezczynności w sprawie wieczystoksięgowej oraz bezskuteczności dotychczas
wymierzanych kar dyscyplinarnych.
W konkluzji, Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego wniósł o:
- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu;
- ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia zarzutów z pkt I, II i III
odwołania, o zmianę wyroku w części obejmującej wymiar kary za czyny
przypisane obwinionemu w pkt I zaskarżonego orzeczenia, przez
4
wymierzenie obwinionemu sędziemu Sądu Rejonowego, w oparciu o przepis
art. 109 § 1 pkt 4 Prawa o ustroju sądów powszechnych, kary przeniesienia na
inne miejsce służbowe.
Rozstrzygając sprawę Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co
następuje:
ad. I. Trafny jest zarzut obrazy prawa materialnego, a to art. 107 § 1 Prawa o
ustroju sądów powszechnych. Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uniewinniając
obwinionego od zarzutu popełnienia przewinienia dyscyplinarnego opisanego w pkt 3
wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej stwierdził, że: „uchybienie godności
urzędu jest bowiem tego rodzaju zachowaniem sędziego, które sprawia, że w odbiorze
społecznym obraz wymiaru sprawiedliwości przedstawia się niekorzystnie, ujemnie
oraz powoduje negatywną ocenę sędziego ze strony społeczeństwa. Z ukształtowanego
w tym zakresie orzecznictwa sądów wynika przy tym, iż chodzi tu o zachowanie
sędziego „na zewnątrz”, publiczne (vide: Wiesław Kozielewicz, Odpowiedzialność
dyscyplinarna sędziów. Komentarz, Warszawa 2005, str. 85)”.
Jest to pogląd błędny, bowiem nie tylko zachowanie publiczne, „na zewnątrz”,
może stanowić uchybienie godności urzędu. Stosownie do art. 82 § 2 Prawa o ustroju
sądów powszechnych „sędzia powinien w służbie i poza służbą strzec powagi
stanowiska sędziego i unikać wszystkiego, co mogłoby przynieść ujmę godności
sędziego ...”. Stosownie do § 2 Zbioru Zasad Etyki Zawodowej Sędziów (Załącznik do
uchwały Nr 16/2003 Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 12 lutego 2003 r.) „sędzia
powinien zawsze (podkr. SN) kierować się zasadami uczciwości, godności, honoru,
poczuciem obowiązku oraz przestrzegać dobrych obyczajów” – co zresztą należy
uznać za oczywistość. Ujmę godności sędziego może przynosić wysoce niewłaściwe
zachowanie w stosunku do innych sędziów, niezależnie od tego, czy fakt takiego
zachowania przedostanie się do opinii publicznej. Zauważyć też należy, że wbrew
stanowisku Sądu pierwszej instancji, ani w orzecznictwie, ani w cytowanym
Komentarzu nie wyrażono poglądu, że uchybienie godności sędziego musi się łączyć z
ujawnieniem opinii publicznej nagannego postępowania sędziego.
Uzasadnia to uchylenie zaskarżonego wyroku w pkt II i przekazanie sprawy w
tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Przy ponownym
rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny powinien uwzględnić
przedstawioną wyżej wykładnię przy ocenie czynu zarzucanego obwinionemu w pkt 3
wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej.
ad. II, III i IV. Omawiając zarzuty obrazy prawa procesowego oraz błędów w
ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia stwierdzić na wstępie
należy, że zaskarżonym wyrokiem obwiniony sędzia został uznany za winnego
czynów zarzucanych mu w pkt 1 i 2 wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej i
5
opis zarzucanych czynów nie został zmieniony. Podnoszone w odwołaniu uchybienia
procesowe i ewentualne błędy w ustaleniach faktycznych nie mogły mieć zatem
wpływu na treść wyroku co do winy obwinionego, a tylko co do kary. Tak więc
wszystkie te zarzuty (z wyjątkiem zarzutu obrazy art. 202 § 1 k.p.k., który zostanie
oddzielnie omówiony) odnoszą się w istocie do rozstrzygnięcia w przedmiocie kary i
wymagają rozważenia tylko w tym aspekcie.
