Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 16/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 czerwca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Herbert Szurgacz (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. P.
przeciwko Instytutowi Medycyny Pracy
o wynagrodzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 20 czerwca 2007 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych [...]
z dnia 26 września 2006 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 26
września 2006 r. oddalił apelację pozwanego Instytutu Medycyny Pracy /.../ od
wyroku Sądu Rejonowego z dnia 6 czerwca 2006 r. w sprawie z powództwa A. P. o
wynagrodzenie, którym Sąd ten zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwoty po
313,23 zł miesięcznie tytułem wyrównania wynagrodzenia za okres od lutego 2002
r. do lutego 2005 r. wraz z ustawowymi odsetkami od pierwszego dnia każdego
następnego miesiąca do dnia zapłaty, umorzył postępowanie w zakresie w jakim
powódka cofnęła pozew wraz ze zrzeczeniem się roszczenia oraz nadał wyrokowi
rygor natychmiastowej wymagalności do kwoty 2.200 zł.
W sprawie tej ustalono, że powódka była zatrudniona u pozwanego na
podstawie umowy o pracę zawartej przed dniem 1 stycznia 2001 r. w Klinice […].
Od dnia 1 stycznia 2001 r. pozwany nie podwyższył powódce wynagrodzenia.
Jednomiesięczne wynagrodzenie powódki wynosiło 2.200 zł. Decyzją Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej Nr R-MZ/0211/1998 z dnia 3 grudnia 1998 r., wydaną
na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki
zdrowotnej (Dz. U. z 1991 r., Nr 91, poz. 408 ze zm., powoływanej dalej jako
ustawa o z.o.z.) oraz § 10 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z
dnia 13 stycznia 1992 r. w sprawie rejestru zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. z
1992 r. Nr 9, poz. 37, powoływanego dalej jako rozporządzenie) wpisano Instytut
Medycyny Pracy jako publiczny zakład opieki zdrowotnej do rejestru zakładów
opieki zdrowotnej prowadzonego przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, który
jest dla pozwanego organem założycielskim. W zakresie gospodarki finansowej
wskazano, iż pozwany Instytut jest samodzielnym publicznym zakładem opieki
zdrowotnej. Pozwany został także wpisany do rejestru przedsiębiorców Krajowego
Rejestru Sądowego (KRS) jako jednostka badawczo-rozwojowa. Nie został
natomiast wpisany do rejestru zakładów opieki zdrowotnej KRS z uzasadnieniem,
że pozwany nie może mieć podwójnej osobowości prawnej, raz z mocy ustawy o
jednostkach badawczo-rozwojowych, a drugi raz z mocy wpisu do KRS jako zakład
opieki zdrowotnej.
3
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stwierdził, że ze względu
na powołanie pozwanego Instytutu w oparciu o art. 12 ust. 4 ustawy o z.o.z. oraz
fakt, że jego organem założycielskim jest Minister Zdrowia i Opieki Społecznej, a
więc organ o którym mowa w art. 8 ust 1 pkt 1 tej ustawy, należało uznać, że
pozwany jest samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej w świetle art.
35 b ust 1 ustawy o z.o.z. Poglądowi temu nie przeczy zawarte w tym przepisie
zastrzeżenie dotyczące art. 35 d ustawy o z.o.z., zgodnie z którym publiczny zakład
opieki zdrowotnej utworzony w celu realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w
powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych (art. 1 ust. 2 ustawy o z.o.z.)
prowadzony jest w formie przewidzianej w przepisach wymienionych w art. 8 a ust.
