Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 28 marca 2008 r.
II PK 233/07
1. Przez pojęcie „wynagrodzenie” w ustawie z dnia 16 grudnia 1994 r. o
negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u
przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze
zm.) rozumie się obowiązkowe, wypłacane okresowo świadczenie ze stosunku
pracy o charakterze przysparzająco-majątkowym, należne pracownikowi od
pracodawcy za wykonaną pracę, odpowiednio do jej rodzaju, ilości i jakości.
Oznacza to, że wszystkie składniki wynagrodzenia uwzględnia się w przyroście
oraz w kwocie bazowej, od której przyrost ten jest obliczany.
2. Tak zwana premia uznaniowa, która nie ma charakteru roszczenio-
wego, nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie powinna
być brana pod uwagę ani do ustalania kwoty bazowej, ani też do obliczania
kwoty przyrostu wynagrodzenia.
Przewodniczący SSN Romualda Spyt (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Małgorzata Wrębiakowska-Marzec, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 28 marca
2008 r. sprawy z powództwa Elżbiety B., Iwony B., Janiny B., Alicji B., Bogumiły B.,
Krystyny B., Marii C., Betnardety C., Gabrieli C., Wiesławy C., Renaty G., Anny G.,
Barbary G., Teresy G., Urszuli G., Krystyny H., Lilii H., Iwony I., Ewy I., Iwony J., Do-
roty P., Aleksandry P., Anny P., Kazimiery P., Janiny P., Marii P., Teresy P., Iwony
P., Żanety R., Teresy R. przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi Obserwacyjno-Za-
kaźnemu w T. o zapłatę, na skutek skargi kasacyjnej powódek Elżbiety B., Janiny B.,
Alicji B., Bogumiły B., Krystyny B., Marii C., Betnardety C., Gabrieli C., Renaty G.,
Anny G., Teresy G., Urszuli G., Krystyny H., Lilii H., Ewy I., Aleksandry P., Kazimiery
P., Janiny P., Marii P., Teresy P., Iwony P., Żanety R., Teresy R. od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu z dnia 19 kwietnia
2007 r. [...]
2
I. u c h y l i ł zaskarżony wyrok w pkt I ppkt 1 w stosunku do powódek Elż-
biety B., Janiny B., Bogumiły B., Krystyny B., Marii C., Betnardety C., Gabrieli C.,
Anny G., Teresy G., Urszuli G., Krystyny H., Lilii H., Ewy I., Aleksandry P., Kazimiery
P., Janiny P., Marii P., Teresy P., Iwony P., Żanety R., Teresy R. i w tym zakresie
sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Toruniu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania ka-
sacyjnego w całości,
II. o d d a l i ł skargę kasacyjną w pozostałej części.
U z a s a d n i e n i e
Powódki - w tym Elżbieta B., Janina B., Alicja B., Bogumiła B., Krystyna B.,
Maria C., Bernadeta C., Gabriela C., Renata G., Anna G. Teresa G., Urszula G., Kry-
styna H., Lilia H., Ewa I., Aleksandra P., Kazimiera P., Janina P., Maria P., Teresa
P., Iwona P., Żaneta R., Teresa R. wniosły przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi
Obserwacyjno - Zakaźnemu w T. o zapłatę na rzecz każdej z nich kwot po 12.899,96
zł tytułem podwyżki wynagrodzenia na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 16
grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostów wynagrodzeń u
przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.).
W wyniku wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Toruniu z dnia 19 kwietnia 2007 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu z dnia 12 stycznia 2007 r., poprzez
uwzględnienie apelacji pozwanego i oddalenie apelacji powódek Elżbiety B., Janiny
B., Bogumiły B., Krystyny B., Marii C., Bernadety C., Gabrieli C., Anny G., Teresy G.,
Urszuli G., Krystyna H., Lilii H., Ewy I., Aleksandry P., Kazimiery P., Janiny P., Marii
P., Teresy P., Iwony P., Żanety R., Teresy R. - powyższe roszczenia nie zostały
uwzględnione w całości. Sąd Okręgowy oddalił także apelację powódek Alicji B. i
Renaty G. od wyroku Sądu Rejonowego, który oddalił ich powództwa w całości.
