Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 323/07
POSTANOWIENIE
Dnia 6 grudnia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Antoni Górski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Z. C., T. C., M. C. i J. C. – M.
przy uczestnictwie Gminy Miasta G., W. H., I. B. i J. B.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 grudnia 2007 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawców
od postanowienia Sądu Okręgowego w G.
z dnia 24 listopada 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu
Rejonowego w G. z dnia 10 listopada 2005 r. i przekazuje sprawę
ostatnio wymienionemu Sądowi do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wnioskodawcy […] wnieśli o dokonanie w księdze wieczystej kw […]
wpisu prawa użytkowania wieczystego z terminem do dnia 4 października 2103 r.
i prawa własności murowanego budynku wielolokalowego w udziałach 85/152
części na rzecz M. C, po 17/152 części na rzecz Z. C., T. C. i J. C.-M. oraz
w udziałach po 1/19 części na rzecz właścicieli lokali mieszkalnych nr 6 i nr 7,
objętych kw […].
Sąd Rejonowy, który rozpoznał sprawę po utracie mocy przez niekorzystne
dla wnioskodawców postanowienie referendarza sądowego, oddalił wniosek
postanowieniem z dnia 10 listopada 2005 r., obciążając wnioskodawców kosztami
postępowania. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia wskazał art. 5181
§ 2 i § 6
k.p.c. oraz art. 6269
k.p.c.
Sąd Rejonowy ustalił, że z księgi wieczystej kw […] prowadzonej dla
nieruchomości wspólnej wyodrębnione zostały w 1989 roku dwa lokale
mieszkalne: lokal nr 6 ujawniony w kw […] i lokal nr 7 ujęty w kw […]. W działach I-
Sp tych ksiąg wpisano dane dotyczące oddania udziałów w nieruchomości wspólnej
w użytkowanie wieczyste do dnia 13 lutego 2088 r. i do dnia 13 października 2088
r., jako prawa związanego z odrębną własnością lokali. Wnioskodawcy wnieśli
natomiast o wpis w dziale I-Sp kw terminu użytkowania wieczystego do dnia 4
października 2103 r., co jest niezgodne z datami oddania w użytkowanie wieczyste
udziałów w nieruchomości wspólnej przysługujących właścicielom dwóch
wyodrębnionych wcześniej lokali.
Sąd ten wskazał, że art. 3a ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności
lokali (tekst jednolity Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) stawia wymaganie
ustalenia jednolitego terminu użytkowania wieczystego dla wszystkich udziałów
w nieruchomości wspólnej w przypadku, gdy terminy dla poszczególnych udziałów
są różne. Jeżeli przy ustanowieniu odrębnej własności lokali przyjęto różne terminy
trwania prawa współużytkowania wieczystego przynależnej do tych lokali działki
budowlanej, właściciele wyodrębnionych lokali mogą żądać zmiany terminów
poprzez określenie jednego terminu dla wszystkich udziałów we współużytkowaniu
wieczystym tej działki. Z żądaniem takim może wystąpić także właściwy organ.
Termin ten ustanawia się stosownie do najdalszego terminu ustalonego dla
3
pozostałych udziałów. Z tym uregulowaniem koresponduje § 28 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 sierpnia 2003 r. w sprawie zakładania
i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym (Dz.U. Nr 162, poz.
1575), który wyraźnie wskazuje, że w podrubryce 1.11.2.1 dotyczącej okresu
użytkowania, wpisuje się tylko jeden termin wyznaczający kres prawa
użytkowania wieczystego.
W ocenie Sądu Rejonowego, mimo że udziały wnioskodawców nie są
udziałami związanymi z odrębną własnością lokali, to jednak ujawnienie terminu
użytkowania wieczystego do dnia 4 października 2103 r., oraz wpis, zgodnie
z wnioskiem, właścicieli lokali nr 6 i nr 7 w udziałach po 1/19 części w prawie
użytkowania wieczystego spowodowałoby wprowadzenie do księgi wieczystej kw
[…] stanu niezgodnego z rzeczywistym stanem prawnym, ponieważ wpis ten
świadczyłby o oddaniu wszystkich udziałów w nieruchomości wspólnej
w użytkowanie wieczyste do tej właśnie daty. Ujednolicenie terminu oddania
nieruchomości w użytkowanie wieczyste nie jest zaś objęte kognicją sądu
wieczystoksięgowego.
