Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 lutego 2007 r.
II UK 124/06
Przedłużenie okresu zasiłkowego na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy z
dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r.
Nr 31, poz. 267 ze zm., w brzmieniu obowiązującym do dnia 7 lutego 2005 r.),
jest wyłączone w stosunku do ubezpieczonego, który - mając ustalone prawo
do renty - świadczenia tego nie pobiera wobec zawieszenia jego wypłaty.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Roman
Kuczyński, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 lutego
2007 r. sprawy z odwołania Jana C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w O. z udziałem zainteresowanego Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epi-
demiologicznej w O. o prawo do przedłużonego zasiłku chorobowego i o zwrot po-
branego zasiłku, na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu z dnia 19 stycznia
2006 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i zmienił wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Opolu z dnia 4 listopada 2005 r. [...], w ten sposób, że
oddalił odwołanie wnioskodawcy.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 19 stycznia 2006 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Opolu oddalił apelację pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziału w O. od wyroku Sądu Rejonowego w Opolu w sprawie z odwoła-
nia Jana C. o prawo do przedłużonego zasiłku chorobowego i zwrot pobranego zasił-
ku, podzielając ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, w myśl
których wnioskodawca z uwagi na zawieszenie prawa do renty z tytułu niezdolności
2
do pracy, nie był objęty zakresem art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macie-
rzyństwa (Dz.U. Nr 60, poz. 636 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do dnia 7 lute-
go 2005 r., nie istniały więc podstawy prawne do odmowy przyznania prawa do prze-
dłużonego zasiłku chorobowego za okres od 20 marca 2005 r. do 15 czerwca 2005 r.
i nakazania zwrotu pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami za okres od
20 marca 2005 r. do 31 maja 2005 r. w łącznej kwocie 13.598,18 zł.
Według tych ustaleń, wnioskodawca od dnia 1 lipca 1998 r. był trwale upraw-
niony do renty z tytułu niezdolności do pracy. Decyzją z 20 stycznia 2003 r. Zakład
Ubezpieczeń Społecznych wstrzymał wnioskodawcy wypłatę renty z tytułu niezdol-
ności do pracy w związku z osiąganiem przychodu ze stosunku pracy w Wojewódz-
kiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w O., powodującego zawieszenie świadcze-
nia. W okresie od 19 września 2004 r. do dnia 17 marca 2005 r. wnioskodawca
wykorzystał okres sześciu miesięcy zasiłku chorobowego, a w dniu 20 stycznia 2005
r. wystąpił z wnioskiem o przedłużenie zasiłku chorobowego, wskazując, że nie jest
uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy. W dniu 18 lutego 2005 r. pod-
czas badania lekarskiego, wnioskodawca przyznał, że jest uprawniony do renty, ale
jej nie pobiera z uwagi na osiągane dochody ze stosunku pracy. W oparciu o orze-
czenie lekarza orzecznika organ rentowy początkowo przyznał wnioskodawcy prawo
do przedłużonego zasiłku chorobowego ponad 6 miesięcy, tj. do 15 czerwca 2005 r.,
a następnie decyzją z dnia 8 czerwca 2005 r. odmówił tego prawa, zobowiązując
wnioskodawcę do zwrotu kwoty 13.598,18 zł tytułem pobranego zasiłku chorobowe-
go wraz z odsetkami za okres od 20 marca 2005 r. do 31 maja 2005 r. Sąd Okręgo-
wy zaaprobował stanowisko Sądu Rejonowego i uznał, że zawieszenie prawa do
świadczenia ubezpieczeniowego jest formą ustania prawa na czas trwania przyczyny
zawieszenia, która oznacza (przejściowe) ustanie sytuacji chronionej. Zawieszenie
jest więc odebraniem prawa na czas trwania określonych okoliczności.
Powyższy wyrok zaskarżył skargą kasacyjną pełnomocnik Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych i zarzucając naruszenie prawa materialnego - art. 10 ust. 3 ustawy
z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społeczne-
go w razie choroby i macierzyństwa, przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu,
że osoba mająca ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i osiągająca
przychód powodujący jej zawieszenie, nie jest osobą uprawnioną do renty z tytułu
niezdolności do pracy w rozumieniu powołanego przepisu oraz art. 84 ust. 1 i ust. 2
3
pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że zasiłek
chorobowy pobrany przez wnioskodawcę nie był świadczeniem nienależnym, wniósł
o jego zmianę oraz zmianę poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w Opolu i
oddalenie odwołania wnioskodawcy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona. Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c. Sąd
Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej (jej podstaw) i jest
związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia,
jeżeli skarga nie zawiera zarzutu naruszenia przepisów postępowania - tak jak w
rozpoznawanej sprawie - (bądź jeżeli taki zarzut okaże się niezasadny). Okoliczności
faktyczne rozpoznawanej sprawy nie budzą wątpliwości, sporna pozostaje ich ocena
w świetle przepisów prawa materialnego. Przepis art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 25
czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa, w brzmieniu obowiązującym do dnia 7 lutego 2005 r., sta-
nowił, że jeżeli po upływie okresu zasiłkowego ubezpieczony jest nadal niezdolny do
pracy z powodu choroby, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdol-
ności do pracy, okres zasiłkowy ulegał przedłużeniu - nie dłużej jednak niż na dalsze
3 miesiące, poza sytuacją gdy ubezpieczony jest uprawniony do renty z tytułu nie-
zdolności do pracy.
