Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 27 marca 2008 r.
III SK 26/07
Przepis art. 47914
§ 2 zdanie pierwsze k.p.c. obejmuje zakresem prekluzji
wszystkie twierdzenia i zarzuty pozwanego oraz dowody na ich poparcie, nieza-
leżnie od ich znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy; ocena wykazania, że ich
„potrzeba powołania wynikła później" zależy od konkretnych okoliczności roz-
poznawanej sprawy oraz od uznania sądu.
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 marca 2008 r. sprawy
z powództwa Telekomunikacji Polskiej SA w Warszawie przeciwko Prezesowi
Urzędu Komunikacji Elektronicznej z udziałem zainteresowanej Media Tel SA w
Warszawie o połączenie sieci telekomunikacyjnych, na skutek skargi kasacyjnej
strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia
2006 r., VI ACa 620/06
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. zasądził od powódki na rzecz pozwanego i zainteresowanej kwoty po 270
(dwieście siedemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (wówczas Prezes Urzędu Regulacji
Telekomunikacji i Poczty), zwany dalej „Prezesem Urzędu” lub „pozwanym” decyzją z
dnia 8 grudnia 2003 r. ustalił warunki połączenia sieci telekomunikacyjnych oraz za-
sady rozliczeń z tytułu wzajemnego korzystania z sieci telekomunikacyjnych między
MediaTel SA (wówczas SM Media SA), zwaną dalej „zainteresowaną” a Telekomuni-
kacją Polską SA, zwaną dalej „powódką” w zakresie świadczenia przez zaintereso-
waną usług międzystrefowych dla abonentów powódki.
2
Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów-Sąd Okręgowy w Warszawie wyro-
kiem z dnia 1 lutego 2006 r., XVII Amt 36/04, oddalił odwołanie powódki od powyż-
szej decyzji. Odnosząc się między innymi do zarzutu powódki naruszenia przez po-
zwanego przepisu art. 47914
§ 2 k.p.c. Sąd uznał ten zarzut za nieuzasadniony, po-
nieważ potrzeba ustosunkowania się do treści odwołania wynikła dopiero na skutek
zaprzestania podtrzymywania przez pozwanego i zainteresowaną wniosków o od-
rzucenie odwołania z uwagi na lis pendens.
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 20 grudnia 2006 r., VI ACa
620/06, oddalił apelację powódki od powyższego wyroku Sądu pierwszej instancji.
Sąd stwierdził między innymi, że istotnie merytoryczne stanowisko pozwanego i za-
interesowanej zostały przedstawione Sądowi pierwszej instancji później niż na etapie
składania odpowiedzi na odwołanie, ponieważ zarówno pozwany jak i zaintersowana
początkowo wnosili o odrzucenie odwołania w trybie art. 199 k.p.c. z uwagi na lis
pendens i w tym kierunku uzasadniali swoje stanowisko. Dopiero po odrzucenie
odwołania powoda w sprawie VII Amt 35/04 pozwany i zainteresowana zmienili
swoje stanowisko wnosząc o oddalenie odwołania. Sąd podzielił stanowisko Sądu
pierwszej instancji, że potrzeba merytorycznego ustosunkowania się do odwołania
powoda wynikła dopiero po zaprzestaniu podtrzymywania przez pozwanego i zainte-
resowaną wniosków o odrzucenie odwołania. Jednocześnie, w sprawie wniesionej na
skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu uzasadnienie tej decyzji jest meryto-
rycznym stanowiskiem pozwanego.