Apelację wnioskodawców od powyższego postanowienia Sąd Okręgowy
oddalił postanowieniem z dnia 24 listopada 2006 r.
Sąd ten podzielił stanowisko Sądu I instancji, że ujawnienie w dziale I-Sp księgi
wieczystej kw 40996 terminu oddania gruntu w wieczyste użytkowanie do dnia
4 października 2103 r., przy jednoczesnym wpisaniu w dziale II tej księgi m.in.
właściciela lokalu mieszkalnego nr 6 (wpisanego w księdze wieczystej kw […]) w
udziale wynoszącym 1/19 część oraz właściciela lokalu mieszkalnego nr 7
(wpisanego w księdze wieczystej kw nr 42091) w udziale wynoszącym 1/19 część,
których prawo użytkowania wieczystego kończy się w innych, wcześniejszych
terminach, doprowadziłoby do sprzeczności wpisów z rzeczywistym stanem prawnym.
Po dokonaniu wpisu zgodnie z wnioskiem wnioskodawców z księgi wieczystej
prowadzonej dla nieruchomości wspólnej oraz z ksiąg wieczystych dla odrębnych
lokali wynikałyby odmienne terminy wieczystego użytkowania, związane z tymi
lokalami.
4
Sąd Okręgowy zaznaczył, że w poprzednio obowiązującym stanie prawnym
ustawodawca dawał możliwość ustanawiania odrębnej własności lokalu w budynkach
wielomieszkaniowych, z którym to prawem związany był udział w prawie wieczystego
użytkowania gruntu z różnym terminem trwania w stosunku do różnych lokali. Jednak
obecnie w art. 3a ustawy o własności lokali przyjęta została zasada, iż ustala się
jeden termin trwania prawa użytkowania wieczystego w odniesieniu do wszystkich
udziałów we współużytkowaniu wieczystym, niezależnie od daty wyodrębnienia lokalu,
z którym jest związany udział w tym prawie. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd
Rejonowy zasadnie przyjął, iż przepis ten znajduje zastosowanie w rozpatrywanej
sprawie, skoro oprócz wniosku o wpis wnioskodawców jako współużytkowników
wieczystych i współwłaścicieli budynku został zgłoszony także wniosek o wpis
w księdze wieczystej kw […] właścicieli lokali nr 6 i 7 z przysługującym im udziałem
w użytkowaniu wieczystym.
To, że omawiany przepis wszedł w życie po uprawomocnieniu się wyroku
nakazującego Gminie Miasta G. złożenie wnioskodawcom oświadczenia woli o
ustanowieniu na ich rzecz prawa użytkowania wieczystego i przeniesienia
własności budynku, zdaniem Sądu Okręgowego, nie ma znaczenia. Zgodnie
bowiem z art. 3 k.c. ustawa może mieć moc wsteczną, jeśli wynika to z jej
brzmienia lub celu. W ocenie Sądu II instancji z treści art. 3a ust.1 i 2 ustawy
o własności lokali wynika, że odnosi się on do praw odrębnej własności lokali
ustanowionych wcześniej. Przepisy znowelizowanej ustawy regulujące
samodzielnie treść praw podmiotowych stosować należy od dnia wejścia w życie
zmiany przepisów do wszelkich istniejących w tym dniu praw podmiotowych tego
samego rodzaju. W art. 3a ustawy o własności lokali został wprowadzony
wymóg jednego terminu trwania wieczystego użytkowania w odniesieniu do
wszystkich lokali wyodrębnionych z przedmiotowej nieruchomości, niezależnie do
daty wyodrębnienia tego lokalu. Art. 3a ust. 2 tej ustawy daje możliwość
rozwiązania sytuacji nie odpowiadającej temu standardowi poprzez zmianę terminu
wieczystego użytkowania przynależnego do lokali i wydłużenie go do najdalszego
terminu dla pozostałych udziałów. Stwierdzenie ustawodawcy, że właściciele
lokali „mogą żądać" zmiany, interpretować należy jako nakaz skierowany do
właściciela gruntu i wieczystego użytkownika, aby taki termin został ustalony
5
zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami. Niewątpliwie bowiem celem
ustawodawcy było ustalenie jednego prawa wieczystego użytkowania dla danej
nieruchomości, z jednym okresem obowiązywania, a taki zaś stan prawny
umożliwia dopiero dokonywanie wpisów w księgach wieczystych udziałów w prawie
wieczystego użytkowania gruntu.
