Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 581/07
POSTANOWIENIE
Dnia 31 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Województwa X. - Służby Dróg i Kolei w W.
przeciwko A. Z.
o zapłatę
oraz z powództwa wzajemnego A. Z.
przeciwko Województwu X. - Służbie Dróg i Kolei w W.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 31 marca 2008 r.,
na skutek skargi kasacyjnej pozwanego A. Z. od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 12
czerwca 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
1) odrzuca skargę kasacyjną w części dotyczącej powództwa wzajemnego,
2) odmawia przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej w pozostałym zakresie
i zasądza od pozwanego A. Z. na rzecz powoda - Województwa X. - Służby
Dróg i Kolei w W. kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) tytułem kosztów
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Pozwany A. Z. wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 12
czerwca 2007 r., którym oddalone zostały apelacje jego i drugiego pozwanego –
Towarzystwa Ubezpieczeń (...) S.A. w S. - od wyroku Sądu Okręgowego w W. Ten
ostatni Sąd m. in. zasądził od pozwanego A. Z. na rzecz powodowego Województwa X.
– X. Zarządu Dróg Wojewódzkich w W. (obecnie Służby Dróg i Kolei w W.) kwotę
149.720 zł z odsetkami ustawowymi od 8 września 2005 r. [solidarnie z pozwanym
2
Towarzystwem Ubezpieczeniowym (...) S.A. w S.] oraz kwotę 134.165,03 zł z odsetkami
ustawowymi od 2 września 2005 r. i kosztami procesu, z tytułu kary umownej za
odstąpienie od umowy o roboty budowlane z przyczyn leżących po stronie pozwanego
A. Z.; oddalił natomiast powództwo wzajemne A. Z. o zapłatę kwoty 11.170,49 zł tytułem
części wynagrodzenia i kwoty 4.383,84 zł z tytułu zwrotu gwarancji – z ustawowymi
odsetkami. Sądy obydwu instancji przyjęły, że stopień zaawansowania robót w
momencie złożenia w dniu 4 sierpnia 2005 r. przez powoda oświadczenia o odstąpieniu
od umowy był tak nikły, iż nie było możliwe dotrzymanie przez pozwanego umownego
terminu wykonania robót, nawet przy założeniu, że termin ten został wydłużony do 30
czerwca 2006 r. Tym samym zachodziły obciążające pozwanego przyczyny do
odstąpienia od umowy. Sądy uznały przy tym, że nie doszło do wydłużenia terminu
wykonania robót poza 31 października 2005 r., bowiem aneks wprowadzający zmianę
umowy w zakresie terminu wykonania robót podpisały 2 osoby, z których tylko jedna
była uprawniona do reprezentowania powoda, tymczasem regulamin organizacyjny w
zakresie praw i obowiązków majątkowych wymagał reprezentacji łącznej przez dwie
uprawnione osoby. Sąd Apelacyjny uznał natomiast za skuteczne oświadczenie o
odstąpieniu od umowy złożone jednoosobowo przez dyrektora powoda oraz w ten sam
sposób złożone oświadczenie o potrąceniu z wierzytelnością z tytułu kary umownej
wierzytelności pozwanego dochodzonych w powództwie wzajemnym, ocenił bowiem, że
nie były to oświadczenie powodujące zaciągnięcie zobowiązań majątkowych.
W skardze kasacyjnej pozwany A. Z. zarzucił naruszenie prawa materialnego –
błędną wykładnię § 12 ust. 2.1 b umowy oraz § 12 ust. 1 regulaminu organizacyjnego
powoda w zw. z art. 38 k.c. i w zw. z art. 331
k.c.; naruszenie art. 61 i art. 65 k.c., błędna
wykładnię art. 77 k.c. oraz art. 635 k.c. w zw. z art. 656 k.c. i art. 471 oraz art. 472 k.c. a
także z art. 354 § 1 k.c. i art. 483 § 1 k.c. Ponadto powołał podstawę naruszenia
przepisów postępowania, wskazując art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c.
Skarga dotyczy zarówno powództwa głównego, jak i powództwa wzajemnego.
Ponieważ jednak wartość przedmiotu sporu w sprawie z powództwa wzajemnego jest
niższa od 75.000 zł, w tej części skargę należało odrzucić jako niedopuszczalną na
podstawie art. 3982
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c.