Powódka zaskarżyła powyższy wyrok Sądu drugiej instancji skargą kasacyjną,
w której zarzuciła: 1) naruszenie art. 382 k.p.c. w związku z art. 47914
§ 2 k.p.c., po-
przez oparcie orzeczenia o twierdzenia, zarzuty i dowody, które powinny być przez
sąd orzekający pominięte., jako że Sąd pierwszej instancji uwzględnił je z narusze-
niem przepisu art. 47914
§ 2 k.p.c.; 2) naruszenie przepisów postępowania mogące
mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 47914
§ 2 k.p.c., polegające na przyjęciu,
iż w sprawach wszczętych na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu pozwany
nie jest obowiązany w odpowiedzi na pozew podawać wszystkich twierdzeń, zarzu-
tów oraz dowodów, gdyż merytorycznym stanowiskiem pozwanego jest także uza-
sadnienie zaskarżonej decyzji. Wskazując na powyższe podstawy kasacyjne powód-
ka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyj-
nemu do ponownego rozpoznania.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw. Nie jest trafny zarzut naru-
szenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 47914
§ 2 zdanie pierwsze k.p.c., który w
dniu wydania zaskarżonego wyroku miał następujące brzmienie: „w odpowiedzi na
pozew pozwany jest obowiązany podać wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody
na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania,
chyba że wykaże, iż ich powołanie w odpowiedzi na pozew nie było możliwe, albo że
potrzeba powołania wynikła później.”
W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, że Prezes Urzędu dnia 22 lipca
2004 r. przekazał w trybie art. 47959
§ 1 k.p.c. dwa odwołania powódki od decyzji po-
zwanego z dnia 8 grudnia 2002 r. do Sądu pierwszej instancji, który zarejestrował
odwołania pod oddzielnymi sygnaturami, a mianowicie pierwsze odwołanie złożone
dnia 23 grudnia 2003 r. pod sygnaturą XVII Amt 35/04, a odwołanie złożone dnia 10
kwietnia 2004 r. pod sygnaturą XVII Amt 36/04. Sąd pierwszej instancji doręczył od-
wołanie w sprawie XVII Amt 36/04 pozwanemu i zainteresowanemu, którzy w odpo-
wiedziach na odwołanie ograniczyli się do sformułowania i poparcia wniosku o od-
rzucenie tego odwołania z uwagi na zawisłość sprawy zarejestrowanej pod sygnaturą
XVII Amt 35/04. Następnie, dnia 24 grudnia 2004 r. Sąd pierwszej instancji odrzucił
jako przedwczesne pierwsze odwołanie w sprawie XVII Amt 35/04. Zainteresowany i
pozwany wnieśli o oddalenie drugiego odwołania w sprawie niniejszej.
W rozpoznawanej sprawie jest sporne, czy podniesienie w odpowiedzi na dru-
gie odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu przez pozwanego i zainteresowaną wy-
łącznie wniosku o odrzucenie odwołania ze względu na zawisłość sprawy wynikłej z
pierwszego odwołania od tej samej decyzji pozbawia pozwanego prawa powoływania
się na merytoryczne twierdzenia i zarzuty oraz dowody na ich poparcie, których po-
zwany nie podał w odpowiedzi na drugie odwołanie nawet wówczas, gdy Sąd pierw-
szej instancji odrzucił pierwsze odwołanie jako przedwczesne.
Jak wyjaśnił to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 lutego 2004 r., III CZP
115/03 (OSNC 2004 nr 5, poz. 77) na tle art. 47914
§ 1 k.p.c., prekluzja po stronie
pozwanej obejmuje wszystkie twierdzenia, zarzuty i dowody na ich poparcie, bez
względu na ich znaczenie dla rozstrzygnięcia w sprawie. Do tych rygorów zalicza się
także twierdzenia lub zarzuty ewentualne, a więc przytoczone tylko na wypadek,
gdyby twierdzenia zaprezentowane w pierwszej kolejności okazały się nieskuteczne
4
lub nie zostały uwzględnione przez sąd. Z kolei w uchwale z dnia 17 lutego 2004 r.,
III CZP 115/03, Sąd Najwyższy stwierdził, że w postępowaniu w sprawach gospodar-
czych pozwany traci prawo powoływania twierdzeń, zarzutów oraz dowodów na ich
poparcie, niepowołanych w odpowiedzi na pozew, bez względu na ich znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy, chyba że wykaże, iż ich powołanie w odpowiedzi na pozew
nie było możliwe albo że potrzeba powołania wynikła później.