2 ustawy o z.o.z., czyli według przepisów ustawy o z.o.z., ale z zachowaniem
przepisów o jednostkach badawczo-rozwojowych. Zdaniem Sądu Rejonowego,
istotne jest również to, że organ założycielski dokonujący wpisu do rejestru
publicznych zakładów opieki zdrowotnej określił, iż w zakresie gospodarki
finansowej pozwanego jako zakładu opieki zdrowotnej ma on być traktowany jak
samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej. Natomiast bez znaczenia jest
nieuzyskanie przez pozwanego wpisu do rejestru zakładów opieki zdrowotnej KRS,
mimo obowiązku wynikającego z art. 35 b ust. 3 ustawy o z.o.z., ponieważ pozwany
posiadał już osobowość prawną z tytułu wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS
jako jednostka badawczo-rozwojowa. W konsekwencji pozwany, będąc
samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej, jest objęty dyspozycją art. 4
a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania
przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz. U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa
negocjacyjna), a tym samym zobowiązany był do podwyższenia powódce
wynagrodzenia za sporny okres na zasadach określonych w tym przepisie. Sąd
Rejonowy powołał się przy tym na podobny pogląd wyrażony przez Sąd Okręgowy
w sprawie /.../ dotyczącej roszczeń skierowanych przeciwko Instytutowi Centrum
Zdrowia Matki Polki.
Stanowisko Sądu pierwszej instancji w pełni podzielił Sąd Okręgowy,
podkreślając, iż w zakresie, w jakim realizowane są przez pozwany Instytut zadania
związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia, stosuje się do
4
niego przepisy ustawy o z.o.z., a w szczególności przepisy dotyczące zasad
gospodarki majątkowej i finansowej. O zastosowaniu przepisów tej ustawy
przekonuje także § 15 pkt 6 statutu Instytutu Medycyny Pracy, zgodnie z którym
„zasady prowadzenia i finansowania działalności diagnostyczno-leczniczej,
profilaktycznej oraz usługowej wykonywanej przez Instytut w zakresie opieki
zdrowotnej regulują przepisy dotyczące publicznych zakładów opieki zdrowotnej". Z
art. 35 d ustawy o z.o.z. wynika, że publiczny zakład opieki zdrowotnej utworzony w
celu prowadzenia badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych w powiązaniu z
udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia (art. 1 ust. 2 tej ustawy)
prowadzony jest w formie przewidzianej w przepisach ustawy o z.o.z., z
zachowaniem przepisów o jednostkach badawczo-rozwojowych (art. 8 a ust. 2 tej
ustawy). Formami prowadzenia publicznych zakładów opieki zdrowotnej
przewidzianymi w ustawie o z.o.z. są: zakład samodzielny, zakład budżetowy lub
jednostka budżetowa. Zatem zakład opieki zdrowotnej utworzony w celu
prowadzenia badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych w powiązaniu z
udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia może być prowadzony w
formie samodzielnego zakładu, zakładu budżetowego albo jednostki budżetowej, z
tym że zawsze z zachowaniem przepisów o jednostkach badawczo-rozwojowych.
W formie samodzielnego zakładu - stosownie do art. 35 b ust. 1 ustawy o z.o.z. -
prowadzony jest publiczny zakład opieki zdrowotnej utworzony przez organ
określony w art. 8 ust. 1 pkt 1-3 a tej ustawy, chyba że jest prowadzony w formie
zakładu budżetowego lub jednostki budżetowej (art. 35 c ustawy o z.o.z.).
Pozwany, co jest bezsporne, nie jest zakładem budżetowym lub jednostką
budżetową, zatem w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia
należy stosować do niego przepisy odnoszące się do samodzielnych publicznych
zakładów opieki zdrowotnej, a co za tym idzie także art. 4 a ustawy negocjacyjnej.