W pisemnych motywach rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy zaakceptował ustale-
nia Sądu Rejonowego, zgodnie z którymi powódki zatrudnione były u pozwanego
przed 1 stycznia 2001 r., z tym, iż dwie z powódek przebywały w spornym okresie na
urlopie wychowawczym, Alicja B. od 27 września 1999 r. do 26 lipca 2002 r., Renata
G. od 30 czerwca 1999 r. do 29 czerwca 2002 r. W związku z wejściem w życie (z
dniem 1 stycznia 2000 r.) Zakładowego regulaminu wynagradzania pracowników za-
3
trudnionych w Wojewódzkim Szpitalu Zakaźnym w T. dokonano - za porozumieniem
stron - zmiany warunków płacy zatrudnionym pracownikom. Strony stosunku pracy
wyraziły zgodę na wygaśnięcie z dniem 1 stycznia 2000 r. uprawnienia do nagrody
rocznej z zakładowego funduszu nagród. Zgoda pracowników na powyższe wynikała
między innymi z zapewnień pracodawcy, iż utrata tej nagrody zostanie im zrekom-
pensowania przez wysokie premie uznaniowe. W 2000 r. pracownicy faktycznie
otrzymali premie uznaniowe sięgające 205% miesięcznych wynagrodzeń w skali
roku, czyli w ramach tych premii pracownicy otrzymali ponad dwa dodatkowe wyna-
grodzenia.
W dniu 1 stycznia 2001 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o negocjacyjnym
systemie kształtowania przyrostów wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie
niektórych ustaw, przewidująca wzrost wynagrodzenia pracowników samodzielnych
publicznych zakładów opieki społecznej o 203 zł. Z dniem 1 stycznia 2002 r., na pod-
stawie ust. 2 tego artykułu, wynagrodzenie pracowników pozwanego winno wzrosnąć
o 110,23 zł miesięcznie. Powódki, po kontroli Państwowej Inspekcji Pracy, uznały, że
pozwany nie wypełnił wynikającego z tych przepisów obowiązku i wystąpiły z niniej-
szym powództwem. W toku procesu pozwany uznał częściowo roszczenia niektórych
powódek. Strona pozwana wskazując w jaki sposób dokonała rozliczenia podwyżek,
stwierdziła, że ich punkt wyjścia (bazę) stanowiło wynagrodzenie zasadnicze i doda-
tek stażowy brutto w 2000 r. Natomiast do bazy nie wliczono premii uznaniowej,
którą powódki otrzymały w tymże roku.
Ocena prawna tego stanu faktycznego, dokonana przez Sąd Rejonowy, nie
znalazła akceptacji Sądu Okręgowego. Sąd Okręgowy nie podzielił mianowicie po-
glądu, iż kwota wyjściowa, od której należało obliczać wzrost wynagrodzeń, winna
uwzględniać, oprócz wynagrodzenia zasadniczego i dodatku stażowego, także wy-
płacone w 2000 r. premie uznaniowe. Podkreślił, że premia uznaniowa, będąca w
istocie nagrodą, to świadczenie pieniężne, którego przyznanie należy do swobodne-
go uznania pracodawcy. Nagroda nie jest składnikiem wynagrodzenia i przed jej
przyznaniem pracownikowi nie przysługuje prawo podmiotowe do jej żądania. Sąd
Okręgowy wskazał na niekonsekwencję Sądu Rejonowego, który z jednej strony z
kwoty wyjściowej wyeliminował wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, wywodząc,
że jest to zmienny składnik wynagrodzenia, zaliczany według zasad statystyki do
wynagrodzeń osobowych, z drugiej zaś strony wliczył do niej premie uznaniowe, bę-
dące również świadczeniem okresowym, zmiennym, uzasadniając to także faktem
4
zaliczania premii do wynagrodzeń osobowych. Sąd podkreślił, że bezsporne między
stronami było, że premia uznaniowa miała charakter nagrody, bowiem jej przyznanie
nie zależało od spełnienia określonych warunków. Wywiódł także, że premie uzna-
niowe, wypłacone w 2001 r., zaliczone zostały na poczet wzrostu przeciętnego wy-
nagrodzenia o kwotę 203 zł na podstawie porozumienia z dnia 17 maja 2001 r. za-
wartego pomiędzy pracodawcą a działającymi u pozwanego związkami zawodowymi.