Skarga kasacyjna w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego ukształtowana
została jako środek odwoławczy o szczególnym charakterze, nakierowany na ochronę
interesu publicznego przez zapewnienie rozwoju prawa i jednolitości wykładni, nie zaś
jako ogólnie dostępny środek zaskarżenia orzeczeń nie satysfakcjonujących stron,
3
dlatego Sąd Najwyższy, zgodnie z treścią art. 3989
k.p.c., w ramach tzw. przedsądu
dokonuje wstępnej oceny sprawy przedstawionej mu ze skargą kasacyjną. Zakres
badania jest ograniczony do występowania przewidzianych w art. 3989
§ 1 pkt 1-4 k.p.c.
okoliczności uzasadniających przyjęcie skargi do rozpoznania.
Skarżący we wniosku o merytoryczne rozpatrzenie jego skargi kasacyjnej powołał
się na to, że zaskarżone orzeczenie rażąco narusza przepisy prawa materialnego i
zasady postępowania, a ponadto w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne,
dotyczące analizy roli kary umownej w konkretnych stosunkach, w których może być
ona powiązana ze skutkami naruszenia umowy.
Niewątpliwie więc skarżący wskazał przesłankę przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania przewidzianą w art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c. Natomiast argumentacja
odwołująca się do rażącego naruszenia przepisów nie jest przewidziana w art. 3989
§ 1
k.p.c. Być może w zamyśle miała odnosić się ona do przesłanki oczywistej zasadności
skargi, jednak w wypadku tak sformalizowanego środka prawnego, jakim jest skarga
kasacyjna, obowiązkiem jej autora jest precyzyjne i odpowiadające treści
obowiązujących przepisów ujęcie składanych wniosków i ich uzasadnienie (art. 3984
§ 1
pkt 3 w zw. z art. 3989
§ 1 k.p.c.). Zwrócić należy przy tym uwagę, że pomiędzy rażącym
naruszeniem prawa w wydanym orzeczeniu a oczywistą zasadnością skargi kasacyjnej
zachodzi zasadnicza różnica. Pierwszy termin wartościuje zaskarżane orzeczenie, nie
przesądza jednak w żaden sposób o zasadności skargi kasacyjnej, której oczywista
zasadność uzależniona jest wszak od zgłoszonych podstaw i sposobu ujęcia zarzutów,
które decydują o zakresie badania zaskarżonego orzeczenia (z wyjątkiem dotyczącym
branej pod uwagę z urzędu nieważności postępowania – art. 39813
§ 1 k.p.c.).
W związku z tym argumenty wywodzone przez skarżącego z twierdzeń o
rażącym naruszeniu prawa przez Sąd Apelacyjny nie mogą stanowić uzasadnienia
wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania.
Przedstawione przez pozwanego zagadnienie prawne, którego wyjaśnienie
uważa on za potrzebne, nie ma waloru wymaganego przez art. 3989
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.,
to znaczy nie odnosi się ono do kwestii nowych, nierozwiązanych dotąd w orzecznictwie,
ważnych dla rozwoju prawa, ani też nie ma charakteru precedensowego. Pozwany
zauważa zresztą, że zagadnienie, czy dla zasadności roszczenia o zapłatę kary
umownej niezbędne jest poniesienie szkody przez podmiot, któremu przysługuje to
roszczenie było już przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego, a kompleksowo
rozpatrzone zostało w uchwale z dnia 6 listopada 2003 r. (III CZP 61/03, OSNC
4
2004/5/69). Uchwała ta zachowuje nadal aktualność. Rozważania skarżącego
odnoszące się do możliwości powiązania przez strony w umowie kary umownej z
rzeczywiście poniesioną szkodą nie mają przy tym odniesienia do okoliczności
faktycznych rozpatrywanej sprawy, w której z poczynionych z ustaleń nie wynika, by
strony nadawały postanowieniom o karze umownej specyficzną treść.
W sytuacji, gdy nie występuje w sprawie wskazana przez skarżącego przesłanka
przemawiająca za przyjęciem jego skargi kasacyjnej do rozpoznania, ani też inne
przesłanki przewidziane w art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia tej
skargi pod merytoryczny osąd.
Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego wynika z treści art. 98 § 1, 3 i
4 k.p.c., art. 99 k.p.c. i art. 39821
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.