Sąd Okręgowy stwierdził, że nie kwestionuje prawomocnego wyroku Sądu
Apelacyjnego z dnia 31 marca 2003 r. zobowiązującego Gminę do złożenia
oświadczenia woli o ustanowieniu na rzecz wnioskodawców prawa
użytkowania wieczystego, stwierdza jedynie, że istnieje przeszkoda do
dokonania wpisu zgodnie z treścią tego wyroku w postaci niejednolitej daty oddania
gruntu w wieczyste użytkowanie wnioskodawcom i uczestnikom – właścicielom
lokali nr 6 i 7. Uniemożliwia ona dokonanie wnioskowanego wpisu niezależnie od
tego, czy księga wieczysta jest prowadzona w systemie tradycyjnym, czy
w systemie informatycznym.
Wnioskodawcy złożyli skargę kasacyjną od orzeczenia Sądu Okręgowego,
które zaskarżyli w całości. Skargę oparli na obydwu podstawach z art. 3983
§ 1
k.p.c.
Naruszenie prawa materialnego skarżący upatrują w niewłaściwym
zastosowaniu art. 1 ust. 1 w zw. z art. 3a ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 24
czerwca 1994 roku - o własności lokali, polegającym na uznaniu, że przepis
ten obliguje sąd do oddalenia wniosku o wpis w wypadku, gdy dokonanie
wpisu prowadziłoby do ujawnienia w księdze wieczystej innego terminu
użytkowania wieczystego udziału w nieruchomości wspólnej niż ujawniony
w księgach wieczystych prowadzonych dla lokali stanowiących odrębną
własność;
Podstawę naruszenia przepisów postępowania cywilnego, które mogło
mieć wpływ na wynik sprawy, skarżący skonkretyzowali w postaci
zarzutów:
- naruszenia art. 6268
§ 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 385 k.p.c.
polegającego na przekroczeniu zakresu kognicji sądu w postępowaniu
wieczystoksięgowym;
6
- naruszenia art. 6269
k.p.c. w zw. z § 28 ust. 1 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 20 sierpnia 2003 roku - w sprawie zakładania
i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym (Dz.U.
Nr 162, 1575; ze zm.) poprzez uznanie, że termin użytkowania
wieczystego musi być jeden dla wszystkich współużytkowników
wieczystych nieruchomości wspólnej;
- naruszenia art. 6269
k.p.c. w zw. z art. 385 k.p.c. poprzez przyjęcie,
że w niniejszej sprawie istnieją przeszkody do dokonania wpisu
w księdze wieczystej;
- naruszenie art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 385 k.p.c. polegające na
wydaniu orzeczenia sprzecznego z wyrokami innych sądów
powszechnych;
We wnioskach skarżący domagali się uchylenia zaskarżonego postanowienia
w całości i przekazania sprawy Sądowi II instancji do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu za dotychczasowe
instancje; ewentualnie jego zmiany poprzez zmianę postanowienia Sądu
I instancji i uwzględnienie w całości wniosku wnioskodawców.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota problemu sprowadza się do tego czy można wpisać do księgi
wieczystej zabudowanej nieruchomości, w której jako właściciel figuruje Gmina
Miasta G, prawo wieczystego użytkowania tej nieruchomości i związane z nim
prawo własności budynku, do którego w udziale 17/19 uprawnieni są wnioskodawcy
(ich prawo stwierdzone zostało prawomocnym wyrokiem sądowym) i które nie
wynika z faktu ustanowienia odrębnej własności lokali, zaś jego okres trwania
wyznaczony został do 4 października 2103 r., a pozostałe 2/19 udziału w prawie
wieczystego użytkowania przypada właścicielom dwóch wyodrębnionych lokali,
stanowi prawo związane z ustanowioną odrębna własnością tych lokali i ma inny
(krótszy) termin końcowy.
Aby uzyskać należne im prawo, stwierdzone wyrokiem sądowym,
wnioskodawcy muszą uzyskać wpis do księgi wieczystej, wpis ten ma bowiem dla
prawa użytkowania wieczystego charakter konstytutywny (art. 234 k.c. i art. 27
7
ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami – tekst jednolity
Dz.U. z 2004 r., nr 261, poz. 2603 ze zm.). Innymi słowy mówiąc, dopóki nie
nastąpi wpis, wnioskodawcy nie są wieczystymi współużytkownikami
nieruchomości. W tym właśnie znaczeniu wnioskodawcy podnoszą zarzut,
że odmowa dokonania wpisu uniemożliwia im realizację prawomocnego wyroku.