W tym zakresie Sąd Okręgowy powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia
22 września 2004 r. I PZP 6/04 (OSNP z 2005 r. nr 1, poz.1), dającą podstawę do
szerszego rozumienia pojęcia samodzielnego zakładu opieki zdrowotnej, niż to
wynika z przepisów ustawy o z.o.z. Ponadto przyjęcie, że do zakładów opieki
zdrowotnej w jednostkach badawczo-rozwojowych nie stosuje się przepisów o
samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej prowadziłoby do rażącej
5
dyskryminacji pracowników tych zakładów w świetle art. 183c
k.p. W chwili
powstania roszczeń pozwany był określany jako samodzielny publiczny zakład
opieki zdrowotnej (decyzja z dnia 3 grudnia 1998 r.), a późniejsze liczne decyzje o
zmianach treści wpisu pozwanego do rejestru zakładów opieki zdrowotnej
dokonane w 2005 r., nie mogą mieć wpływu na roszczenia dotyczące spornego
okresu także dlatego, że naruszałoby to zasadę pewności prawa i pewności obrotu
prawnego oraz zasadę ochrony praw nabytych. Decyzje te w gruncie rzeczy nie
zmieniają oceny statusu prawnego pozwanego. Sąd Okręgowy podkreślił też, że
Minister Zdrowia nie prowadzi rejestru samodzielnych publicznych zakładów opieki
zdrowotnej, a jedynie rejestr zakładów opieki zdrowotnej, nie można więc zasadnie
wywodzić skutków prawnych z tego, że wpis pozwanego nastąpił do rejestru
zakładów zdrowotnych prowadzonego przez Ministra Zdrowia, a nie do rejestru
samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Bez znaczenia pozostaje
przy tym brak wpisu pozwanego do KRS jako samodzielnego publicznego zakładu
opieki, ponieważ zgodnie z art. 35 b ust. 3 ustawy o z.o.z. taki wpis nadawałby
pozwanemu jedynie osobowość prawną, nie czyniłby zaś z niego samodzielnego
zakładu publicznego zakładu opieki zdrowotnej, którym ubiegający się o wpis
powinien być jeszcze przed złożeniem wniosku o wpis.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik pozwanego podniósł zarzuty naruszenia
prawa materialnego, polegające na: 1/ niewłaściwym zastosowaniu art. 4 a ustawy
negocjacyjnej oraz art. 35 d i art. 35 b ustawy o z.o.z. polegającym na przyjęciu, że
publiczny zakład opieki zdrowotnej utworzony w celu prowadzenia badań
naukowych i prac badawczo-rozwojowych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń
zdrowotnych i promocją zdrowia, prowadzony w formie przewidzianej w przepisach
wymienionych w art. 8 a ust. 2 ustawy o z.o.z., a zatem w formie jednostki
badawczo-rozwojowej przewidzianej ustawą z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach
badawczo-rozwojowych (jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 33, poz. 388 ze zm.)
jest równocześnie (także) samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej, o
którym mowa w art. 4a ustawy negocjacyjnej, a więc jest inną na gruncie ustawy o
z.o.z. formą prowadzenia publicznych zakładów opieki zdrowotnej, bo określoną w
sposób jednoznacznie odrębny od publicznego zakładu opieki zdrowotnej (także
jednostki badawczo-rozwojowej) przez art. 35 b ustawy o z.o.z., co nakazuje
6
przyjmować, iż o tym, w jakiej formie jest prowadzony zakład decyduje organ
tworzący zakład w akcie o utworzeniu zakładu oraz wpis w KRS, a nie
deklaratoryjny wpis w rejestrze zakładów opieki zdrowotnej, 2/ błędnej wykładni art.
8 a ustawy o z.o.z., zgodnie z którym należy najpierw stosować przepisy ustawy o
jednostkach badawczo-rozwojowych, a następnie przepisy ustawy o z.o.z., a zwrot
„z zachowaniem przepisów o jednostkach badawczo-rozwojowych" użyty w ustawie
o z.o.z. oznacza porządkujące i systematyzujące odesłanie do innych przepisów,
zgodnie z § 156 zasad techniki prawodawczej.
Skarżący zarzucił także naruszenie przepisów prawa procesowego, które
miało istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 244 k.p.c. przez niewzięcie pod
uwagę domniemań prawnych wynikających z dokumentów urzędowych, jakim jest
wypis z KRS, w którym skarżący jest wpisany jako przedsiębiorca będący jednostką
badawczo-rozwojową oraz wpis aktualny w rejestrze zakładów opieki zdrowotnej,
zgodnie z którym skarżący jest jednostką badawczo-rozwojową. Skarżący wskazał
na występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego oraz potrzebę
wykładni przepisów prawnych określających status prawny jednostki badawczo-
rozwojowej, w szczególności udzielającej świadczeń zdrowotnych, przez ustalenie
czy jednostka badawczo-rozwojowa może być jednocześnie traktowana jak
samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej. Skarżący podniósł, że Instytut jest
jednostką badawczo-rozwojową powołaną na mocy uchwały Nr 54/54 Rady
Ministrów z dnia 30 stycznia 1954 r., działającą na podstawie ustawy o jednostkach
badawczo-rozwojowych i w tym charakterze wpisaną do KRS. Jest on jednocześnie
publicznym zakładem opieki zdrowotnej prowadzonym w formie jednostki
badawczo-rozwojowej, stosownie do art. 35d w związku z art. 1 ust. 2 i art. 8 a ust.
