Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 2 kwietnia 2008 r., III CZP 23/08
Sędzia SN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Marian Kocon
Sędzia SN Krzysztof Strzelczyk
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Marty B. przeciwko Powszechnemu
Zakładowi Ubezpieczeń na Życie S. A. w W. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie
Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 2 kwietnia 2008 r. zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Szczecinie postanowieniem z dnia 6
grudnia 2007 r.:
„Czy stanowi orzekanie co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem
pozwu, zasądzenie świadczenia wyliczonego zgodnie z warunkami umowy
ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci, w sytuacji, gdy przedmiotem żądania pozwu
była waloryzacja tego świadczenia i jego zasądzenie w zwaloryzowanej wysokości,
a nie ma przesłanek do zastosowania przepisu art. 3581
§ 3 k.c.?”
podjął uchwałę:
Zasądzenie świadczenia pieniężnego w sumie nominalnej w sytuacji, gdy
przedmiotem żądania pozwu jest zasądzenie świadczenia w zwaloryzowanej
wysokości (art. 3581
§ 3 k.c.), a nie ma przesłanek do zwaloryzowania
świadczenia, nie stanowi orzeczenia co do przedmiotu, który nie był objęty
żądaniem (art. 321 § 1 k.p.c.).
Uzasadnienie
Marta B. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od Powszechnego Zakładu
Ubezpieczeń na Życie S.A. w W. kwoty 60 000 zł z odsetkami ustawowymi jako
zwaloryzowanego świadczenia z tytułu trzech umów ubezpieczenia zaopatrzenia
dzieci. Na żądanie to składają się kwoty: 12 554,90 zł z umowy zawartej w 1986 r.,
41 195,18 zł z umowy zawartej w 1990 r. i 6249,97 zł z umowy zawartej w 1991 r.
W sprawie jest niesporne, że po upływie okresu ubezpieczenia pozwany zaoferował
powódce z tytułu tych umów – odpowiednio – kwoty 821, 216 i 2690,25 zł, nie
zostały one jednak wypłacone. Sąd Rejonowy w Szczecinie uznał, że waloryzacji
podlegają, aczkolwiek nie w rozmiarze, którego domaga się powódka, jedynie
świadczenia z pierwszych dwóch umów i wyrokiem z dnia 30 maja 2007 r.
uwzględnił powództwo do kwoty 15 400 zł z odsetkami ustawowymi, a w pozostałej
części oddalił je. Na zasądzoną kwotę składają się zwaloryzowane świadczenia z
umów z 1986 r. i 1990 r. w wysokości – odpowiednio – 10 252 i 2401 zł oraz
niezwaloryzowane świadczenie z umowy z 1991 r. w wysokości 2692,25 zł.
Wyrok Sądu pierwszej instancji w części oddalającej apelację zaskarżyła
powódka. Sąd Okręgowy w Szczecinie rozpoznając apelację ustalił, że suma
nominalna świadczenia należnego powódce z umowy z 1991 r. wynosi kwotę 6650
zł. W tych okolicznościach Sąd ten powziął poważne wątpliwości, które ujął w
zagadnieniu prawnym i na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. przedstawił je do
rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Żądanie sądowej waloryzacji świadczenia pieniężnego, polegającej na
zmianie jego wysokości (art. 3581
§ 3 k.c.), może przybrać różny kształt, w
zależności od okoliczności i od wyboru wierzyciela. W szczególności, jeżeli
wynikające z orzeczenia lub umowy wymagalne roszczenie o świadczenie w sumie
nominalnej nie zostało spełnione, może ono polegać na żądaniu zasądzenia
świadczenia w wysokości ustalonej w wyniku jego zwaloryzowania. Taki sposób
żądania waloryzacji świadczenia jest powszechnie przyjęty i akceptowany w
orzecznictwie. W ten sposób zostało ono sformułowane również w sprawie, w której
powstało rozstrzygane zagadnienie prawne.
Jeżeli wynikające z orzeczenia lub umowy roszczenie o świadczenie w sumie
nominalnej jest wymagalne i nie zostało zaspokojone, a wierzyciel żąda zasądzenia
świadczenia w wysokości zwaloryzowanej, należy rozumieć, że żąda zasądzenia
świadczenia, które jest mu należne. W żądaniu zasądzenia tego świadczenia mieści
się żądanie zasądzenie świadczenia w sumie nominalnej (art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.).
Okolicznościami faktycznymi uzasadniającymi żądanie są okoliczności, które
według wierzyciela dają podstawę do waloryzacji świadczenia (art. 3581
§ 3 k.c.),
ale także wskazują na wymagalność roszczenia o świadczenie w części
obejmującej sumę nominalną i niezaspokojenie wierzyciela w tym zakresie (art. 187
§ 1 pkt 2 k.p.c.). Stwierdzenie przez sąd przesłanek dających podstawę do
waloryzacji świadczenia uzasadnia zasądzenie go w sumie zwaloryzowanej, tj. w
sumie nominalnej, odpowiednio podwyższonej na skutek waloryzacji; wówczas
kwota zasądzona, obejmująca zwaloryzowane świadczenie, pochłania sumę
nominalną świadczenia. Stwierdzenie natomiast braku przesłanek do
zwaloryzowania świadczenia sprzeciwia się dokonaniu jego sądowej waloryzacji,
nie powoduje jednak niezasadności powództwa o zasądzenie świadczenia w sumie
nominalnej jako świadczenia wynikającego z roszczenia wymagalnego i
niespełnionego przez dłużnika. Wobec tego, że zasądzenie tego świadczenia
mieści się w żądaniu pozwu zasądzenia świadczenia zwaloryzowanego, jego
zasądzenie nie jest orzeczeniem co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem
(art. 321 § 1 k.p.c.).
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie (art. 390 § 1
k.p.c.).