Zdaniem Sądu Okręgowego, zawieszenie prawa do renty z tytułu niezdolności
do pracy, oznacza, że prawo do tego świadczenia okresowo nie istnieje co oznacza
„odebranie prawa na czas trwania określonych okoliczności”. Stanowiska tego nie
można podzielić.
W orzecznictwie przyjmuje się, że prawo do świadczeń powstaje z mocy
prawa - po spełnieniu warunków określonych w przepisach - oraz że realizacja tego
prawa (wypłata) ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu (na za-
sadach określonych w ustawie) w razie osiągania przychodu z tytułu działalności
podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (por. uzasadnienie uchwały
Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2004 r., II UZP 9/04, OSNP 2005 nr 3, poz.
41). Odnosząc powyższe do rozpatrywanej sprawy należy stwierdzić, że osoba w
stosunku do której zawieszono wypłatę świadczenia rentowego, w dalszym ciągu jest
4
osobą do tego świadczenia uprawnioną a jedynie wstrzymano realizację tego prawa
w związku z zajściem okoliczności powodujących zawieszenie wypłaty. Skoro wnio-
skodawca z dniem 17 marca 2005 r. wykorzystał 6-miesięczny okres zasiłkowy, ma-
jąc ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, okres zasiłkowy nie mógł
być mu przedłużony (art. 10 ust. 3 ustawy zasiłkowej), mimo że świadczenia tego nie
pobierał. Okresowe zawieszenie pobierania świadczenia nie jest bowiem tożsame z
ustaniem bądź odebraniem prawa do świadczenia. Innymi słowy, art. 10 ust. 3
ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa ma zastosowanie także wobec tych ubezpieczonych, którzy mając
ustalone prawo do renty świadczenia tego faktycznie nie pobierają. Po przesądzeniu
tej kwestii przyjąć trzeba, że zarzut naruszenia prawa materialnego - art. 10 ust. 3
ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa - podniesiony w kasacji organu rento-
wego zasługuje na uwzględnienie. Nie rozwiązuje to jednak wszystkich problemów
sprawy, skoro oceny wymaga nadto, czy świadczenie pobrane przez wnioskodawcę
w okresie od 20 marca do 31 maja 2005 r., przypisane do zwrotu decyzją organu
rentowego z dnia 8 czerwca 2005 r., miało charakter nienależny w rozumieniu art. 84
ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-
nych (obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89). Sam fakt pobierania
świadczenia, które nie przysługiwało wobec istnienia okoliczności powodującej
wstrzymanie wypłaty świadczenia bądź też zawieszenie prawa do świadczenia, nie
przesądza jeszcze o obowiązku jego zwrotu. Zgodnie z art. 84 ust. 2 pkt 2 powołanej
ustawy osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych,
jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach okre-
ślonych przepisami prawa cywilnego, z zastrzeżeniem ust. 11, który wskazuje, że
jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia
o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie
ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależnie pobra-
nych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek za
zwłokę. Skoro wnioskodawca dochodząc ustalenia uprawnień do przedłużonego za-
siłku, oświadczył we wniosku, że nie jest uprawniony do emerytury lub renty z tytułu
niezdolności do pracy oraz nie zgłaszał wniosku o przyznanie emerytury lub renty, co
nie było zgodne ze stanem faktycznym, należy uznać że jest zobowiązany do zwrotu
nienależnie pobranego świadczenia w łącznej kwocie 13.598,18 zł. Trzeba też wska-
5
zać, że we wniosku o przedłużenie zasiłku zawarte było pouczenie, że przedłużenie
okresu zasiłkowego nie przysługuje osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności
do pracy, co - wbrew poglądowi Sądu Okręgowego - jest pouczeniem precyzyjnym
co do okoliczności warunkujących przedłużenie prawa do zasiłku chorobowego (por.
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1980 r., II URN 51/80, OSNCP 1980 nr
10, poz. 202 oraz z dnia 10 grudnia 1985 r., II URN 207/8, PiZS 1986 nr 3, s. 71).
Biorąc powyższe pod uwagę, skoro podstawa naruszenia prawa materialnego
okazała się oczywiście uzasadniona, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
========================================