2 ustawy o z.o.z., a więc w innej (czwartej), obok samodzielnego zakładu, zakładu
budżetowego i jednostki budżetowej, formie organizacyjno-prawnej publicznego
zakładu opieki zdrowotnej. Treść art. 8a ustawy o z.o.z. oznacza, że przepisy
ustawy o z.o.z. w odniesieniu do zakładów powstałych w celu określonym w art. 1
ust. 2 ustawy o z.o.z. mają zastosowanie jedynie wtedy, gdy przepisy ustawy o
jednostkach badawczo-rozwojowych nie regulują danej dziedziny spraw. Będąc
jednostką badawczo-rozwojową skarżący prowadzi gospodarkę finansową
właściwą dla tego typu jednostek, a o tej formie gospodarowania decydował
7
Minister Finansów (obecnie Minister Nauki), działający w oparciu o ustawę o
jednostkach badawczo-rozwojowych, który nie był organem założycielskim
skarżącego. Skarżący wskazał, powołując się na wyrok Sąd Najwyższy z dnia 4
kwietnia 2003 r. III CKN 1246/00, że komórki organizacyjne udzielające świadczeń
zdrowotnych pozostające w jego strukturze organizacyjnej i stanowiące jego
integralną część nie mogą być traktowane jako odrębny zakład opieki zdrowotnej.
Skarżący podniósł też, że zapis dokonany w decyzji Ministra Zdrowia i Opieki
Zdrowotnej z dnia 3 grudnia 1998 r., iż prowadzi on gospodarkę finansową jako
samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej ma charakter deklaratoryjny i nie
może przesądzać o formie organizacyjno-prawnej jednostki badawczo-rozwojowej.
Wynikał on bowiem z treści obowiązujących wówczas przepisów ustawy o
ubezpieczeniu zdrowotnym, które przewidywały zawieranie umów o wykonanie
świadczeń zdrowotnych wyłącznie z samodzielnymi publicznymi zakładami opieki
zdrowotnej. Ponadto Sądy obu instancji nie uwzględniły faktu, że w chwili orzekania
w obrocie prawnym funkcjonowała decyzja Ministra Zdrowia z dnia 11 maja 2005 r.,
stwierdzająca nieważność wspomnianej decyzji z dnia 3 grudnia 1998 r., w części
dotyczącej wzmianki o gospodarce finansowej skarżącego, a także inne decyzje
Ministra Zdrowia stwierdzające prowadzenie przez skarżącego gospodarki
właściwej dla jednostek badawczo-rozwojowych, a nie dla samodzielnych
publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Wskazując na powyższe skarżący wniósł
o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz poprzedzającego go wyroku Sądu
Rejonowego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za wszystkie instancje, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonych wyroków i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez
oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz skarżącego zwrotu kosztów
postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 4a ust. 1 i 2 ustawy negocjacyjnej, w brzmieniu nadanym przez
art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o negocjacyjnym
systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o
zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2001 r. Nr
5, poz. 45) pracownikom samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
8
przysługuje od dnia 1 stycznia 2001 r. przyrost przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia na zasadach określonych w przepisach tej ustawy. Powołane przepisy
nie znajdują zatem zastosowania do pracowników niepublicznych zakładów opieki
zdrowotnej oraz pracowników tych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które nie
posiadają statusu samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że przepis art. 4a ustawy
negocjacyjnej ma charakter incydentalny (przejściowy) i wyjątkowy i dlatego nie może