Sądy obydwu instancji uznały za przeszkodę do dokonania wpisu różne
terminy użytkowania wieczystego wynikającego z orzeczenia, które przedłożyli
wnioskodawcy i z umów na podstawie których właściciele lokali nr 6 i nr 7 nabyli
użytkowanie wieczyste udziałów w nieruchomości, jako prawo związane z prawem
odrębnej własności lokali. Ustanowione na ich rzecz użytkowania stanowią prawa
o innym terminie końcowym i są ujawnione wyłącznie w księgach wieczystych
prowadzonych dla każdego z wyodrębnionych lokali. Nie były natomiast nigdy
wymienione w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości wspólnej,
obejmującej także lokale niewydzielone. Było to konsekwencją praktyki
wieczystoksięgowej ukształtowanej na podstawie kolejno obowiązujących
przepisów wykonawczych do ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych
i hipotece (tekst jednolity Dz.U. z 2001 r., nr 124, poz. 1361 ze zm.), a obecnie
§ 49 i § 50 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r.
w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz.U. nr 102,
poz. 1122) i § 21 i § 27 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 sierpnia
2003 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie
informatycznym (Dz.U. nr 162, poz. 1575 ze zm.).
W konsekwencji w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości
wspólnej, która obejmuje także lokale niewydzielone w budynku znajdującym się na
tej nieruchomości, zamieszczone są jedynie informacje o wydzieleniu lokali ze
wskazaniem ksiąg wieczystych, które prowadzone są dla tych lokali, natomiast
w dziale II nie wpisano przysługujących użytkownikom praw użytkowania
wieczystego tej nieruchomości. Informacje o treści praw związanych z własnością
odrębnych lokali znajdują się jedynie w księgach założonych dla tych lokali.
Z zasady, że dla jednej nieruchomości prowadzona jest jedna księga
wieczysta (art. 24 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) wynika, że dla
8
części wspólnych nieruchomości i lokali niewydzielonych prowadzona może być
tylko jedna księga. Mimo bowiem, że ich status prawny jest różny – formalnie
stanowią nadal jedną nieruchomość. Oznacza to, że wpis udziału we
współużytkowaniu wieczystym, do którego mają prawo wnioskodawcy, a tym
samym powołanie do życia należnego im prawa, może nastąpić tylko w tej księdze,
której dotyczy wniosek. Wnioskodawcy nie uzyskali bowiem odrębnej własności
lokali, lecz mają wynikające z innego tytułu uprawnienie do ustanowienia na ich
rzecz udziału w użytkowaniu wieczystym nieruchomości i prawie własności
budynku wybudowanego na tej nieruchomości. Ich wniosek odpowiada
przysługującemu im samym prawu, także jeśli chodzi o okres użytkowania
wieczystego. Natomiast żądanie ujawnienia w księdze wieczystej udziałów
właścicieli lokali nr 6 i 7 w prawie użytkowania wieczystego nie odpowiada treści
tych praw, istniejących obecnie, w zakresie terminu końcowego. Obydwa Sądy
rozpoznające sprawę oceniły, że dopuszczalność dokonania wpisu udziałów
właścicieli lokali nr 6 i nr 7 zgodnie z wnioskiem jest uzależniona od
przeprowadzenia postępowania ujednoliceniowego przewidzianego w art. 3a ust. 2
ustawy o własności lokali, bo w tej tylko drodze okres użytkowania może zostać
wydłużony i zrównać się z terminem prawa wnioskodawców.
Rozważenia wymaga jednak kwestia, czy brak potwierdzenia w treści księgi
wieczystej i w dokumentach dołączonych do wniosku zasadności wniosku w części
(co do właścicieli lokali nr 6 i nr 7) uzasadnia oddalenie tego wniosku w całości.
Innymi słowy, czy odmienne terminy użytkowania wieczystego udziałów
przypadających właścicielom wyodrębnionych lokali w nieruchomości
uniemożliwiają częściowe uwzględnienie tego wniosku, poprzez dokonanie wpisu
udziałów przypadających wnioskodawcom.