Zaliczenie to było dopuszczalne w świetle art. 4 ust. 1 ustawy o negocjacyjnym sys-
temie kształtowania przyrostów wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie nie-
których ustaw, zgodnie z którym u przedsiębiorcy przyrost przeciętnego miesięczne-
go wynagrodzenia w danym roku ustalają, w drodze porozumienia, strony uprawnio-
ne do zawarcia zakładowego układu zbiorowego pracy. Ponadto Sąd Okręgowy
podniósł, że podziela pogląd Sądu Rejonowego co do przedawnienia roszczeń po-
wódek za 2001 r., 2002 r. oraz za okres do maja 2003 r. Zarzut powódek, że sko-
rzystanie przez pozwanego z zarzutu przedawnienia było sprzeczne z zasadami
współżycia społecznego i ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa,
oceniony został przez Sąd Okręgowy jako nieuzasadniony.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiodły powódki opierając ją na
zarzucie naruszenia prawa materialnego - art. 4a ust. 1 i 2 w związku z art. 2 pkt 2 i 3
ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostów wynagrodzeń u przed-
siębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw oraz art. 8 k.p. Wskazując na powyższe
skarżące wniosły o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania ka-
sacyjnego.
Uzasadniając wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżące
wskazały na istnienie istotnego zagadnienia prawnego polegającego na wyjaśnieniu,
które składniki wynagrodzenia należy uwzględnić w procesie ustalania podstawy
wzrostu wynagrodzeń w oparciu o przepisy ustawy o negocjacyjnym systemie
kształtowania przyrostów wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych
ustaw, tj. ustalania wynagrodzenia „bazowego” wypłacanego w 2000 r. Drugą istotną
okolicznością jest dokonanie kwalifikacji prawnej pojęcia nagrody i jej odróżnienia od
premii regulaminowej, w tak szczególnej sytuacji, w której „nagroda” jest przyznawa-
na wszystkim bez wyjątku pracownikom, regularnie przez dłuższy okres czasu i w
jednorodnej wysokości.
5
W uzasadnieniu skargi podniesiono, że oceny prawnej wypłacanej pracowni-
kom w 2000 r. premii, należy dokonać z uwzględnieniem, że otrzymywali ją wszyscy
pracownicy w tożsamej wysokości, tj. 200% wynagrodzenia zasadniczego z wysługą
lat poszczególnego pracownika. Zdaniem skarżących, o obligatoryjnym charakterze
premii uznaniowej świadczy jej powszechność oraz jednorodność co do wysokości.
Miała ona charakter stałego dodatku do wynagrodzenia. Nagroda, ze swej istoty, ma
charakter incydentalny, okazjonalny i świadczenie traci charakter nagrody, jeśli jest
wypłacane regularnie i powszechnie. Dlatego też pogląd Sądu Okręgowego o uzna-
niowości i dowolności tej premii jest nietrafny. Konsekwentnie zatem, sporna premia
winna być składnikiem wynagrodzenia w rozumieniu art. 4a w związku z art. 2 pkt 2 i
3 ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostów wynagrodzeń u przed-
siębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw.
Uzasadniając zarzut naruszenia art. 8 k.p., skarżące podniosły, że pozosta-
wały w pełnym zaufaniu co do działań pracodawcy „realizującego obowiązkowy
wzrost wynagrodzeń i w przekonaniu, że następuje on zgodnie z obowiązującymi
przepisami, o czym wielokrotnie zapewniała dyrekcja Szpitala”. Istotnym elementem
realizacji podwyżek były porozumienia zawierane ze związkami zawodowymi, a
nadto pozwany kontrolowany był w tym zakresie przez Urząd Marszałkowski, który
nie stwierdził uchybień. Dopiero kontrola Państwowej Inspekcji Pracy zmieniła rady-
kalnie ten stan rzeczy. W rezultacie w sporze z pozwanym pozostaje około 170 pra-
cowników Szpitala. Wszystkie te okoliczności świadczą, że spór ten jest powszechny
i nietypowy. Jego przyczyną są wyłącznie przyczyny leżące po stronie pracodawcy,
który utrzymywał pracowników w przekonaniu, że jego działania są w pełni profesjo-
nalne i prawidłowe. Podkreśliły, że przepisy ustawy są niezwykle skomplikowane, co
sprawiło, że pracownicy pozostawali w zaufaniu do kompetencji służb pozwanego.