podlegać wykładni rozszerzającej, a w konsekwencji stosuje się go tylko do tych
samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które powstały przed dniem 1
stycznia 2001 r. i działały nadal po tej dacie oraz zatrudniały powyżej 50 pracowników
(por. uchwałę z dnia 10 lutego 2005 r., II PZP 13/04, OSNP nr 11, poz. 153 oraz
wyrok z dnia 23 lutego 2005 r., III PK 65/04, OSNP nr 20, poz. 320). Ustawodawca
ograniczył zakres podmiotowy zastosowania art. 4a ustawy posługując się w jego
treści pojęciem „samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej”, którego definicja
zawarta jest w przepisach ustawy o z.oz. Skoro przepis art. 4a ustawy negocjacyjnej
wymaga interpretacji ścisłej, to brak jest podstaw do rozszerzającej wykładni pojęcia
samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej lub nadawania temu pojęciu
innej treści, niż przyjęta w przepisach prawa. Taki pogląd wyrażony został w
uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego
2006 r., II PZP 10/05 (dotychczas niepublikowanej), zgodnie z którą zakład opieki
zdrowotnej utworzony przez spółkę akcyjną, w której większość akcji mają jednostki
samorządu terytorialnego, nie jest samodzielnym publicznym zakładem opieki
zdrowotnej w rozumieniu art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. W konsekwencji w
uchwale składu powiększonego nie podzielono stanowiska zawartego w uchwale
trzyosobowego składu Sądu Najwyższego z dnia 22 września 2004 r., I PZP 6/04
(OSNP z 2005 r. nr 1, poz. 1), na którą powołał się Sąd drugiej instancji w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.
Dla prawidłowego rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy pozostaje zatem
kwestia, czy pozwany Instytut jest samodzielnym publicznym zakładem opieki
zdrowotnej, powstałym przed dniem 1 stycznia 2001 r. i działającym w takiej formie po
dacie tej. Przepisy ustawy o z.o.z., która weszła w życie z dniem 15 stycznia 1992 r.,
były wielokrotnie nowelizowane. W myśl art. 2 ust. 1 pkt 1 i art. 33 ust. 1 tej ustawy, w
9
pierwotnym brzmieniu, publicznym zakładem opieki zdrowotnej był szpital utworzony
przez naczelny organ administracji państwowej i utrzymywany ze środków
publicznych. Zgodnie z art. 63 ust. 1 ustawy taki charakter miały również szpitale
kliniczne, udzielające świadczeń zdrowotnych w powiązaniu z realizacją celów
naukowych i dydaktycznych, a więc szpitale w Instytutach (jednostkach badawczo-
rozwojowych) i przy akademiach medycznych. Stosownie do art. 49 ustawy
gospodarka finansowa publicznych zakładów opieki zdrowotnej mogła być
prowadzona w formie jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego na zasadach
określonych w prawie budżetowym (pkt 1) lub samodzielnego zakładu pokrywającego,
z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów, koszt działalności i zobowiązania
na zasadach określonych w art. 51-62 (pkt 2). Decyzja co do formy prowadzenia
publicznego zakładu opieki zdrowotnej należała do organu założycielskiego. Ustawa o
z.oz. została znowelizowana ustawą z dnia 20 czerwca 1997 r. o zmianie ustawy o
zakładach opieki zdrowotnej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 104,
poz. 661 ze zm.), która w przeważającym zakresie weszła w życie z dniem 5 grudnia
1997 r. Mocą tej ustawy znowelizowano art. 1 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej,
przewidując w jego ust. 2, że zakład opieki zdrowotnej może być również utworzony i
prowadzony w celu prowadzenia badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych w
powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia (pkt 1) lub do
realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń
zdrowotnych i promocją zdrowia (pkt 2). Z dniem 5 grudnia 1997 r. do art. 2 ust. 1
dodano punkt 8, zgodnie z którym zakładem opieki zdrowotnej jest również inny, niż
wymieniony w pkt 1-7, zakład, spełniający warunki określone w ustawie. Ze tą datą
utracił moc art. 49 ustawy, dodano natomiast art. 8a, który w ust. 2 stanowił, że do
publicznego zakładu opieki zdrowotnej utworzonego w celu określonym w art. 1 ust. 2
pkt 1 stosuje się przepisy niniejszej ustawy z zachowaniem przepisów o jednostkach
badawczo-rozwojowych, a w ust. 3, że do publicznego zakładu opieki zdrowotnej
utworzonego w celu określonym w art. 1 ust. 2 pkt 2, zwanego dalej „szpitalem
klinicznym”, stosuje się przepisy o szkolnictwie wyższym w zakresie spraw
nieuregulowanych w ustawie. Przepis ust. 4 dotyczył publicznego zakładu opieki
zdrowotnej utworzonego przez przedsiębiorstwo państwowe PKP. Jednoznacznie
zatem ustawodawca powiązał szpitale kliniczne wyłącznie ze szkołami wyższymi,
10
odstępując od ich powiązania z jednostkami badawczo-rozwojowymi. Konsekwencją
powyższych zmian było dodanie do ustawy o zakładach opieki zdrowotnej art. 35d,
zgodnie z którym publiczny zakład opieki zdrowotnej utworzony w celu określonym w
art. 1 ust. 2, prowadzony jest w formie przewidzianej w przepisach wymienionych w
art. 8a ust. 2-4. Z dniem 1 stycznia 1998 r. zmienione zostało brzmienie art. 63
ustawy, który określił szpital kliniczny jako jednostkę organizacyjną państwowej
uczelni medycznej oraz państwowej uczelni prowadzącej działalność dydaktyczną i
badawczą w dziedzinie nauk medycznych, które to uczelnie uczestniczą w systemie
ochrony zdrowia realizując poprzez szpitale kliniczne cele określone w art. 1 ust. 2 pkt
2 ustawy (ust. 1 i 2), a także publiczny zakład opieki zdrowotnej uczestniczący w
systemie ochrony zdrowia w powiązaniu z realizacją celów naukowych i
dydaktycznych, utworzony przez Ministra Obrony Narodowej (ust. 3). Przepis art. 63
ustawy utracił moc z dniem 30 grudnia 1998 r., a w art. 14 ustawy o zmianie ustawy o
zakładach opieki zdrowotnej z dnia 20 czerwca 1997 r. w brzmieniu nadanym ustawą
z dnia 10 grudnia 1998 r. o zmianie ustaw: o zakładach opieki zdrowotnej, o zawodzie
lekarza, o zawodach pielęgniarki i położnej, o szkolnictwie wyższym oraz o zmianie
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 161, poz. 1115) przyjęto, że szpitale kliniczne
zostaną przekształcone w samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, o których
mowa w art. 35b ustawy o zakładach opieki zdrowotnej.
Analiza powołanych wyżej przepisów wskazuje, że szpitale w jednostkach
badawczo-rozwojowych (Instytutach) utraciły z dniem 5 grudnia 1997 r. status
zakładów opieki zdrowotnej i stały się integralnym elementem struktury tych jednostek,
albowiem nie zostały uznane za ich jednostki organizacyjne ani też przekształcone w
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jak się to stało w przypadku szpitali
klinicznych przy państwowych uczelniach medycznych. Zgodnie z art. 35b ustawy,
publicznym zakładem opieki zdrowotnej jest publiczny zakład opieki zdrowotnej
utworzony przez organ określony w art. 8 ust. 2 pkt 1-3, prowadzący gospodarkę
finansową na zasadach określonych w ustawie i prowadzony w formie samodzielnego
zakładu posiadającego osobowość prawną, z zastrzeżeniem art. 35c i art. 35d.