Zważyć bowiem należy, że art. 3a ust. 2 ustawy o własności lokali (której
stosowanie wynika z art. 4 ust. 1 w zw. z art. 41), nie przesądza
o niedopuszczalności dalszego istnienia na tej samej nieruchomości praw
użytkowania o niejednolitej długości trwania dla poszczególnych udziałów. Ustawa
potwierdza jedynie, że takie sytuacje mogą występować i zalecane jest ich
usunięcie w drodze określenia jednego terminu dla wszystkich udziałów. Zachętą
jest możliwość przedłużenia w ten sposób czasu trwania przysługujących praw dla
9
tych, którym terminy użytkowania udziałów upływałyby wcześniej. Taka regulacja
jest próbą rozwiązania stanu, który od dawna krytykowano w piśmiennictwie
wskazując, że jest on sprzeczny z istotą jednolitego prawa użytkowania
wieczystego nieruchomości. Prawo takie traktowano dotąd jako ustanawiane na
nieruchomości, a nie na udziale w niej, zatem nie mogło mieć różnej treści dla
poszczególnych udziałów. Jednak w praktyce, podobnie jak to miało miejsce przy
ustanawianiu prawa użytkowania wieczystego na rzecz właścicieli lokali nr 6 i nr 7 –
Skarb Państwa, nie bacząc na niezgodność podejmowanych czynności
z czystością konstrukcji teoretycznej, oddawał nabywcom lokali w użytkowanie
wieczyste udziały w nieruchomości gruntowej.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego problematyka ustanawiania prawa
użytkowania wieczystego na rzecz właścicieli wydzielanych lokali
w nieruchomościach Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego
wyjaśniana była w szeregu orzeczeniach. Kwestię sytuacji prawnej powstającej
w wypadku sukcesywnego wyodrębniania lokali Sąd Najwyższy rozważał m.in.
w postanowieniu z dnia 17 czerwca 1999 r. (I CKN 386/98, OSNC 2000/2/26)
i w uchwale z dnia 9 czerwca 2005 r. (III CZP 33/05, OSNC 2006/4/62). Wyjaśnił
w nich, że już pod rządem art. 136 k.c. i art. 21 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r.
o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jednolity Dz.U.
z 1991 r., nr 30, poz. 127 ze zm.) w drodze czynności prawnych powstawały na
nieruchomościach stany prawne dotychczas uznawane za niedopuszczalne.
Przepis art. 21 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości
umożliwiał sprzedaż lokali w domach stanowiących własność Skarbu Państwa
wraz ze sprzedażą lub oddaniem w użytkowanie wieczyste ułamkowej części
gruntu niezbędnego do racjonalnego korzystania z domu. Po wejściu w życie
ustawy o własności lokali orzecznictwo przyjęło, że uprawnienia Skarbu Państwa
lub gminy do określania formy prawnej korzystania z gruntu pozostały takie same.
Przy tym Skarb Państwa lub gmina ustanawiane prawa użytkowania wieczystego
„na udziale” traktowały samodzielnie w tym znaczeniu, że użytkowanie wieczyste
miało indywidualnie określony czas trwania, który mógł być inny dla każdego
udziału w tej samej nieruchomości. Lokale mogły być wyodrębniane i zbywane
sukcesywnie, wobec czego także związane z nimi udziały w gruncie mogły być
10
oddawane w użytkowanie wieczyste w różnym czasie. Dopóki nie zostały
wydzielone wszystkie lokale, na nieruchomości stanowiącej własność Skarbu
Państwa lub gminy powstawał więc (co najmniej czasowo) stan wcześniej
uznawany za niedopuszczalny – współistniało prawo użytkowania wieczystego
części udziałów, a w pozostałej części udziały w nieruchomości były własnością
dotychczasowego właściciela, który nie mógł wszak być użytkownikiem wieczystym
własnej nieruchomości. Wszystkie te niespójności skłoniły Sąd Najwyższy w drugim
z powołanych orzeczeń do konstatacji, że należy przyjąć odrębność konstrukcyjną
tzw. nieruchomości lokalowej, a wykładnia przepisów ustawy o własności lokali
powinna uwzględniać jej funkcje - umożliwienie wyodrębniania samodzielnych lokali
w szerokim zakresie. W literaturze przedmiotu znaleźć można próby teoretycznego
rozwiązania powstałego problemu czy to poprzez koncepcje dopuszczenia
wyjątkowego, przejściowego stanu współużytkowania wieczystego nieruchomości
także przez jej właściciela, czy też przez dopuszczenie konstrukcji użytkowania
wieczystego na udziałach w nieruchomości, które dopiero po wydzieleniu
wszystkich lokali i ujednoliceniu terminu trwania zleją się w jedno użytkowanie
wieczyste odpowiadające jego koncepcji teoretycznej, istniejącej od chwili
wprowadzenia takiego prawa do katalogu praw rzeczowych. Reasumując przyjąć
więc można, że wynikające z obowiązujących przepisów prawnych i szeroko
występujące w praktyce stany prawne powstałe na nieruchomościach w wyniku
wyodrębniania z nich lokali, wymagają indywidualnego podejścia i nie mogą być
kwestionowane z powodu odstępstw od założeń doktrynalnych.