Trafnie w odwołaniu zarzucono, że Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny nie
poczynił prawidłowych ustaleń co do uprzedniej karalności dyscyplinarnej
obwinionego. Wyrokiem Sądu Dyscyplinarnego z dnia 6 listopada 2000 r., sygn. akt
(...), sędzia Sądu Rejonowego został uznany za winnego tego, że w okresie od dnia 9
października 1997 r. do dnia 14 stycznia 1999 r. nie sporządził uzasadnienia wyroku w
sprawie cywilnej, czym dopuścił się przewinienia służbowego w postaci rażącego
naruszenia przepisu art. 329 k.p.c. i za to wymierzono mu karę dyscyplinarną
upomnienia.
Sąd pierwszej instancji uznał, że nie ma podstaw do potraktowania uprzedniego
ukarania obwinionego karą nagany jako okoliczności obciążającej w niniejszej
sprawie. Ocena ta odnosi się jednak tylko do jednego ukarania, a mianowicie
wyrokiem Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 23 sierpnia 2004 r.,
sygn. akt (...), karą nagany za przewinienie służbowe, polegające między innymi na
rażącym uchybieniu terminu sporządzenia uzasadnień w ośmiu sprawach.
Trafny jest także zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę
zaskarżonego wyroku, a mianowicie, że obwiniony w 2004 r. wykorzystał tylko jeden
dzień urlopu wypoczynkowego i nie korzystał ze zwolnień lekarskich. Okoliczność ta
– dotycząca urlopu wypoczynkowego – została wyeksponowana w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku czterokrotnie i potraktowana jako istotna okoliczność
łagodząca. W rzeczywistości obwiniony w 2004 r. wykorzystał 23 dni urlopu
wypoczynkowego i przez 20 dni korzystał ze zwolnień lekarskich (dowód: zestawienie
na k. 278).
Omawiane wyżej okoliczności faktyczne – po prawidłowym ich ustaleniu –
muszą być uwzględnione przy wymiarze kary dyscyplinarnej. Jednakże odpowiednie
zastosowanie przepisu art. 454 § 2 k.p.k. nie zezwala Sądowi Najwyższemu – Sądowi
Dyscyplinarnemu na ewentualne orzeczenie surowszej kary dyscyplinarnej, a to wobec
zmiany ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia.
Uzasadnia to uchylenie zaskarżonego wyroku także w pkt I i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
W tym stanie rzeczy, przedwczesne byłoby ocenianie zasadności dalszych
zarzutów odwołania, mających znaczenie dla wymiaru kary dyscyplinarnej. Rzeczą
Sądu pierwszej instancji będzie rozważenie – czy argumenty przytaczane na ich
uzasadnienie powinny być uwzględnione przy wymiarze kary dyscyplinarnej.
6
Nie dotyczy to tylko zarzutu obrazy art. 202 § 1 k.p.k. w następstwie oddalenia
wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych lekarzy-psychiatrów „na
okoliczność stanu poczytalności obwinionego w dacie popełnienia zarzucanych mu
czynów” (jak to zarzucono w odwołaniu). Oddalenie tego wniosku było w pełni
uzasadnione, gdyż zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do
przyjęcia, że zachodzą uzasadnione wątpliwości co do poczytalności obwinionego.
Bez istotnego znaczenia jest tu błędne uzasadnienie oddalenia tego wniosku, bowiem
istotnie nie można przyjmować, że ustalenie takiej okoliczności nie ma znaczenia dla
rozstrzygnięcia sprawy.
Podkreślenia wymaga też, że zachowanie obwinionego na rozprawie w dniu 25
listopada 2005 r. dawało podstawę do wyznaczenia mu obrońcy z urzędu w trybie
przewidzianym w art. 79 § 2 k.p.k. (jak uczynił to Sąd pierwszej instancji), a nie z
przyczyn przewidzianych w art. 79 § 1 pkt 3 k.p.k.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny orzekł jak na
wstępie.
Zasądzenie wynagrodzenia za obronę z urzędu obwinionego sędziego w
postępowaniu przed Sądem Najwyższym oraz jego wysokość znajdują podstawę
prawną w art. 29 ust. 1 Prawa o adwokaturze oraz § 5 w zw. z § 14 ust. 2 pkt 6
Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).