Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 341/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 listopada 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
Protokolant Maryla Czajkowska
w sprawie z powództwa Syndyka Masy Upadłości "S." Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w S.
przeciwko "N." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
w Ś.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 7 listopada 2007 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 19 grudnia 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powoda na rzecz
pozwanego kwotę 5400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Powód - Syndyk masy upadłości S. wniósł o wydanie przeciwko spółce N.
nakazu zapłaty kwoty 426.427,38 złotych tytułem zapłaty ceny za meble,
wyprodukowane i dostarczone w okresie od 4 stycznia 2002 r. do 10 lutego 2003 r.
Dla udokumentowania należności powód posłużył się fakturami wystawionymi
przez pozwaną na naprawy reklamacyjne mebli.
Sąd Okręgowy w O. nakazem zapłaty wydanym dnia 25 sierpnia 2004 r.
w postępowaniu upominawczym uwzględnił w całości żądanie.
W sprzeciwie od tego nakazu pozwana spółka zarzuciła, że powódka nigdy nie
zgłaszała zastrzeżeń co do sposobu rozliczenia reklamacji.
Sąd Okręgowy w P., któremu została przekazana sprawa do dalszego rozpoznania,
wyrokiem z dnia 30 maja 2006 r. uwzględnił w całości powództwo.
Jak ustalił ten Sąd, 1 lutego 2001 r. spółka S. zobowiązała się, w umowie zawartej
z pozwaną, do produkowania i dostarczania pozwanej mebli tapicerowanych oraz
do wykonywania na rzecz pozwanej usług tapicerskich. W § 11 umowy jej strony
uzgodniły termin płatności 30 dni od otrzymania faktury, o ile towar zostanie
dostarczony w całości. Meble te pozwana sprzedawała dalej na terenie Niemiec. Za
część faktur, wystawionych w okresie od 4 stycznia 2002 r. do 10 lutego 2003 r.
pozwana nie zapłaciła i jednocześnie wystawiła faktury korygujące z tytułu
„naprawy mebli reklamacyjnych”. 2 kwietnia 2003 r. Sąd Rejonowy w O, ogłosił
upadłość spółki S. Wyznaczony przez Sąd Syndyk wezwał pozwaną do zapłaty
dochodzonej kwoty.
Oceniając te fakty Sąd uznał, że spółka S, wykonała swoje zobowiązanie
w ramach zawartej umowy sprzedaży, a pozwana nie przedstawiła żadnych
dowodów świadczących o skutecznym zareklamowaniu zakupionych towarów.
Na skutek apelacji, jaką wniosła pozwana spółka Sąd Apelacyjny zmienił
zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił w całości powództwo i obciążył stronę
powodową kosztami procesu.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji naruszył zarówno przepisy
prawa procesowego, jak i przepisy prawa materialnego. Powód, wbrew treści art. 6
3
k.c. nie wykazał faktów, z których wywodzi skutki prawne. Nie uczynił tego już
w pozwie, pomimo treści art. 47912
§ 1 k.p.c. Pozwana słusznie zarzuciła,
że powód nie określił za jakie towary i kiedy odebrane dochodzi zapłaty. Dopiero
po upływie prawie dwóch lat od wniesienia pozwu powód przedłożył zestawienie
wskazujące na niezapłacone przez pozwaną faktury powoda, natomiast samych
faktur, ani innych dowodów świadczących o niewywiązaniu się przez pozwaną
z zobowiązania nie przedstawił w ogóle. Tłumaczył to dużą ilością faktur
i bałaganem świadomie wywołanym przez pozwaną. Roszczenie powoda zostało
ostatecznie oparte na fakturach wystawionych przez pozwaną za naprawy
reklamowanych mebli.
Sąd pierwszej instancji sprowadził istotę sporu do ustalenia, czy pozwana zasadnie
podniosła zarzut skutecznego zareklamowania towaru pomijając bezzasadnie,
że powód nie wskazał w pozwie faktycznej podstawy żądania ani też nie udowodnił
go. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, skoro powód dochodził zapłaty za dostarczone jej
meble, powinien był wykazać, za które dostawy pozwana dotąd nie uregulowała
należności, zwłaszcza wobec twierdzeń pozwanej, że wszystkie faktury zostały
opłacone. W sprawie drugorzędne znaczenie miało, czy pozwana wystawiając
faktury VAT dokonywała zwrotnej sprzedaży mebli spółce S, i czy wykazała
konieczność dokonywania napraw reklamacyjnych. Brak dowodów na
te okoliczności świadczy tylko o tym, że pozwana nie wykazała swoich
ewentualnych roszczeń z tego tytułu, ale nie może prowadzić do wniosku,
że powód w ten sposób wykazał swoje żądanie. Oparcie żądania o faktury
wystawione przez pozwaną, uniemożliwiło jej podniesienie zarzutu przedawnienia,
nie zostało bowiem określone, kiedy poszczególne roszczenia stały się wymagalne.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, prawidłowa ocena zgłoszonego przez powoda
roszczenia winna prowadzić do oddalenia powództwa.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego skargę kasacyjną wniósł Syndyk masy upadłości
„S,” spółka z o.o. Zarzucił w niej naruszenie zarówno prawa materialnego jak i
przepisów postępowania. Zdaniem skarżącego Sąd drugiej instancji dopuścił się
naruszenia art. 3, 187 § 1 pkt 2, 229, 232, 233, 47912
, 47914
, co miało istotny wpływ
na wynik sprawy. W zakresie pierwszej podstawy skargi kasacyjnej (art. 3983
§ 1
4
pkt 1 k.p.c.) powód zarzucił błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 6,
535, 563 § 1, 605 612 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zasadnicze znaczenia dla rozstrzygnięcia skargi kasacyjnej ma ocena
zarzutów dotyczących faktycznej podstawy wyrokowania. Sąd drugiej instancji
oddalił apelację powódki tylko ze względu na nieudowodnienie wierzytelności
z tytułu dostawy mebli.
