Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 15 października 2007 r.
II PK 44/07
Dodatek za jednoosobową obsługę trakcyjną, dodatek kilometrowy za
pracę trakcyjną oraz dodatek za pracę w warunkach uciążliwych, przysługuje
maszyniście wyłącznie za czas obsługi pojazdu trakcyjnego, nie zaś za czas
dojazdu do miejsca przyjęcia lokomotywy, czas oczekiwania na przyjście loko-
motywy oraz czas przejścia i zdania pojazdu (art. 128 k.p. w związku z § 5 roz-
porządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie
sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wyna-
grodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków
wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w
Kodeksie pracy, Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Roman Kuczyński (spra-
wozdawca), Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 paź-
dziernika 2007 r. sprawy z powództwa Janusza G. przeciwko PKP CARGO SA w W.
Zakładowi Taboru w S. o zapłatę, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 13
października 2006 r. [...],
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Powód Janusz G. wniósł o zasądzenie od pozwanego zakładu pracy - PKP
CARGO SA w W. Zakładu Taboru w S. kwoty 10.237,21 zł tytułem wyrównania wy-
nagrodzenia. Powód był zatrudniony w pozwanym zakładzie pracy na stanowisku
maszynisty pojazdu trakcyjnego w oparciu o indywidualny rozkład czasu pracy. Wy-
nagrodzenie za czasu pracy obejmujący czas obsługi pojazdu trakcyjnego było po-
między stronami bezsporne. Sporne było zaś wynagrodzenie za czasu pracy powoda
2
za okresy: oczekiwania na przydzielenie pojazdu trakcyjnego, jazdy w charakterze
pasażera do innej stacji w celu przydzielenia pojazdu trakcyjnego do obsługi, oczeki-
wania na stacji zwrotnej lub w zwrotnym zakładzie taboru na przydzielenie pojazdu
trakcyjnego do obsługi, oczekiwania po zakończeniu wszystkich czynności związa-
nych ze zdaniem pociągu lub pojazdu trakcyjnego w stacji zwrotnej lub w zwrotnym
zakładzie taboru, łącznie z okresem jazdy w charakterze pasażera do stałego miej-
sca pracy określonego w umowie o pracę. Za wyżej wskazany czas pozostawania do
dyspozycji pracodawcy, kiedy nie wykonywał czynnie pracy maszynisty powód do-
magał się dodatków za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub
niebezpiecznych, dodatku kilometrowego oraz za jednoosobową obsługę trakcyjną
na zasadach wskazanych w § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w
sprawie sposobu ustalenia wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy. Na
podstawie § 37 Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Za-
trudnionych przez Pracodawców Zrzeszonych w Związku Pracodawców Kolejowych
(zawartego 2 grudnia 2002 r. a obowiązującego od 1 stycznia 2003 r.), § 11 Zakła-
dowego Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Zatrudnionych przez Zakłady
PKP CARGO Spółka Akcyjna (zawartego 29 października 2004 r., a obowiązującego
od 1 stycznia 2005 r.), § 11 Regulaminu Wynagradzania dla Pracowników Zatrudnio-
nych przez Spółkę PKP CARGO Spółka Akcyjna (obowiązującego od 1 lipca 2003 r)
- strona pozwana czas pracy sporny w sprawie traktowała jako zwykły czas pracy
pracownika zatrudnionego na stanowisku maszynisty pojazdu trakcyjnego. Wyna-
grodzenie powoda za wyżej wskazany czas pracy wyliczone zostało przez praco-
dawcę według ogólnych zasad wynagradzania, tj. jako wynagrodzenie zasadnicze
wynikające z kategorii zaszeregowania pracownika, powiększone o dodatki według
zasad ich przyznawania, bez uwzględnienia jednak zasad określonych w § 5 rozpo-
rządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie spo-
sobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia
stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównaw-
czych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy
(Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.).
Wyrokiem z dnia 10 sierpnia 2006 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo. W
ocenie Sądu Rejonowego przepisy § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki So-
cjalnej w sprawie sposobu ustalenia wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy
(...) nie znajdowały zastosowania w przedmiotowej sprawie i nie mogły stanowić pod-
3
stawy do obliczenia należnego powodowi spornego wynagrodzenia opisanego w po-
zwie. Według Sądu orzekającego nie zachodził w niniejszej sprawie, wskazany w
tym przepisie, stan zwolnienia od pracy, jak również stan niewykonywania pracy.