Uwagi te były konieczne, by zwrócić uwagę na specyfikę stosunków
prawnych dotyczących nieruchomości objętej kw […] w chwili obecnej i
konieczność dostrzeżenia pewnej samodzielności prawa użytkowania wieczystego
przysługujących właścicielom nieruchomości wydzielonych. Ich udziały ujawnione
są w księgach obejmujących nieruchomości lokalowe, a w księdze wieczystej,
której dotyczy wniosek znajduje się odesłanie do tych ksiąg, co umożliwia
zapoznanie się z treścią przysługujących im praw. Treść księgi wieczystej kw
[…]nie sprzeciwia się możliwości ujawnienia praw wnioskodawców – nie znajduje
się w niej bowiem żaden wpis, który by wykluczał ich wpisanie. To zaś, że
ujawnione prawo nie wyczerpuje całości udziałów w użytkowaniu wieczystym, w
11
omówionej wyżej, specyficznej sytuacji udziałów w użytkowaniu wieczystym
nieruchomości, z której część lokali została wyodrębniona, nie jest przekonującym
argumentem, aby pozbawić wnioskodawców możliwości realizacji praw
przyznanych prawomocnym wyrokiem.
Sądy obydwu instancji sugerowały wnioskodawcom drogę z art. 3a ust. 2
ustawy o własności lokali w celu ujednolicenia okresu trwania prawa użytkowania
wieczystego wszystkich współużytkowników. Należy jednak zwrócić uwagę,
że koncepcja ta mogłaby zostać zrealizowana jedynie wówczas, gdyby na rzecz
wnioskodawców nastąpił konstytutywny wpis ich prawa do księgi wieczystej.
Wcześniej bowiem nie przysługuje im prawo użytkowania wieczystego. Jego
hipotetyczny termin nie będzie zatem wpływał na czas trwania tego prawa dla
innych udziałów, a sami wnioskodawcy nie mają nawet legitymacji do wystąpienia
z roszczeniem o ujednolicenie terminów, gdyż formalnie nie należą do grona osób
uprawnionych wskazanych w art. 3 a ust. 2 w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy o własności
lokali.
Wszystkie przedstawione wyżej racje przemawiają za przyjęciem
dopuszczalności ujawnienia praw wnioskodawców do nieruchomości objętej kw
[…]. Dokonanie wpisu jest bowiem niedopuszczalne tylko wtedy, gdy występują
przeciwko temu przeszkody (art. 6269
k.p.c.). Takie przeszkody mogą występować
jedynie co do części wniosku, nie muszą jednak powodować odmownego
załatwienia go w całości. W szczególności odmowa dokonania wpisu nie może
wynikać z niedostosowania systemu informatycznego, w jakim prowadzona jest
księga do odnotowywania stanów prawnych zgodnych z obowiązującymi
przepisami.
Podstawy kasacyjne zgłoszone przez skarżących okazały się więc w części
uzasadnione, za wyjątkiem zarzutu przekroczenia granic kognicji sądu
wieczystoksięgowego poprzez badanie treści ksiąg lokali wydzielonych. Skoro
bowiem wnioskodawcy domagali się dokonania wpisów także na rzecz
współużytkowników wieczystych, których prawa ujęte są w tych księgach,
taka czynność mieści się w granicach obowiązku badania treści księgi wieczystej
przewidzianym w art. 6268
§ 2 k.p.c.
12
W konsekwencji konieczne było uchylenie zaskarżonego postanowienia,
a także postanowienia Sądu I instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania (art. 39815
§ 1 k.p.c.). Przyczyny, jakie legły u podstaw
zakwestionowania zaskarżonego orzeczenia oraz wzgląd na przyspieszenie
ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy przemawiały za wyborem tego Sądu jako
właściwego do ponownego jej rozpoznania.
Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego uzasadnia art. 39821
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., art. 108 § 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.