Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CNP 26/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 maja 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie z powództwa ‘W.” W.W. Spółka jawna
przeciwko A.B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 15 maja 2007 r.,
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego nakazu zapłaty
Sądu Okręgowego w C.
z dnia 13 października 2004 r., sygn. akt [...],
oddala skargę.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym
z dnia 13.10.2004 r. orzekł, że pozwany A.B. powinien w okresie 2 tygodni od
doręczenia nakazu zapłacić powodowi kwotę 37.612,82 zł z ustawowymi odsetkami
od 8.10.2004 r. oraz koszty postępowania. Nakaz ten doręczono pozwanemu w
dniu 19.10.2004 r. z pouczeniem o możliwości wniesienia sprzeciwu w ustawowym
terminie. Pozwany nie wniósł sprzeciwu i Sąd Okręgowy pismem z dnia 8.11.2004
r. powiadomił go, iż nakaz jest prawomocny od dnia 3.11.2004 r. W dniu
10.12.2004 r. pozwany złożył w Sądzie Okręgowym wniosek przywrócenie terminu
do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty i wstrzymanie egzekucji.
Po rozpoznaniu tego wniosku na rozprawie Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia
11.02.2005 r. oddalił wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu
i odrzucił sprzeciw pozwanego od nakazu zapłaty. Postanowienie to
uprawomocniło się bez zaskarżenia.
W dniu 25.10.2006 r. pozwany wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia Sądu Okręgowego w C. w postaci nakazu
zapłaty z dnia 13.10.2004 r. Jako podstawy skargi wskazał:
- naruszenie art. 359 § 1 i 2 k.c. oraz art. 481 § 2 k.c. przez niewłaściwe
zastosowanie polegające na zasądzeniu od pozwanego kwoty 37.612,92 zł
stanowiącej równowartość dochodzonych odsetek w wysokości 365 %
w skali roku mimo, że odsetki w tej wysokości nie wynikały ani z czynności
prawnej, ani z orzeczenia sądu bądź decyzji innego właściwego organu;
- naruszenie art. 58 § 2 i 3 k.c. w związku z art. 3531
k.c. przez zasądzenie
kwoty stanowiącej równowartość wygórowanych odsetek, ustalonych przez
jedną stronę czynności prawnej;
- naruszenie art. 499 pkt 1 i 2 k.p.c. przez wydanie nakazu zapłaty
w postępowaniu upominawczym mimo oczywistej bezzasadności
roszczenia oraz istnienia wątpliwości co do zgodności powództwa
z rzeczywistym stanem rzeczy.
3
Wskazując te podstawy pozwany żądał stwierdzenia niezgodności z prawem
prawomocnego nakazu zapłaty z dnia 13.10.2004 r. wydanego przez Sąd
Okręgowy oraz wstrzymania wykonania tego orzeczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
jest środkiem prawnym sformalizowanym. Wysokie wymagania stawiane skardze
są związane przede wszystkim z jej specjalną, nadzwyczajna funkcją w systemie
prawa. Uwzględnienie skargi o stwierdzenie że prawomocne orzeczenie jest
niezgodne z prawem, ma charakter prejudykatu, stwarza bowiem możliwość
dochodzenia od państwa odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez wydanie
orzeczenia niezgodnego z prawem.
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stronie
została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Przepis ten
wyraża zasadę, że przesłanką dopuszczalności skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia jest wykorzystanie przez stronę
przysługujących jej środków prawnych. Wyjątek o wskazanej zasady przewiduje art.
4241
§ 2 k.p.c., który w sytuacji, gdy strona nie skorzystała z przysługujących jej
środków prawnych, dopuszczalność skargi uzależnia od kumulatywnego spełnienia
dwóch przesłanek: istnienia wyjątkowego wypadku oraz występowania
niezgodności z prawem o kwalifikowanym charakterze, wynikającej z naruszenia
podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw
człowieka i obywatela.
W postanowieniu z dnia 2.02.2006 r. I CNP 4/06 (OSNC 2006, nr 6, poz.
113). Sąd Najwyższy stwierdził, że „za wypadek wyjątkowy, o którym mowa w art.
4241
§ 2 k.p.c. można uznać – przykładowo – nieskorzystanie przez stronę
z przysługującego jej środka zaskarżenia z powodu ciężkiej choroby, katastrofy,
klęski żywiołowej lub błędnej informacji udzielonej przez pracownika sądu.
4
Poddając analizie okoliczności nieskorzystania przez pozwanego
z przysługującego mu środka zaskarżenia w postaci sprzeciwu od nakazu zapłaty
należy podkreślić, że odpis tego nakazu został doręczony pozwanemu w dniu
19.10.2004 r. z pouczeniem o możliwości wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty.