Powód bowiem z chwilą stawienia się do stacji macierzystej do zakończenia służby w
tym miejscu pozostawał w pracy w rozumieniu art. 128 § 1 k.p. i wykonywał swoje
obowiązki maszynisty określone umową o pracę, choć ze zmienną wysokością wy-
nagrodzenia, w zależności od tego czy w czasie pracy zachodziły, czy też nie dodat-
kowe czynniki pracy, warunkujące obowiązek wypłacenia dodatkowych świadczeń
pieniężnych.
Powyższy wyrok powód zaskarżył apelacją.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 13 października 2006 r. oddalił apelację,
przyjmując za właściwe stanowisko Sądu pierwszej instancji w tej sprawie. W ocenie
Sądu w żaden sposób nie można było powyższych okresów zaliczyć do czasu nie-
wykonywania pracy, o których mowa w § 5 rozporządzenia, a tym samym przyznać
powodowi za powyższe okresy żądane dodatki. Wskazać należy, iż wysoce niepra-
widłowa byłaby sytuacja, w której powodowi wypłacano by dodatek za jednoosobową
obsługę trakcyjną, dodatek kilometrowy za pracę trakcyjną maszynisty oraz za pracę
w warunkach uciążliwych za sporne okresy, a więc za czas kiedy w rzeczywistości
nie wykonywał pracy trakcyjnej maszynisty, a jedynie zmierzał do miejsca wykony-
wania pracy (pozostając jednak w tym czasie w dyspozycji pracodawcy).
Skargę kasacyjną od powyższegoi wyrok wniósł powód zarzucając mu naru-
szenie prawa materialnego - § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewy-
konywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodo-
wań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności
przewidzianych w Kodeksie pracy, art. 9, art. 80 oraz art. 128 § 1 k.p., poprzez
błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie oraz naruszenie prawa procesowego
przez niewłaściwe zastosowanie art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 316 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Czasem pracy (zgodnie z legalną definicją zawartą w art. 128 k.p.) jest czas,
w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie lub innym miej-
scu wyznaczonym do wykonywania pracy. Okres pozostawania w dyspozycji praco-
4
dawcy rozpoczyna się z chwilą stawienia się pracownika w zakładzie lub innym miej-
scu wyznaczonym do świadczenia pracy; kończy z upływem dniówki roboczej lub
wyjątkowo później - w momencie zaprzestania wykonywania dodatkowych czynności
zleconych przez pracodawcę (w razie polecenia pracy w godzinach nadliczbowych).
Czas pracy regulują źródła prawa zróżnicowane hierarchicznie. Powszechnie nor-
mują go przepisy Kodeksu pracy. W ramach ogólnej, kodeksowej regulacji dopusz-
czalne jest odmienne unormowanie niektórych kwestii dotyczących czasu pracy
przepisami branżowymi lub zakładowymi, z zastosowaniem jednak zasady uprzywi-
lejowania (art. 9 k.p.). Ta „decentralizacja” regulacji pozwala na uwzględnienie spe-
cyfiki przedmiotowego zakresu (profilu) działalności zakładu, swoistości poszczegól-
nych jego części i stanowisk pracy.
W niniejszej sprawie pozwany zakład pracy zaproponował powodowi zatrud-
nienie na stanowisku maszynisty pojazdu trakcyjnego w miejscowości K.W., z wyna-
grodzeniem zasadniczym w określonej grupie zaszeregowania oraz premią regula-
minową. Powód pracę na stanowisku maszynisty świadczył w oparciu o indywidualny
rozkład czasu pracy, przy czym praca ta była wykonywana w ramach zaplanowane-
go dobowego wymiaru czasu pracy. Pozostałe elementy wynagrodzenia i świadcze-
nia miały przysługiwać powodowi w wysokości i na zasadach określonych postano-
wieniem Regulaminu Wynagradzania dla Pracowników Zatrudnionych przez Spółkę
PKP CARGO SA. Powód przyjął wyżej wymienione warunki zatrudnienia. W ramach
zaplanowanego dobowego wymiaru czasu pracy pracownicy zatrudnieni na takim
stanowisku pracy (w tym powód) wykonywali pracę, która polega między innymi na
obsłudze pojazdu trakcyjnego; co istotne na zaplanowany przedmiotowy dobowy
wymiar czasu pracy składały się także okresy, które nie były bezpośrednio związane
z czynnościami obsługi (prowadzenia) pojazdu trakcyjnego. Do czynności tych nale-
żały: dojazd powoda (członka drużyny trakcyjnej) jako pasażera z lokomotywowni
macierzystej w K.W. do miejsca przyjęcia lokomotywy i ewentualnie z powrotem do
momentu zdania lokomotywy oraz czas oczekiwania na przyjęcie pojazdu, czas