Oznacza to, że zawarta w art. 35b ust. 1 ustawy zasada, iż publiczny zakład opieki
zdrowotnej, utworzony przez organ określony w art. 8 ust. 2 pkt 1-3 prowadzony jest w
formie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, znajduje wyłom w
11
przypadkach określonych w przepisach art. 35c i art. 35d ustawy. Pierwszy z nich
stanowi o możliwości prowadzenia publicznego zakładu opieki zdrowotnej w formie
jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego na podstawie decyzji organu, który
utworzył zakład, z zastrzeżeniem art. 35d ustawy. Ten ostatni przepis w brzmieniu
obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2001 r. odnosił się do publicznego zakładu
opieki zdrowotnej utworzonego w celu określonym w art. 1 ust. 2 oraz publicznego
zakładu opieki zdrowotnej utworzonego przez przedsiębiorstwo państwowe „Polskie
Koleje Państwowe”, stanowiąc, że są one prowadzone w formie przewidzianej w
przepisach wymienionych w art. 8a ust. 2-4 ustawy. W okresie od 30 grudnia 1998 r.
do 31 grudnia 2000 r. przepis art. 8a zawierał ustępy 1, 2 i 4. Zgodnie z ust. 2 do
publicznego zakładu opieki zdrowotnej utworzonego w celu określonym w art. 1 ust. 2
pkt 1 (prowadzenia badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych w powiązaniu z
udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia) stosuje się przepisy
niniejszej ustawy z zachowaniem przepisów o jednostkach badawczo-rozwojowych.
Przepis ust. 4 stanowił natomiast, że do publicznego zakładu opieki zdrowotnej
utworzonego przez przedsiębiorstwo państwowe „Polskie Koleje Państwowe” stosuje
się przepisy o przedsiębiorstwie państwowym „Polskie Koleje Państwowe” w zakresie
spraw nieuregulowanych w niniejszej ustawie. O ile zatem w przypadku wymienionym
w art. 8a ust. 4 (wcześniej również ust. 3), przepisy ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej znajdowały zastosowanie w pierwszej kolejności, a inne przepisy
wyłącznie w sprawach w ustawie tej nieuregulowanych, o tyle w sytuacji wymienionej
w ust. 2 zachowane zostały w całości przepisy o jednostkach badawczo-rozwojowych,
co oznacza, że przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej znajdowały
zastosowanie w sytuacjach nieprzewidzianych przepisami o jednostkach badawczo-
rozwojowych. W konsekwencji przepisu art. 35d ustawy nie można rozumieć w ten
sposób, że odnosi się on wyłącznie do przewidzianych w jej art. 35b i art. 35c form
prowadzenia publicznego zakładu opieki zdrowotnej, bądź że umożliwia prowadzenie
publicznego zakładu opieki zdrowotnej w formie mieszanej (jednocześnie jednostki
badawczo-rozwojowej oraz samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej).
Trzeba podkreślić, że samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej prowadzi
gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie o zakładach opieki
zdrowotnej (art. 35b ust. 2), publiczny zakład opieki zdrowotnej prowadzony w formie
12
jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego - na zasadach określonych w prawie
budżetowym (art. 35c), a obecnie w ustawie z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach
publicznych, natomiast publiczny zakład opieki zdrowotnej prowadzony w formie
jednostki badawczo-rozwojowej – na zasadach określonych dla tych jednostek
badawczo-rozwojowych przez Ministra Finansów w porozumieniu z ministrem
właściwym do spraw nauki (art. 19 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych),
aktualnie przez ministra właściwego do spraw nauki w porozumieniu z ministrem
właściwym do spraw finansów. Niesporne jest przy tym w sprawie, że szpital, w
którym zatrudniona jest powódka, nie jest wyodrębnioną ze struktury pozwanego
Instytutu jednostką organizacyjną. W takiej sytuacji dualizm finansowania różnych
rodzajów prowadzonej przez jednostkę badawczo-rozwojową działalności nie
przesądza o tym, że jest ona samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej,
o którym mowa w art. 35b ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Takie stanowisko nie
znajduje uzasadnienia zarówno w przepisach zarówno ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej, jak i ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych. Oznacza to, że
publiczny zakład opieki zdrowotnej, utworzony przez organ określony w art. 8 ust. 1
pkt 1 ustawy w celu, o którym mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1, będący jednocześnie
państwową jednostką organizacyjną wyodrębnioną pod względem prawnym,
organizacyjnym i ekonomiczno-finansowym, utworzoną w celu prowadzenia badań
naukowych i prac badawczo-rozwojowych (art. 1 ust. 1 ustawy o jednostkach
badawczo-rozwojowych), która uczestniczy w systemie ochrony zdrowia (art. 2 ust. 3a
tej ustawy) ma status prawny publicznego zakładu opieki zdrowotnej prowadzonego w
formie jednostki badawczo-rozwojowej (art. 8a ust. 2 ustawy o z.o.z.). Do takiego
publicznego zakładu przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej znajdują
zastosowanie wyłącznie w zakresie prowadzenia i finansowania opieki zdrowotnej, ten
przedmiot jego działalności nie jest bowiem objęty przepisami o jednostkach
badawczo-rozwojowych.