Istotnie, w niniejszej sprawie w odpowiedzi na drugie odwołanie powódki po-
zwany nie formułował innych zarzutów i twierdzeń, poza wnioskiem o odrzucenie
odwołania ze względu na zawisłość sprawy pod sygnaturą XVII Amt 35/04. Pozwany
nie utracił jednak prawa powoływania merytorycznych twierdzeń, zarzutów i dowo-
dów na ich poparcie, niepowołanych w odpowiedzi na drugie odwołanie, w postępo-
waniu w niniejszej sprawie, ponieważ potrzeba ich powołania wynikła później. Należy
bowiem przyjąć, że wprawdzie rygorystyczna wykładnia przepisu art. 47914
§ 2 k.p.c.
obejmuje zakresem prekluzji po stronie pozwanej wszystkie twierdzenia, zarzuty i
dowody na ich poparcie, niezależnie od ich znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, i w
tym sensie ma walor uniwersalny i zobiektywizowany, to jednak sformułowanie „po-
trzeba powołania wynikła później” uzasadnia relatywizowanie tej potrzeby do kon-
kretnych okoliczności rozpoznawanej sprawy oraz przyznaje pewien zakres władzy
dyskrecjonalnej sądowi, który jest uprawniony do dokonywania stosownych ustaleń i
ocen. W rozpoznawanej sprawie potrzeba powołania się na merytoryczne twierdze-
nia, zarzuty oraz dowody na ich poparcie uzasadniające oddalenie odwołania nie
była wyłącznie rezultatem subiektywnej „strategii procesowej” pozwanego. Należy
bowiem wskazać, że wprawdzie pozwany w sprawie niniejszej ograniczył się w od-
powiedzi na drugie odwołanie do wniosku o odrzucenie odwołania, jednakże wyni-
kało to nie tyle ze strategii procesowej pozwanego, lecz było wynikiem usprawiedli-
wionego w tych szczególnych okolicznościach przekonania pozwanego, że odwoła-
nie powoda w sprawie zawisłej pod sygn. XVII Amt 35/04, w której zachodzi tożsa-
mość roszczenia, gdzie identyczny jest nie tylko przedmiot sporu, ale i jego podstawa
z roszczeniem w niniejszej sprawie, zostanie merytorycznie rozpoznane; w sprawie o
sygn. XVII Amt 35/04 zarówno pozwany jak i zainteresowana złożyli odpowiedzi na
odwołanie powoda i uzasadnili wniosek o jego oddalenie. W tej sytuacji należy przy-
jąć, że potrzeba powołania się na merytoryczne twierdzenia, zarzuty oraz dowody na
ich poparcie nie wynikała wyłącznie z przesłanek czysto subiektywnych, lecz także z
okoliczności obiektywnych, a mianowicie odrzucenia przez Sąd pierwszej instancji
5
jako przedwczesnego pierwszego odwołania powoda od tej samej decyzji, która jest
przedmiotem niniejszego postępowania i powstała z dniem, w którym pozwany i za-
interesowana dowiedzieli się o treści postanowienia Sądu o odrzuceniu pierwszego
odwołania.
Nie jest trafny zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 47914
§
1 zdanie pierwsze k.p.c., że w sprawach wszczętych na skutek odwołania od decyzji
Prezesa Urzędu, pozwany nie jest obowiązany w odpowiedzi na pozew podawać
wszystkich twierdzeń, zarzutów i dowodów na ich poparcie, gdyż merytorycznym
stanowiskiem pozwanego jest uzasadnienie zaskarżonej decyzji. Należy bowiem
wskazać, że wprawdzie skarżący ma rację, że w odpowiedzi na odwołanie od decyzji
pozwanego, które w niniejszym postępowaniu pełni rolę pozwu, pozwany powinien
powołać wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody na ich poparcie po rygorem
utraty prawa ich powołania w postępowaniu oraz że uzasadnienie zaskarżonej decy-
zji ze względów logicznych i funkcjonalnych nie jest tożsame z odpowiedzią na po-
zew, to jednak Sąd w zaskarżonym wyroku nie sformułował kwestionowanej przez
skarżącego tezy, jakoby w odpowiedzi na pozew pozwany Prezes Urzędu nie był
związany treścią przepisu 47914
§ 1 zdanie pierwsze k.p.c. Sąd jedynie stwierdził, że
uzasadnienie zaskarżonej decyzji jest merytorycznym stanowiskiem pozwanego. Z
tego stwierdzenia Sądu nie wynikają w sposób konieczny implikacje, które przedsta-
wia skarżący.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================