Ze względu na gospodarczy charakter sporu pomiędzy stronami o statusie
przedsiębiorcy, jego rozstrzygnięcie nastąpiło w postępowaniu odrębnym
uregulowanym w Dziale IV a Tytułu VII Księgi pierwszej, Części pierwszej kodeksu
postępowania cywilnego. Podkreślenie to jest istotne, ze względu na występujące
w tym postępowaniu odrębności, zwłaszcza związane z systemem prekluzji
dotyczącej twierdzeń i zarzutów (onus profendi) oraz dowodów (onus proband),
Wprowadzenie prekluzji do postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych
miało na celu wzmożenie aktywności stron, przy uwzględnieniu ich profesjonalnego
działania.
Prekluzją z mocy art. 47912
§ 1 k.p.c. objęty jest materiał procesowy niepowołany
przez powoda. Przepis ten, w odrębnym postępowaniu procesowym, stawia wyższe
wymagania w porównaniu do ogólnie sformułowanego w art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.
obowiązku przytoczenia w pozwie okoliczności faktycznych uzasadniających
żądanie. Zgodnie z jego brzmieniem w pozwie powód jest obowiązany podać
wszystkie twierdzenia oraz dowody na ich poparcie, pod rygorem utraty prawa
powoływania ich w toku postępowania. Prekluzji, w tym znaczeniu, nie stosuje się
jedynie w dwóch sytuacjach, kiedy powołanie w pozwie nowych twierdzeń
i dowodów nie było możliwe albo potrzeba ich powołania wynikła później. Jeżeli nie
zachodzą opisane wyjątki, sąd ma obowiązek pominąć sprekludowane twierdzenia
i dowody, bez względu na ich znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (por. uchwałę
Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2004 r. III CZP 115/03 OSNCP 2005/5/77 oraz
wyrok z dnia 23 marca 2006 IV CSK 123/05 OSP 2007/4/40 ).
Przedsiębiorca, wnoszący pozew o zapłatę za dostawy towarów, powinien
w pozwie podać i opisać okoliczności faktyczne, z których wynika obowiązek
5
zapłacenia ceny przez odbiorcę. Jednocześnie powinien podać wszystkie dowody
pozwalających na stwierdzenie istnienia podstaw żądania a przede wszystkim
dowody dostarczenia przedmiotu dostawy. Z tą bowiem chwilą, zgodnie z art. 605
k.c., odbiorca jest zobowiązany do odbioru przedmiotu dostawy i zapłacenia ceny.
W związku z dostawami częściowymi dowody powinny pozwolić na ich
indywidualizację. Zakres tych obowiązków powoda jest niezależny od tego, jakie
stanowisko zajmie pozwany a zwłaszcza, którym twierdzeniom będzie zaprzeczał
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2006 r. sygn. akt II CSK 143/05
system informacji prawniczej lex 180201).
Strona powodowa nie dopełniła obowiązku z art. 47912
§ 1 k.p.c., choć jak wskazują
podejmowane później w sprawie czynności, było to możliwe już na etapie
wnoszenia powództwa. Przemawia za tym złożone przy piśmie procesowym z dnia
27 lutego 2006 r. (k.-272 i nast.) zestawienie nieuznanych reklamacji, przypisanych
konkretnym fakturom potwierdzającym uskutecznienie dostawy, których i tak
pozwana nie przedstawiła, pomimo zapewnienia, że tak uczyni, złożonego w tym
samym piśmie.
