Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 62/07
POSTANOWIENIE
Dnia 24 maja 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Syndyka masy upadłości K.S. prowadzącego działalność
gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Wielobranżowo-Usługowe "S."
przy uczestnictwie K.S. w związku z prowadzoną przez niego osobiście
działalnością gospodarczą pod nazwą Przedsiebiorstwo Wielobranżowo-Usługowe
"S."
o zakaz prowadzenia działalności gospodarczej ,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 24 maja 2007 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania od postanowienia Sądu Okręgowego
w W.z dnia 14 września 2006 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w W. oddalił apelację
uczestnika postępowania K.S. od postanowienia z dnia 25 maja 2006 r., którym
Sąd Rejonowy w W. pozbawił K.S. na okres pięciu lat prawa prowadzenia
działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady
nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie
państwowym, spółdzielczym, fundacji lub stowarzyszeniu.
Z uzasadnienia orzeczenia wynika, że K.S. prowadził od dnia 15 lutego 1989
r. działalność gospodarczą pod nazwą „S.” Przedsiębiorstwo Wielobranżowo-
Usługowe, wpisaną do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez
Prezydenta Miasta W. Postanowieniem z dnia 4 grudnia 2002 r. Sąd Rejonowy w
W. ogłosił – na wniosek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – upadłość K.S.
prowadzącego wymienioną wyżej działalność gospodarczą.
Zaskarżone postanowienie zostało wydane na wniosek syndyka masy
upadłości złożony dnia 30 stycznia 2006 r. Sądy obu instancji zgodnie uznały, że
podstawę orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej przez K.S.
stanowiło zawinione przez przedsiębiorcę nie złożenie w terminie dwóch tygodni
od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie
upadłości (art. 373 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe
i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.; dalej: Pr.u.n.). Według ustaleń
faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia dłużnik stał się bowiem
niewypłacalny już „co najmniej w sierpniu 2000 r.”.
Sąd Apelacyjny nie podzielił zarzutu apelującego, że postępowanie przed
sądem pierwszej instancji jest dotknięte nieważnością, ponieważ wniosek
o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej został rozpoznany
przez sąd w składzie jednego sędziego. Powołując się na art. 540 Pr.u.n., uznał, że
wniosek syndyka – ze względu na datę jego złożenia (30 stycznia 2006 r.) –
podlegał zgodnie z art. 150 ust. 1 Pr.u.n. rozpoznaniu przez sąd upadłościowy
w składzie jednego sędziego. Przepisy rozporządzenia Prezydenta
Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U
z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm., dalej: Pr. upadł.), przewidujące rozpoznanie
3
wniosków o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej przez sąd
w składzie trzech sędziów, znajdują natomiast zastosowanie jedynie do
postępowań wszczętych przed wejściem w życie Prawa upadłościowego
i naprawczego (1 październik 2003 r.).
W skardze kasacyjnej, opartej na pierwszej podstawie, pełnomocnik
uczestnika postępowania, zarzucając naruszenie art. 373 § 1 p.u.n. przez błędną
jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności rozważenia wymaga podniesiona w uzasadnieniu
skargi kasacyjnej kwestia nieważności postępowania, ponieważ stwierdzenie
nieważności postępowania powoduje najdalej idące konsekwencje procesowe (art.
386 § 2 w związku z art. 39821
k.p.c.). Wprawdzie skarżący, podnosząc tę kwestie,
nie oparł skargi kasacyjnej także na drugiej podstawie z art. 3983
§ 1 k.p.c.,
jednakże przewidziane w art. 39813
§ 1 zdanie pierwsze k.p.c. związanie granicami
podstaw kasacyjnych nie stanowi przeszkody do jej rozważenia. Sąd Najwyższy
w granicach zaskarżenia bierze bowiem nieważność postępowania pod rozwagę
z urzędu (art. 39813
§ 1 zdanie drugie k.p.c.).
Podnoszona przez skarżącego nieważność postępowania dotyczy przede
wszystkim postępowania przed Sądem pierwszej instancji i polega – jego zdaniem
–na rozpoznaniu sprawy przez ten sąd w składzie jednego sędziego, zamiast
trzech sędziów zawodowych.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że wzięcie przez Sąd
kasacyjny z urzędu pod rozwagę nieważności postępowania dotyczy tylko
postępowania przed sądem drugiej instancji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
21 listopada 1997 r., I CKN 825/97, OSNC 1998, nr 5, poz. 81). Skarga kasacyjna
jest bowiem środkiem zaskarżenia od orzeczeń sądu drugiej instancji (art. 3981
§ 1
k.p.c.). Oznacza to, że dokonywana przez Sąd Najwyższy kontrola kasacyjna
obejmuje stosowanie prawa – procesowego i materialnego – przez sąd drugiej
instancji, jeśli zaś chodzi o naruszenia prawa popełnione przez sąd pierwszej
instancji, to mogą one być podnoszone w apelacji (por. też orzeczenie Sądu
Najwyższego z dnia 17 września 1946 r., C. III. 719/45, OSN 1948, nr 2, poz. 34).