Dodatkowo powódki podniosły, że skoro wzrost wynagrodzenia miał charakter obli-
gatoryjny, nie można dopuszczać do porozumień zbiorowych, na podstawie których
do tego wzrostu zalicza się uprzednio wypłacone i przyszłe premie.
Pozwany w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o wydanie postanowienia
odmawiającego przyjęcia skargi do rozpoznania, ewentualnie o jej oddalenie i zasą-
dzenie od powódek kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
6
Skarga kasacyjna powódek - z wyjątkiem Alicji B. i Renaty G. - jest częściowo
uzasadniona. Na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o nego-
cjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsię-
biorców oraz o zmianie niektórych ustaw, w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 22
grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu
przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i
ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2001 r. Nr 5, poz. 45), pracownikom
samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej przysługiwał od 1 stycznia
2001 r. przyrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, nie niższy niż 203 zł
miesięcznie, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy łącznie ze skutkami wzro-
stu wszystkich składników wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 2. W myśl art. 4a
ust. 2 powołanej ustawy w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej
w 2002 r. przyrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracownika, w przeli-
czeniu na pełny wymiar czasu pracy łącznie ze skutkami wzrostu wszystkich składni-
ków wynagrodzenia, nie mógł być niższy niż kwota ustalona według podanego w
przepisie wzoru, tj. nie niższy niż 110,23 zł.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtowało się jednolite stanowisko,
zgodnie z którym przepisy art. 4a ust. 1 i 2 ustawy o negocjacyjnym systemie kształ-
towania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców stanowią podstawę
prawną roszczenia pracownika o wynagrodzenie w wysokości uwzględniającej mini-
malne kwoty podwyżek w 2001 i 2002 r. (np. uchwała Sądu Najwyższego z 10 stycz-
nia 2002 r., III ZP 32/01, OSNAPiUS 2002 nr 10, poz. 229; postanowienie Sądu Naj-
wyższego z 24 września 2003 r., III PZP 9/03, Wokanda 2004 nr 2, s. 28; uchwała
Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 2004 r., II PZP 4/04, OSNP 2004 nr 19, poz. 326;
uchwała Sądu Najwyższego z 20 maja 2004 r., II PZP 7/04, OSNP 2004 nr 19, poz.
327; uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2004 r., I PZP
8/04, OSNP 2005 nr 8, poz. 105; uchwała z 10 lutego 2005 r., II PZP 13/04, OSNP
2005 nr 11, poz. 153). Sąd Najwyższy również wielokrotnie zajmował się wyjaśnia-
niem, jakie składniki wynagrodzenia oraz jakie inne świadczenia ze stosunku pracy
przyznane pracownikom samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w
latach 2001 i 2002 podlegały zaliczeniu na poczet roszczeń przysługujących pracow-
nikowi na podstawie art. 4a ust. 1 i 2 ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania
przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców. Ostatecznie w uchwale
siedmiu sędziów z dnia 20 lipca 2006 r., III PZP 4/06, (OSNP 2007 nr 5-6, poz. 60),
7
w podsumowaniu wyrażanych poglądów, Sąd Najwyższy stwierdził, że na poczet
przyrostów wynagrodzeń przewidzianych w art. 4a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagro-
dzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw zalicza się wzrost wszyst-
kich składników wynagrodzenia w rozumieniu art. 2 pkt 2 i 3 tej ustawy. W uzasad-
nieniu uchwały wywiódł, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że
jeżeli przepis prawa nie odnosi się do konkretnego składnika wynagrodzenia, to na-
leży przez nie rozumieć wszystkie jego składniki. Wobec tego wskazanie w art. 4a,
że chodzi o wzrost wynagrodzenia „łącznie ze skutkami wzrostu wszystkich składni-
ków wynagrodzenia”, należy traktować, jako podkreślenie tej zasady w celu wyklu-
czenia wszelkich wątpliwości. Ponadto wniosek ten znajduje potwierdzenie w art. 2
pkt 2 ustawy, zgodnie z którym „wynagrodzenie”, w rozumieniu ustawy, oznacza
„wydatki pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze, wypłacone pracownikom z
tytułu zatrudnienia u przedsiębiorcy, obliczone według zasad statystyki zatrudnienia i
wynagrodzeń określone przez Główny Urząd Statystyczny jako wynagrodzenia bez
wypłat z zysku”. Pojęcie „wynagrodzenie” nie ma więc w ustawie o negocjacyjnym
systemie innego znaczenia niż ustalone przez doktrynę i orzecznictwo, które uznają,
że jest nim obowiązkowe, wypłacane okresowo świadczenie ze stosunku pracy o
charakterze przysparzająco-majątkowym, należne pracownikowi od pracodawcy za
wykonaną pracę, odpowiednio do jej rodzaju, ilości i jakości. W tak wyrażonym sta-
nowisku podkreśla się zatem, że wynagrodzenie w rozumieniu art. 2 pkt 2 i 3 ustawy
dotyczy tych składników wynagrodzenia, które są świadczeniami obowiązkowymi i
należnym pracownikowi.
