Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 218/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 września 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSN Henryk Pietrzkowski
w sprawie z powództwa P. S.
przeciwko Wojewódzkiemu Centrum Ortopedii i Rehabilitacji Narządu
Ruchu […]
z udziałem interwenientów ubocznych po stronie pozwanej:
- Towarzystwa Ubezpieczeń E. i in.
o zadośćuczynienie odszkodowanie i rentę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 września 2007 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 29 listopada 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanego na rzecz
powoda kwotę 1200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 29 czerwca 2006 r. zasądził od
pozwanego Wojewódzkiego Centrum Ortopedii i Rehabilitacji Narządu Ruchu […]
na rzecz powoda P. S. kwotę 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia, 9.087 zł tytułem
odszkodowania, rentę z tytułu zwiększonych potrzeb w wysokości po 260 zł
miesięcznie poczynając od czerwca 2006 r., ustalił odpowiedzialność pozwanego
za szkody mogące ujawnić się w przyszłości, oddalił dalej idące żądania w
zakresie wymienionych roszczeń i orzekł o kosztach procesu. Podstawę tego
rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i wnioski.
Powód w 1998 r. doznał stawu prawego stawu kolanowego. W związku
z leczeniem tego urazu przebywał w różnych placówkach medycznych.
W pozwanym Szpitalu hospitalizowany był dwukrotnie, w okresach od 1 września
do 11 października 2001 r. oraz od 19 sierpnia do 18 września 2002 r. W placówce
tej 27 września 2001 r. poddany został endoprotezoplastyce prawego stawu
kolanowego. W trakcie tego zabiegu doszło do zakażenia powoda gronkowcem
złocistym. W konsekwencji rozpoznano u niego ankilozę prawego stawu
kolanowego po alloplastyce powikłanej ropnym gronkowcowym zapaleniem stawu
z obluzowaniem elementów endoprotezy wymagającym jej usunięcia, skróceniem
kończyny o dziewięć centymetrów i okresowo czynnymi przetokami ropnymi,
a także subiektywny zespół bólowy lędźwiowo-krzyżowy spowodowany skróceniem
kończyny dolnej prawej i wadliwym chodem oraz niedowład prawego nerwu
strzałkowego z opadaniem stopy.
Najbardziej prawdopodobnym źródłem zakażenia były – w ocenie Sądu
Okręgowego - zaniedbania personelu medycznego w zakresie przestrzegania
procedur w czasie pobytu powoda w pozwanym Szpitalu we wrześniu 2001 r.
lub w sierpniu 2002 r. Zaniedbania te usprawiedliwiają odpowiedzialność
pozwanego za skutki zakażenia na podstawie art. 420 k.c. Wprawdzie przepis ten
został uchylony ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks
cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692), jednakże -
zgodnie z art. 5 tej regulacji – znajduje on zastosowanie do zdarzeń powstałych
przed 1 września 2004 r. Pozwany, jako państwowa osoba prawna w rozumieniu
art. 420 k.c., odpowiada za szkody powstałe przy leczeniu na zasadach
3
określonych w art. 417 k.c. Wina funkcjonariusza przy wykonywaniu powierzonej
mu czynności nie stanowi zatem przesłanki tej odpowiedzialności.
Uwzględniając częściowo powództwo Sąd Okręgowy odwołał się do
dyspozycji art. 445 i art. 444 k.c. oraz art. 189 k.p.c. Wziął przy tym pod uwagę
rozmiar doznanego przez powoda uszczerbku na zdrowiu (70 %), towarzyszących
mu cierpień fizycznych i psychicznych, koszty leczenia, konieczność korzystania
z pomocy osób trzecich oraz niekorzystne rokowania na przyszłość.
Sąd Apelacyjny wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił apelację
pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego. Sąd Apelacyjny zaaprobował dokonane
przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne uściślając jedynie,
iż do zakażenia powoda doszło w trakcie endoprotezoplastyki w dniu 27 września
2001 r. i że z tym tylko zdarzeniem należy łączyć odpowiedzialność
odszkodowawczą pozwanego. Podzielił natomiast w całej rozciągłości rozważania
odnoszące się do podstawy prawnej tej odpowiedzialności.
W skardze kasacyjnej opartej na podstawie naruszenia prawa materialnego
(art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) pozwany zarzucił Sądowi Apelacyjnemu niewłaściwe
zastosowanie art. 417 i art. 420 k.c. i niezastosowanie art. 415 i art. 429 k.c.
wyznaczających zasady i zakres odpowiedzialności deliktowej pozwanego.
