Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 450/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 lutego 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Gerard Bieniek
SSN Marek Sychowicz
Protokolant Ewa Krentzel
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowo-Handlowego P.
Ltd Spółki z o.o. w R.
przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń i Reasekuracji "W." S.A.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 21 lutego 2007 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 8 czerwca 2006 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu, pozostawiając temuż
Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 22 września 2005 r. oddalił powództwo
Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowo-Handlowego P. Ltd. Sp. z o.o. przeciwko
Towarzystwu Ubezpieczeń i Reasekuracji W. S.A. o zapłatę kwoty 2.200.750 zł
tytułem odszkodowania za szkody powstałe na skutek pożaru w młynie.
Sąd Okręgowy poczynił następujące ustalenia: w dniu 11 lutego 2000 r. strony
zawarły umowę ubezpieczenia młyna w M. od ognia i innych zdarzeń losowych na
okres od 12 lutego 2000 r. do 11 lutego 2001 r. Umowa zawarta została na
podstawie Ogólnych warunków kompleksowego ubezpieczenia małych i średnich
przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą (OWU). W dniu 11 lutego
2001 r. w młynie wybuchł pożar, w wyniku którego zniszczeniu uległ budynek oraz
znajdujące się w nim urządzenia młynarskie. Według ustaleń policji przyczyną
pożaru było podpalenie. Strona pozwana odmówiła wypłaty odszkodowania
powołując się na rażące niedbalstwo osoby odpowiedzialnej za dozowanie młyna
oraz na nieprowadzenie w ubezpieczonym obiekcie działalności gospodarczej.
W dacie pożaru dozorca młyna samowolnie opuszczał teren chronionej posesji,
spożywał alkohol w czasie pracy, spał podczas dyżuru. Od września 2000 r.
w powodowym przedsiębiorstwie nie była prowadzona działalność gospodarcza.
W ocenie Sądu Okręgowego roszczenie powoda nie zasługuje na
uwzględnienie, wystąpiły bowiem dwie przesłanki wskazane w § 3 pkt 2 i w § 13
ust. 1 pkt 50 OWU uzasadniające odmowę wypłaty odszkodowania.
Osoba działająca z upoważnienia ubezpieczającego dopuściła się rażącego
niedbalstwa. Ubezpieczeniu nie podlegało mienie znajdujące się w miejscu
ubezpieczenia, w którym nie była prowadzona działalność gospodarcza.
Apelację powoda od powyższego wyroku Sąd Apelacyjny oddalił wyrokiem z
dnia 8 czerwca 2006 r.
Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu pierwszej instancji, że wystąpiła
przesłanka przewidziana w § 13 ust. 1 pkt 5 OWU, wyłączając odpowiedzialność
ubezpieczyciela, a mianowicie zniszczone w wyniku pożaru mienie nie podlegało
ubezpieczeniu jako znajdujące się w miejscu ubezpieczenia, w którym nie jest
3
prowadzona działalność gospodarcza a mienie to nie zostało ubezpieczone w drodze
indywidualnych ustaleń z ubezpieczycielem.
We wrześniu 2000 r. w młynie miał miejsce pierwszy pożar. Po tym wykonano
jedynie remont polegający na malowaniu pomieszczeń, lakierowaniu komór
zbożowych, wymianie instalacji elektrycznych, jednakże nie wznowiono produkcji.
Brak dowodów, aby w okresie po pierwszym pożarze do daty drugiego pożaru
dokonywane były zakupy zboża i jego przetwórstwo. Te ustalenia doprowadziły Sąd
Apelacyjny do wniosku, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał brak
prowadzenia działalności gospodarczej w ubezpieczonym obiekcie, co jest
przesłanką wyłączającą odpowiedzialność ubezpieczyciela na podstawie § 13 ust. 1
pkt 5 OWU.
Przyznał natomiast Sąd Apelacyjny rację skarżącemu, że rażące niedbalstwo
osoby działającej z upoważnienie powoda nie wyłączyło odpowiedzialności
pozwanego za zaistniałą szkodę.
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego strona powodowa
zarzuciła naruszenie prawa materialnego: art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r.
o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807 ze zm.),
art. 60 k.c. w zw. z art. 65 § 1 k.c. oraz art. 5 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Strony zawarły umowę ubezpieczenia. W polisie ubezpieczeniowej wskazano,
że przedmiotem ubezpieczenia są urządzenia i wyposażenie młyna. Z ustaleń Sądu
Apelacyjnego wynika, że w okresie ubezpieczenia w młynie wybuchły dwa pożary:
pierwszy we wrześniu 2000 r., drugi 12 lutego 2001 r. Po pierwszym pożarze
zaprzestano produkcji i remontowano młyn. Drugi pożar spowodował szkodę
dochodzoną w niniejszej sprawie. Nie można zgodzić się ze stanowiskiem
Sądu Apelacyjnego, że zaprzestanie produkcji po pierwszym pożarze jest
okolicznością wyłączającą odpowiedzialność ubezpieczyciela za szkodę wynikłą
wskutek następnego pożaru. Takie wyłączenie odpowiedzialności nie wynika
z umowy ubezpieczenia. Zatem trafny jest podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut
naruszenia art. 60 k.c. w zw. z art. 65 k.c.
4
Wprawdzie w § 13 ust. 1 pkt 5 Ogólnych warunków kompleksowego
ubezpieczenia małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących działalność
gospodarczą stanowiących część umowy stron, mowa jest o wyłączeniu
z ubezpieczenia, w którym jest prowadzona działalność gospodarcza, ale wbrew
stanowisku Sądów obu instancji klauzula ta nie może mieć zastosowania do stanu
faktycznego ustalonego w niniejszej sprawie.
Celem postanowienia zamierzonego § 13 ust. 1 pkt 5 Ogólnych warunków
jest wyłączenie spod ochrony ubezpieczeniowej mienia znajdującego się poza
terenem przedsiębiorstwa, gdyż wyniesienie ubezpieczonego mienia poza teren
przedsiębiorstwa, a więc poza miejsce, w którym skumulowana jest działalność
ubezpieczającego, powoduje wzrost ryzyka związanego ze zmniejszonym
nadzorem. Kryterium przedmiotowo istotnym jest miejsce położenia
ubezpieczonego mienia, a nie okoliczność czy w chwili wyrządzenia szkody
przedsiębiorstwo jest w ruchu, czy prowadzona jest w nim działalność produkcyjna.
Należy zauważyć, że trudno zgodzić się ze stanowiskiem Sądu
Apelacyjnego, że czasowa, nawet wielomiesięczna przerwa w produkcji młyna na
skutek pożaru i dokonywanie w tym czasie remontu budynku młyna stanowi
zaprzestanie działalności gospodarczej. Okresowe przerwy w ruchu
przedsiębiorstwa produkcyjnego mogą występować nie tylko z powodu pożaru czy
różnego rodzaju awarii, ale także z innych przyczyn, np. ze względu na trudności ze
zbytem wyprodukowanego towaru. Brak podstaw do przyjmowania, że treść § 13
ust. 1 pkt 5 Ogólnych warunków wyraża wolę stron umowy ubezpieczenia do
wyłączenia ochrony ubezpieczonego mienia na czas przerw w produkcji.
Taka wykładnia byłaby sprzeczna z językowym znaczeniem tego przepisu
i kłóciłaby się z ochronną funkcją umowy ubezpieczeniowej.
Z powyższych względów na mocy art. 39815
k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak
w sentencji wyroku.