Wpis do prowadzonego przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej rejestru
zakładów opieki zdrowotnej ma takie znaczenie, że dopiero po jego uzyskaniu zakład
opieki zdrowotnej może rozpocząć działalność (art. 12 ust. 1 ustawy o zakładach
opieki zdrowotnej), a samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej uzyskać nadto
wpis do prowadzonego przez sąd rejestrowy rejestru publicznych zakładów opieki
13
zdrowotnej (od dnia 1 stycznia 2001 r. podlega obowiązkowi rejestracji w Krajowym
Rejestrze Sądowym), a w konsekwencji uzyskać osobowość prawną (art. 35b ust. 3 i
4 ustawy). Sądy obu instancji nietrafnie uznały za nieistotną kwestię treści wpisu
pozwanego Instytutu do rejestru prowadzonego przez sąd rejestrowy, gdyż sąd pracy
takim prawomocnym wpisem o charakterze konstytutywnym jest związany.
Postanowienie sądu rejestrowego o wpisie do rejestru jednostek badawczo-
rozwojowych (art. 12 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych) lub do rejestru
publicznych zakładów opieki zdrowotnej (art. 35b ust. 3 ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej) przesądza o ostatecznym nabyciu przez zgłoszony do rejestracji podmiot
statusu jednostki badawczo-rozwojowej albo statusu samodzielnego publicznego
zakładu opieki zdrowotnej. W takim odróżnieniu obu tych podmiotów, samodzielny
publiczny zakład opieki zdrowotnej jest inną od jednostki badawczo-rozwojowej
kategorią osoby prawnej. Oznacza to, że tak długo, jak jednostka badawczo-
rozwojowa figuruje w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, nie
może mieć ona statusu samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, co
potwierdza stanowisko zawarte w uzasadnieniu wcześniej powołanej uchwały składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2006 r., II PZP 10/05. Warto
podkreślić, że w wyroku z dnia 4 kwietnia 2003 r., III CKN 1246/00 (LEX 121726), Sąd
Najwyższy stwierdził, iż szpitale w jednostkach badawczo-rozwojowych są integralnym
elementem struktury organizacyjnej tych jednostek, albowiem nie zostały
przekształcone w samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej uzyskujące
osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru sądowego. Oznacza to, że jednostki
badawczo-rozwojowe jako takie nie mogły być przekształcone w samodzielne
publiczne zakłady opieki zdrowotnej przy założeniu zachowania przez nie
równocześnie statusu prawnego jednostki badawczo-rozwojowej. Nie może bowiem
być tak, że dany podmiot pozostawałby zarazem samodzielnym publicznym zakładem
opieki zdrowotnej oraz jednostką badawczo-rozwojową. Wszystko to prowadziło do
przyjęcia, że nie ma podstaw, aby pozwany Instytut będący jednostką badawczo-
rozwojową wpisaną w takim charakterze do rejestru przedsiębiorców, uznać za
samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej. Oznacza to, że skład orzekający
podzielił stanowisko skarżącego, że publiczny zakład opieki zdrowotnej funkcjonujący
w strukturze lub będący jednostką badawczo-rozwojową, która prowadzi gospodarkę
14
finansową właściwą dla jednostek badawczo-rozwojowych, nie może być uznany za
samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, do którego pracowników znajduje
zastosowanie art. 4a ust. 1 i 2 ustawy negocjacyjnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 14 grudnia 2006 r., I PK 143/06, dotychczas niepublikowany) i dlatego orzekł jak
w sentencji na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art.
39821
k.p.c.