Powołując się na tę podstawę wniósł o uchylenie wyroków Sądów obu instancji
i przekazanie sprawy Sadowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty zmierzały do zakwestionowania
dokonanego przez Sąd Apelacyjny wyboru norm właściwych do oceny roszczeń
powoda, a ściślej rzecz ujmując, norm wyznaczających reguły odpowiedzialności
deliktowej samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej wyposażonego
w osobowość prawną za szkody wyrządzone przy leczeniu (tzw. szkody
medyczne). Według skarżącego odpowiedzialność ta – tak, jak w przypadku każdej
innej osoby prawnej - ukształtowana została na zasadach ogólnych. Podlega ona
zatem ocenie w płaszczyźnie przepisów art. 415, art. 416, art. 429 i art. 430 k.c.,
nie zaś – jak przyjął Sąd Apelacyjny – art. 420 i art. 417 k.c. Odnosząc się do tak
4
ujętej podstawy kasacyjnej stwierdzić należy, że nie znajduje ona
usprawiedliwienia.
Z przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku wiążących ustaleń
faktycznych wynika, że zdarzenie, w następstwie którego powód doznał szkody
(zabieg wszczepienia endoprotezy w warunkach zaniedbań sanitarnych
skutkujących zakażenie wirusem gronkowca złocistego), miało miejsce 27 września
2001 r. W tym czasie obowiązywał – jak prawidłowo przyjęły to Sądy obu instancji -
art. 420 k.c., zgodnie z którym, jeżeli szkoda została wyrządzona przez
funkcjonariusza państwowej osoby prawnej, odpowiedzialność za szkodę ponosi
zamiast Skarbu Państwa ta osoba prawna. Przepis ten, w zakresie zasad
odpowiedzialności odszkodowawczej, odsyłał do reguł określających
odpowiedzialność Skarbu Państwa, a więc m.in. art. 417 k.c. Artykuł 420 k.c. został
uchylony przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy –
Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. W art. 5 tej regulacji przewidziano
jednak, że do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed wejściem jej w życie
(1 września 2004 r.) stosuje się przepisy art. 420 i art. 417 k.c. W świetle
wyrażonej expressis verbis woli ustawodawcy nie można więc uznać,
że w konkretnym stanie faktycznym ostatnie z wymienionych przepisów
nie wyznaczają przesłanek odpowiedzialności pozwanego, a tym samym nie mają
zastosowania w sprawie.
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r.,
SK 18/2000 (OTK 2001, nr 8, poz. 256) wyłania się – nie dostrzeżona przez
skarżącego - kwestia właściwego odczytania przesłanek odpowiedzialności
deliktowej samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej na gruncie art.
417 k.c. w brzmieniu sprzed jego nowelizacji dokonanej wzmiankowaną wyżej
ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 417 k.c.
rozumiany w ten sposób, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę
wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie funkcjonariusza państwowego
przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, jest zgodny z art. 77 ust. 1
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał dokonał tym samym oceny
zgodności art. 417 k.c. z normą konstytucyjną statuującą obiektywną
odpowiedzialność za szkody wyrządzone bezprawnym działaniem organów władzy
5
publicznej. Uznał za bezpodstawne zabiegi interpretacyjne prowadzące do
uzupełnienia treści art. 417 k.c. o przesłankę winy funkcjonariusza w odniesieniu do
wykonywanych przez niego czynności będących przejawem działania organu
władzy publicznej. Nie orzekł natomiast o niekonstytucyjności art. 417 k.c.
W związku z powyższym przyjąć należy, że w odniesieniu do zdarzeń
wyrządzających szkody medyczne, które wystąpiły przed nowelizacją art. 417 k.c.
dokonaną z dniem 1 września 2004 r. powołaną wyżej ustawą z 17 czerwca 2004 r.
zachowała aktualność utrwalona w judykaturze wykładnia tego przepisu odwołująca
się do przesłanki winy jako podstawy odpowiedzialności z tytułu czynu
niedozwolonego pozostającego poza sferą wykonywania władzy publicznej.
Dokonana przez Trybunał Konstytucyjny częściowa reinterpretacja art. 417 k.c.
nie sprzeciwia się więc uznaniu, że przepis ten, poprzez odesłanie zawarte w art.
420 k.c., wyznacza przesłanki odpowiedzialności samodzielnego publicznego
zakładu opieki zdrowotnej za szkody związane z leczeniem, mające swoje źródło
w zdarzeniu zaistniałym przed dniem 1 września 2004 r.
Stanowisko sądów meriti wskazujące na to, że odpowiedzialność
pozwanego, związana niewątpliwie z działaniem należącym do sfery dominium,
nie jest uwarunkowana winą jego personelu, nie może być uznane za trafne.
Pogląd ten, wynikający z wadliwej wykładni art. 417 k.c., nie był jednak
przedmiotem zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej. Tylko na marginesie
wypada zauważyć, że nawet gdyby zarzut taki został podniesiony,
nie usprawiedliwiałby on przytoczonej podstawy kasacyjnej. Sąd Apelacyjny,
niezależnie od błędnego zapatrywania, iż przesłanka winy nie stanowi podstawy
odpowiedzialności pozwanego, wskazał jednoznacznie – odwołując się
do stanowiska judykatury – ewidentne elementy tej winy (zaniedbania sanitarne
powodujące wysokie prawdopodobieństwo zakażenia powoda).
Z tych też względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł,
jak w sentencji.
jz