przyjęcia i zdania pojazdu. W niniejszym stanie faktycznym sprawy - w przeciwień-
stwie do sugestii powoda - nie zachodziła sytuacja pozwalająca uznać wyżej wymie-
nione czynności związane z „czynnym” podjęciem obowiązków maszynisty (obsługa
pojazdu) za czas niewykonywania pracy, skoro o niewykonywaniu pracy można
zasadnie mówić tylko wówczas, gdy pracownik zwolniony jest z obowiązku gotowości
do świadczenia pracy. W niniejszej sprawie pracodawca zaliczał do dobowego czasu
5
pracy powoda okres gotowości do świadczenia pracy przed i po planowanej obsłu-
dze pojazdu trakcyjnego przez powoda. Ponadto okres dojazdu do miejsca przejęcia
obowiązków związanych z obsługą pojazdu trakcyjnego nie może być traktowany
jako czas, w którym pracownik może nim swobodnie dysonować, co potwierdza fakt,
że w tym czasie pozostawał w dyspozycji pracodawcy. Odmienne zachowanie po-
woda w wyżej wymienionym okresie (np. poprzez opuszczenie stanowiska pracy)
mogłoby zniweczyć podstawowe obowiązki związane z pracą na stanowisku maszy-
nisty. Innymi słowy, w wyżej wymienionych okresach powód nie mógł swobodnie
dysponować swoim czasem. Dlatego czynności w postaci dojazdu powoda (członka
drużyny trakcyjnej) jako pasażera z lokomotywowni macierzystej w K.W. do miejsca
przyjęcia lokomotywy (i ewentualnie z powrotem do momentu zdania lokomotywy
oraz czas oczekiwania na przyjęcie pojazdu, czas przyjęcia i zdania pojazdu zgodnie
z art. 128 k.p.) wykazywane były w czasie, w którym powód pozostawał w dyspozycji
pracodawcy w zakładzie lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.
Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że sporny okres w niniejszej sprawie
został właściwie uznany przez Sądy orzekające za czas pracy powoda w ramach
zaplanowanego dobowego wymiaru czasu pracy. Z powyższego stanu faktycznego
nie można wyprowadzić wniosku, iż powyższe okresy podlegają zaliczeniu do czasu
niewykonywania pracy, o których mowa w § 5 rozporządzenia, a tym samym przy-
znać powodowi za powyższe okresy wyżej wskazane dodatki. Ponadto pracodawca
w spornym okresie nie zwolnił powoda z obowiązku świadczenia pracy, lecz prze-
ciwnie, tak zorganizował system pracy powoda, że w godzinach pracy powód miał za
zadanie dojechać jako pasażer z lokomotywowni macierzystej w K.W. do miejsca
przyjęcia lokomotywy i być gotowym do jej prowadzenia, a następnie po zakończeniu
przewidzianej dla niego trasy, był obowiązany do zdania pojazdu innemu pracowni-
kowi. Sąd Najwyższy zgadza się ze stanowiskiem Sądów orzekających w tej spra-
wie, że wynagrodzenie powoda za wyżej wskazany czas pracy wyliczone zostało
prawidłowo przez pracodawcę według ogólnych zasad wynagradzania, tj. jako wyna-
grodzenie zasadnicze wynikające z kategorii zaszeregowania pracownika, powięk-
szone o dodatki według zasad ich przyznawania, bez uwzględnienia jednak zasad
określonych w § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja
1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania
pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, od-
praw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewi-
6
dzianych w Kodeksie pracy. Dlatego nie było zasadne żądanie powoda w przedmio-
cie zasądzenia dodatków: za jednoosobową obsługę trakcyjną, dodatku kilometro-
wego, za pracę trakcyjną maszynisty oraz za pracę w warunkach uciążliwych (w
spornych okresach) skoro dodatki te przysługiwały wyłącznie za pracę maszynisty
związaną z obsługą pojazdu trakcyjnego.
Powód wskazał także, że na skutek dokonania przez Sąd Okręgowy oceny
dowodów z naruszeniem reguł omawianych w art. 233 k.p.c. doszło do uchybienia,
które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Odnosząc się do powyższego za-
rzutu wskazać należy na treść art. 3983
§ 3 k.p.c., zgodnie z którym podstawą skargi
kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.
Skarżący nie może zatem powoływać się skutecznie na brak wszechstronnego i wni-
kliwego rozważenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, ponieważ
zakres ten nie jest objęty kognicją Sądu Najwyższego w postępowaniu kasacyjnym.
Takie stanowisko zajął również Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 23 września
2005 r., III CSK 13/05 (Biuletyn SN 2005 nr 12, poz. 8).
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji.
========================================