4
Tej zasady nie zmienia fakt, że niektóre uchybienia, a mianowicie te, które w myśl
art. 379 k.p.c. powodują nieważność postępowania, są brane pod rozwagę
z urzędu. Również bowiem w tym wypadku kontroli podlegają – odpowiednio –
w postępowaniu kasacyjnym postępowanie przed sądem drugiej instancji,
a w postępowaniu apelacyjnym – postępowanie przed sądem pierwszej instancji
(art. 386 § 2 i art. 39813
§ 1 k.p.c.).
Rozpoznając skargę kasacyjną, Sąd Najwyższy nie jest zatem uprawniony
do badania – w ramach bezpośredniej kontroli – nieważności postępowania przed
sądem pierwszej instancji. Takie badanie – mające jednak charakter kontroli
pośredniej – byłoby natomiast możliwe w sytuacji, w której skarżący w ramach
drugiej postawy z art. 3983
§ 1 k.p.c. zarzuciłby sądowi drugiej instancji naruszenie
art. 386 § 2 k.p.c. przez nie uwzględnienie nieważności postępowania przed sądem
pierwszej instancji.
W rozpoznawanej sprawie nie zachodzi jednak taka sytuacja, ponieważ
skarga kasacyjna, oparta wyłącznie na pierwszej podstawie z art. 3983
§ 1 k.p.c.,
nie zawiera zarzutu naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 386 § 2 k.p.c. Kwestia
nieważności postępowania przed Sądem Okręgowym uchyla się zatem spod
kontroli kasacyjnej.
Wskazana przez skarżącego przyczyna nieważności postępowania,
polegająca na rozpoznaniu sprawy przez sąd w niewłaściwym składzie, nie dotyczy
natomiast postępowania przed sądem drugiej instancji. Apelację Sąd odwoławczy
rozpoznał bowiem w składzie trzech sędziów. Nie ma również podstaw do
stwierdzenia nieważności postępowania przed Sądem Apelacyjnym na skutek
pozbawienia powoda możności obrany swych praw. Skarżący działał
w postępowaniu przed Sądem odwoławczym z profesjonalnym pełnomocnikiem
procesowym i nie doszło do sytuacji, w której na skutek wadliwości procesowych
sądu lub strony przeciwnej, będących rezultatem naruszenia konkretnych
przepisów kodeksu postępowania cywilnego, zostałby rzeczywiście pozbawiony
możliwości obrany swych praw (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
6 marca 1998 r., III CKN 34/98, Prok. i Pr. 1999, nr 5, poz. 41).
Naruszenie art. 373 § 1 Pr.u.n. przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie polega – zdaniem skarżącego – na tym, że Sąd Rejonowy rozpoznał
5
sprawę w składzie jednego sędziego, zamiast trzech sędziów, a Sąd Okręgowy nie
uchylił postanowienia z tego powodu i nie przekazał sprawy do ponownego
rozpoznania.
Przepis art. 373 ust. 1 Pr.u.n. (przytoczenie przez skarżącego § 1 należało
uznać za omyłkę) reguluje trzy kwestie, a mianowicie: kto ma być pozbawiony praw
wymienionych w tym przepisie, podstawy pozbawienia tych praw, oparte na winie
osoby, która ma być ich pozbawiona, oraz zakres przedmiotowy i czasowy
pozbawienia tych praw. Przytoczony przepis nie reguluje natomiast kwestii składu
sądu orzekającego o pozbawieniu praw wymienionych w art. 373 ust. 1 Pr.u.n.
Podstawę prawną ustalenia składu sądu w sprawach, o których mowa w art. 373
Pr.u.n. stanowi bowiem – jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 lutego
2005 r., III CZP 87/04 (OSNC 2006, nr 2, poz. 19) – art. 509 k.p.c. w związku z art.
376 ust. 1 zdanie drugie Pr.u.n. Przepis art. 373 ust. 1 Pr.u.n. nie zawiera także
normy prawnej, z której wynikałaby kompetencja sądu drugiej instancji do uchylenia
wydanego w sprawach uregulowanych w tym przepisie wadliwego orzeczenia. Tę
kwestię reguluje bowiem art. 386 § 2 i § 4 k.p.c. Również art. 172
§ 1 Pr. upadł. nie
normował kwestii składu sądu orzekającego w przedmiocie pozbawienia praw
wskazanych w tym przepisie. Podstawę ustalenia składu sądu w tych sprawach
stanowił bowiem art. 67 § 3 Pr. upadł. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia
8 maja 2001 r., III CZP 15/01, OSNC 2002, nr 1, poz. 1).
Z powyższego wynika, że zarzut skarżącego, iż zakwestionowane
postanowienie zostało wydane z naruszeniem art. 373 ust. 1 Pr.u.n. jest
nieuzasadniony, ponieważ – w sposób wskazany w uzasadnieniu podstawy skargi
kasacyjnej – nie mogło dojść do naruszenia tego przepisu. Skarga kasacyjna nie
ma zatem usprawiedliwionej podstawy.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39814
k.p.c.).