Tak ukształtowana definicja pojęcia „wynagrodzenie” dla potrzeb ustawy o ne-
gocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przed-
siębiorców ma zatem również zastosowanie przy ustalaniu podstawy (bazy), od któ-
rej należy obliczać przyrost wynagrodzenia. Oznacza to ostatecznie, że wszystkie
składniki wynagrodzenia, biorące udział w przyroście, uwzględniane są także w kwo-
cie bazowej, od której przyrost ten jest obliczany. W świetle przywołanej wyżej defini-
cji „wynagrodzenia” tak zwana premia uznaniowa, która nie ma charakteru roszcze-
niowego, nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie powinna
być brana pod uwagę ani do obliczania kwoty wyjściowej, ani też do kwoty przyrostu
wynagrodzenia. Nie jest ona bowiem składnikiem obligatoryjnym wynagrodzenia za
pracę, jak też nie ma charakteru roszczeniowego. Uwzględnienie w przyroście wyna-
8
grodzenia premii uznaniowej, wypłaconej pracownikom w 2001 r. i w 2002 r., nie
gwarantowałoby w dalszych latach utrzymania wynagrodzenia na osiągniętym po-
ziomie - bez powoływania się na art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie kształto-
wania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców, a wtedy ta część
przyrostu wynagrodzenia zamykająca się w kwocie premii uznaniowej de facto sta-
łaby się stałym, obligatoryjnym składnikiem wynagrodzenia, co przeczyłoby charakte-
rowi tej premii.
Dla rozstrzygnięcia sprawy decydująca jest ocena charakteru spornego
świadczenia według obowiązującego u pozwanego regulaminu wynagradzania, a w
szczególności ocena, czy była to premia (w ścisłym tego słowa znaczeniu, regulami-
nowa) czy też nagroda (nazywana premią uznaniową). Oceny takiej Sąd Okręgowy
nie przeprowadził uznając, że uznaniowy charakter premii pozostaje poza sporem.
Tymczasem kwestia ta nie mieści się w sferze faktów lecz w sferze prawa. Należało
zatem przeprowadzić analizę prawną przepisów regulujących zasady przyznawania
premii zawartych w regulaminie premiowania pracowników Wojewódzkiego Szpitala
Obserwacyjno - Zakaźnego w T.
W kształtującym się od dawna, a obecnie utrwalonym, orzecznictwie Sądu
Najwyższego wskazywano na kryteria rozróżnienia premii regulaminowej i uznanio-
wej (nagrody), takie jak „źródło pokrycia świadczeń” według zasady - premia z fun-
duszu płac, nagroda z innych funduszów, czy nazwa świadczenia (por. uzasadnienia
wyroków Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 1963 r., II PR 846/63, OSNCP 1965 nr
2, poz. 25 i z dnia 5 maja 1976 r., I PR 80/76, OSNCP 1976 nr 12, poz. 271; NP
1977 nr 6, s. 919 z glosą J. Brola). Decydujące jest jednak to, czy odpowiednie akty
prawne (umowa o pracę) przewidują z góry skonkretyzowane i zobiektywizowane
(podlegające weryfikacji) przesłanki nabycia prawa do świadczenia lub przesłanki
prowadzące do jego pozbawienia albo obniżenia (tak zwane reduktory); w takim
przypadku mamy do czynienia z premią, której pracownik może dochodzić od praco-
dawcy, wykazując spełnienie przesłanek nabycia prawa (tak zwany roszczeniowy
charakter świadczenia), czy też nabycie prawa do świadczenia zależy wyłącznie od
decyzji (uznania) pracodawcy (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: wyrok z dnia 30
marca 1977 r., I PRN 26/77, OSNCP 1977 nr 11, poz. 225; uchwała z dnia 27 kwiet-
nia 1977 r., I PZP 6/77, OSNCP 1977 nr 11, poz. 207; NP 1979 nr 1, s. 135 z glosą