Pozwany z tej możliwości nie skorzystał, natomiast jego żona – jako pełnomocnik
podjęła rozmowy z powodem i jego pełnomocnikiem na temat zasadności
roszczenia. W wyniku tego w dniu 3.11.2004 r., a więc w dniu, w którym
uprawomocnił się nakaz zapłaty zostało przez pełnomocnika powoda sporządzone
pismo o cofnięciu pozwu, które wpłynęło do sądu w dniu 8.11.2004 r. Pozwany nie
zainteresował się, czy takie pismo może być skuteczne, nie zapoznał się z aktami
sprawy w sądzie, w których znajdowało się pismo powoda o cofnięcie
pełnomocnictwa pełnomocnikowi, nie podjął żadnych czynności w kierunku
upewnienia się, czy cofnięcie pozwu wpłynęło do sądu i jaki skutek wywołało.
Pozwany zeznał, że liczył na cofnięcie pozwu i działał w zaufaniu do pełnomocnika
powoda. Niezależnie od tego, czy powód postępował lojalnie wobec pozwanego
trzeba stwierdzić, że zwykła bierność pozwanego, który miał świadomość wydania
nakazu zapłaty i upływu terminu do wniesienia sprzeciwu, nie znajduje
usprawiedliwienia, a w każdym razie takie okoliczności rezygnacji do wniesienia
sprzeciwu nie mogą być uznane za „wyjątkowy wypadek”, w którym mowa w art.
4241
§ 2 k.p.c. Zwykła dbałość o własne interesy i zwykła staranność postępowania
wymagała podjęcia przez pozwanego koniecznych czynności procesowych, aby nie
dopuścić do uprawomocnienia się nakazu zapłaty. Pozwany nie podjął tych
czynności, ograniczył się do podjęcia – za pośrednictwem żony – rozmów
z powodem, nie zasięgnął porady prawnika, czy w okolicznościach sprawy
cofnięcie powództwa może wywołać pożądany skutek. Takie postępowanie
pozwanego daje podstawę do stwierdzenia, że nie zachował się on rozważnie, z
własnej winy nie podjął niezbędnej czynności procesowej w postaci wniesienia
sprzeciwu. W skardze nie wskazuje się przy tym żadnej okoliczności, która
mogłaby być zakwalifikowana jako „wyjątkowy wypadek”.
Także dalsze postępowanie pozwanego wskazuje, że świadomie
zrezygnował z dalszego prowadzenia postępowania. Postanowienie o odrzuceniu
sprzeciwu wydane przez Sąd Okręgowy w następstwie oddalenia wniosku
5
o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu, kończyło postępowanie
w sprawie. Zgodnie z art. 394 § 1 k.p.c. przysługiwało od niego zażalenie do Sądu
Apelacyjnego. Pozwany z tej możliwości także nie skorzystał. Także w tym
wypadku w skardze nie wskazuje się na jakąkolwiek okoliczność, która stanowiłaby
przeszkodę do zaskarżenia tego postanowienia. Godzi się zauważyć, że Sąd
Apelacyjny na podstawie art. 397 § 2 w związku z art. 380 k.p.c. władny był
rozpoznać – w ramach postępowania zażaleniowego – zarzuty wobec oddalenia
wniosku o przywrócenie terminu. Rezygnacja z wniesienia zażalenia była więc
świadoma, a w każdym razie nie zaistniała żadna okoliczność, która dawałaby
podstawę do wniosku, iż zaniechanie wykorzystania tego środka prawnego nie
obciąża pozwanego.
Reasumując, w okolicznościach niniejszej sprawy nie sposób uznać, aby
spełnione zostało wymaganie wynikające z art. 4241
§ 2 k.p.c. w postaci zaistnienia
wyjątkowego wypadku, w wyniku którego pozwany nie skorzystał z przysługującego
mu środka zaskarżenia i to zarówno w postaci sprzeciwu od nakazu zapłaty, jak
i w postaci zażalenia od postanowienia o odrzuceniu sprzeciwu. W pierwszym
przypadku rezygnacja z wniesienia sprzeciwu była wynikiem niezachowania
rozwagi przez pozwanego, w drugim nie wskazano w ogóle przyczyny zaniechania
wniesienia zażalenia. Tak więc nie została spełniona pierwsza przesłanka z art.
4241
§ 2 k.p.c. Uzasadnia to oddalenie skargi na podstawie art. 42411
§ 1 k.p.c.