Bezczynności powoda nie może usprawiedliwiać sposób obrony pozwanej. Zważyć
należy, że już w sprzeciwie od nakazu zapłaty, wydanym w postępowaniu
upominawczym, pozwana spółka zarzucała, że z treści pozwu nie wynika na jakim
tytule powód opiera swoje roszczenie (k.- 144). Jednoznaczne stanowisko w tym
zakresie zajęła pozwana w toku rozprawy dnia 7 września 2005 r. podnosząc,
że powód nie przedstawił żadnych dowodów wskazujących, że należności z faktur
są niezapłacone. Podejmowane przez pozwaną, w sprzeciwie od nakazu zapłaty,
próby wykazania zasadności obciążenia powoda kosztami napraw reklamacyjnych
nie są równoznaczne z przyznaniem w rozumieniu art. 229 k.p.c. odbioru
konkretnych dostaw mebli i nie zwalniały stronę powodową od wynikającego z art. 6
k.c. obowiązku wykazania faktów, z których wywodzi obowiązek świadczenia
po stronie pozwanej. Do chwili, kiedy powódka nie określiła dostaw mebli,
konkretnych co do terminów jak i ilości, za które żąda zapłaty, nie rozpoczął swego
biegu termin prekluzyjny dla strony pozwanej z art. 47914
§ 2 k.p.c.
6
Załączone do pozwu faktury, dotyczące napraw reklamacyjnych mebli, nie
identyfikują w żaden sposób rodzaju, ilości i czasu poszczególnych dostaw mebli.
Ta ostatnia okoliczność ma istotne znaczenie także z punktu widzenia sposobu
obrony, która deklarowała strona pozwana, przez podniesienie zarzutu
przedawnienia roszczenia z tytułu dostawy rzeczy dokonanej w zakresie
działalności przedsiębiorstwa dostawcy. Roszczenia te z mocy art. 554 w związku
z art. 612 k.c., przedawniają się w terminie dwóch lat.
Z tej przyczyny, uzasadnione było zastosowanie przez Sąd drugiej instancji
art. 47912
§ 1 k.p.c. Gdyby nawet założyć, iż potrzeba powołania dowodów
potwierdzających dostarczenie mebli powstała później, to i tak strona powodowa
nie uczyniła zadość przedstawienia tych dowodów, a wobec zestawienia, o którym
była mowa wyżej, jako złożonego po upływie ponad pięciu miesięcy od opisanej
rozprawy, należało również .zastosować sankcję z art. 47912
§ 1 k.p.c. Wprawdzie
dopiero w noweli do kodeksu postępowania cywilnego z dnia 16 listopada 2006 r.
(Dz.U. Nr 235, poz. 1699) wprowadzono do tego artykułu 14 – o dniowy termin
prekluzyjny do zgłaszania dalszych twierdzeń i dowodów liczony od dnia, kiedy ich
powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania, to jednak podobny
pogląd jest uzasadniony na gruncie poprzedniej regulacji. Jak słusznie wskazał
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 lipca 2005 r. (sygn. akt II CK 770/04 niepubl.),
gdy potrzeba powołania dowodu wyniknie później, strona niezwłocznie po jej
ujawnieniu się, powinna taki dowód powołać, a nie może tego zrobić w wybranym
przez siebie terminie, byleby nastąpiło to przed zamknięciem rozprawy.
Zgodnie z brzmieniem art. 3983
§ 3 k.p.c., który ma zastosowanie do skarg
kasacyjnych od orzeczeń wydanych w drugiej instancji po 5 lutego 2005 r. (art. 3
ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. Dz.U. Nr 13, poz. 98), podstawą skargi kasacyjnej
nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Wprawdzie
w jego treści nie zostały wskazane żadne przepisy, które nie mogą być
przedmiotem zarzutów wypełniających drugą podstawę kasacyjną, to jednak nie
ulega wątpliwości, że obejmuje on swym zakresem art. 233 k.p.c.
Przytoczony w skardze kasacyjnej art. 232 k.p.c. jest zasadniczo skierowany do
stron a Sąd dotyczyłby o tyle, o ile istniałby prawny obowiązek przeprowadzenia
7
dowodów nie wskazanych przez strony. Poza tym skarżący upatruje jego
naruszenia w przyjęciu przez Sąd określonych w skardze ustaleń faktycznych a jak
wskazano wyżej, tego typu zarzut nie może być podstawą skargi kasacyjnej.
Przyjęcie, że powód, wbrew swojemu obowiązkowi, nie wskazał za jakie towary
i kiedy dostarczone stronie pozwanej dochodzi należności, a nadto, że powód nie
przedstawił dowodów dokumentujących te okoliczności, pozwala na odrzucenie
zarzutów skargi kasacyjnej odnoszących się do naruszenia art. 605 k.c. z związku
z art. 535 k.c. i art. 612 k.c. polegającego literalnie na ich niewłaściwym
zastosowaniu a w istocie na ich niezastosowaniu, które z podanych wyżej przyczyn
okazało się usprawiedliwione.
Mając w dalszym ciągu na uwadze zasadniczą przyczynę, która doprowadziła do
oddalenia powództwa przez Sąd drugiej instancji, która pozostawała poza
zagadnieniem roszczeń z tytułu rękojmi za wady fizyczne mebli, jako bezzasadny
należy ocenić zarzut naruszenia art. 563 § 1 k.c. przez jego niewłaściwe
zastosowanie.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
k.p.c., oddalił apelację powoda. O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd
Najwyższy orzekł zgodnie z art. 98 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz
art. 39821
k.p.c.
jz