M. du Valla; uchwała z dnia 24 sierpnia 1978 r., I PZP 21/78, OSNCP 1979 nr 2, poz.
29; wyrok z dnia 31 marca 1980 r., I PRN 138/79, Służba Pracownicza 1980 nr 10, s.
9
34; uchwała z dnia 10 czerwca 1983 r., III PZP 25/83, OSNCP 1983 nr 12, poz. 192;
OSPiKA 1984 nr 11, poz. 235 z glosą M. Seweryńskiego; wyrok z dnia 1 paździer-
nika 1984 r., I PRN 131/84, OSPiKA 1988 nr 1, poz. 21 z glosą J. Pacho; OSP 1991
nr 5, poz. 125 z glosą T. Gregorczuk; wyrok z dnia 21 września 1990 r., I PR 203/90,
OSP 1991 nr 7-8, poz. 166; wyrok z dnia 26 września 2006 r., II PK 13/06, OSNP
2007 nr 17-18, poz. 254).
Analiza postanowień regulaminu premiowania podaje w wątpliwość jej uzna-
niowy charakter. Jak wyżej wskazano decydujące znaczenie w tej kwestii mają te
postanowienia aktu prawnego, które wskazują na pozytywne przesłanki nabycia
premii lub zawierają negatywne przesłanki, pozbawiające pracownika prawa do tego
świadczenia lub redukujące jego wysokość. Przesłanki takie zawarte zostały w regu-
laminie premiowania - załączniku nr 5 do zakładowego regulaminu wynagradzania
pracowników zatrudnionych w Wojewódzkim Szpitalu Zakaźnym w T. i to zarówno
pozytywne - w pkt 4, tj. rzetelne i terminowe wykonanie zadań wynikających z za-
kresu czynności, przestrzeganie ustalonego czasu pracy, efektywne wykorzystywa-
nie czasu pracy, wykazywanie należytej dbałości o mienie pracodawcy, a szczegól-
nie o powierzone pracownikowi środki i narzędzia pracy, wykonywanie dodatkowych
obowiązków niewynikających z zakresu czynności pracownika, podnoszenie kwalifi-
kacji, dbanie o dobre imię pracodawcy, jak też przesłanki negatywne - w pkt 5, tj.
opuszczenie stanowiska pracy bez usprawiedliwieni, a nieprzestrzeganie dyscypliny i
czasu pracy, rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownika bez wypowiedzenia,
niewłaściwe gospodarowanie środkami i narzędziami pracy, jednodniowa nieuspra-
wiedliwiona nieobecność w pracy, niesumienne i niedbałe wykonywanie obowiązków
służbowych, odmowa wykonania doraźnego polecenia służbowego, jeżeli pracownik
posiada odpowiednie kwalifikacje do jego wykonania, stawienie się do pracy w stanie
nietrzeźwości, spożywanie alkoholu w czasie pracy lub naruszenie innych zakazów
obowiązujących u pracodawcy, nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higie-
ny pracy, przeciwpożarowych lub sanitarno epidemiologicznych - wystąpienie których
powoduje, że pracownik nie może otrzymać premii w całości lub w części. Dalej też
postanowiono, że premii w całym wymiarze nie mogą otrzymać pracownicy, którzy
danym miesiącu przebywali na zwolnieniu lekarskim siedem i więcej dni roboczych
(pkt 7) oraz że o nieprzyznaniu premii w całości lub w części z powodów ujętych w
pkt 5 decyduje kierownik komórki organizacyjnej, który informuje o tym fakcie pra-
cownika. W regulaminie określona została także podstawa naliczania premii, miano-
10
wicie jego pkt 10 stanowi, że podstawą naliczenia wysokości premii jest wynagro-
dzenie zasadnicze wynikające ze stawki osobistego zaszeregowania. Tak ukształto-
wany regulamin premiowania zawiera obiektywne kryteria przyznawania premii, co
powoduje, że jego postanowienia, zawierające stwierdzenie, że „premia może być
przyznana pracownikowi”, a zatem sugerujące, że jest to świadczenie fakultatywne,
są pozbawione znaczenia normatywnego. Ponadto postanowienie to pozostaje w
sprzeczności z całą treścią regulaminu. Z żadnego bowiem postanowienia nie wyni-
ka, że decyzja o przyznaniu premii należy do swobodnego uznania dyrektora - a
jedynie - ustala on wysokość premii (pkt 3), stąd wniosek, że spełnienie przez pra-
cownika przesłanek pozytywnych, przy jednoczesnym niewystąpieniu przesłanek
negatywnych, stanowi o jego prawie do premii wynikającej z regulaminu premiowa-
nia. To zaś, iż ostatecznie wysokość premii zależy od decyzji dyrektora pozwanego,
nie zmienia kwalifikacji tej premii, bowiem nie pozbawia jej roszczeniowego charak-
teru. Problem wysokości premii (który w niniejszej sprawie nie występuje, wobec wy-
płacenia tego świadczenia) stanowi bowiem kwestię wtórną w stosunku do prawa do
tego świadczenia i jest możliwy do rozstrzygnięcia na zasadzie odniesienia się do
wysokości premii przyznanych innym pracownikom.
Brak oceny powyższej kwestii spowodował uchylenie wyroku w zakresie nie-
przedawnionych roszczeń. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy nie może umknąć
Sądowi to, że ustawa o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przecięt-
nych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw zawiera defi-
nicję „kwoty bazowej”, od której wyliczać należy przyrost wynagrodzenia. W myśl art.
3 pkt 6 ustawy przeciętne miesięczne wynagrodzenie za rok poprzedni, obliczone
zgodnie z przepisem art. 2 pkt 3, stanowi wielkość bazową do ustalania przyrostu
wynagrodzeń na rok następny. Zatem punktem wyjścia do obliczania przyrostu wy-
nagrodzenia nie jest wynagrodzenie z grudnia 2000 r. lecz wynagrodzenie osiągnięte
w całym roku 2000, podzielone przez 12 miesięcy.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 8 k.p. nie sposób doszukać się w ni-
niejszej sprawie jakichś szczególnych okoliczności, które mogłyby dać podstawę do
oceny, że skorzystanie przez stronę pozwaną z uprawnienia do zgłoszenia zarzutu
przedawnienia stanowiło nadużycie prawa. Ratio legis przepisów dotyczących
przedawnienia roszczeń została w judykaturze przedstawione w ten sposób, że
przepisy te mają charakter stabilizujący stosunki prawne i gwarantują ich pewność,
dopuszczenie bowiem możliwości realizowania roszczeń bez jakiegokolwiek ograni-
11
czenia w czasie prowadziłoby do sytuacji, w której strony pozostawałyby przez dzie-
siątki lat w niepewności co do swej sytuacji prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 12 lutego 1991 r., III CRN 500/90, OSNCP 1992 nr 7-8, poz. 137).
Natomiast skarga kasacyjna w odniesieniu do powódek Alicji B. i Renaty G. -
biorąc pod uwagę sformułowane w niej podstawy - nie mogła zostać uwzględniona,
bowiem ich sytuacja faktyczna była odmienna od pozostałych osób wnoszących po-
wództwo w niniejszej sprawie. Obie powódki w 2000 r. nie otrzymywały wynagrodze-
nia za pracę, gdyż przebywały w tym czasie na urlopach wychowawczych. Postawą
ich roszczeń był przede wszystkim przepis art. 183c
k.p., którego w skardze nie przy-
wołano, a Sąd Najwyższy, zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c., rozpoznaje skargę kasa-
cyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw.
Z tych też względów Sąd Najwyższy - na mocy art. 39815
§ 1 k.p.c. - uchylił
zaskarżony wyrok w części dotyczącej nieprzedawnionych roszczeń powódek (za
wyjątkiem Alicji B. i Renaty G.), w pozostałej zaś części skargę kasacyjną oddalił w
oparciu o przepis art. 39814
k.p.c. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono
na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
========================================