Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 11 kwietnia 2008 r.
I PZ 4/08
Sprawy dotyczące istnienia stosunku pracy (nawiązania, ustalenia, prze-
kształcenia, rozwiązania, przywrócenia do pracy) mają charakter majątkowy,
choć nie zawsze dochodzone świadczenie ma charakter pieniężny. Wymagane
jest w nich zatem określenie wartości przedmiotu sporu i zaskarżenia.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski (sprawozdawca), Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 kwietnia
2008 r. sprawy z powództwa Henryka Ś. przeciwko Szefowi Służby Cywilnej w W. o
ustalenie, na skutek zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowe-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 13 listopada 2007 r.
[...]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 13 listopada 2007 r. odrzucił
„kasację” Szefa Służby Cywilnej w sprawie, w której wyrokiem z 26 października
2006 r. oddalił jego apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Katowicach z 28 grud-
nia 2005 r., zobowiązującego pozwanego do mianowania powoda Henryka Ś. na
urzędnika służby cywilnej. Przyczyną odrzucenia skargi kasacyjnej było zaniechanie
podania przez pozwanego wartości przedmiotu zaskarżenia mimo uprzedniego we-
zwania do uzupełnienia tego braku. Pozwany przyjął, że podanie wartości przed-
miotu zaskarżenia jest bezprzedmiotowe, gdyż wyrok zapadł w sprawie o roszczenie
niematerialne i powód nie dochodził jakiejkolwiek kwoty. Przedmiotem postępowania
kasacyjnego nie jest zatem prawo majątkowe lecz samo ustalenie. Takie stanowisko
Sąd Okręgowy uznał za nieprawidłowe albowiem sprawy o nawiązanie, istnienie lub
rozwiązanie stosunku pracy mają charakter majątkowy choć niepieniężny (art. 231
2
k.p.c.). Brak określenia wartości przedmiotu sporu uzasadniał zatem odrzucenie „ka-
sacji” na podstawie „art. 3933
§ 2 k.p.c. i art. 3935
k.p.c.”.
W zażaleniu pozwany zarzucił naruszenie przepisów Kodeksu postępowania
cywilnego przez rozstrzygnięcie o odrzuceniu środka zaskarżenia „nie regulowanego
przepisami procedury cywilnej w dacie orzekania z powołaniem jako podstawy praw-
nej odrzucenia nieobowiązujących przepisów art. 3933
§ 2 k.p.c. i art. 3935
k.p.c.”
oraz naruszenie art. 3986
k.p.c. w związku z art. 3984
k.p.c. oraz art. 189 k.p.c. przez
uznanie, że sprawa o ustalenie innej podstawy prawnej stosunku pracy jest sprawą o
roszczenie materialne, w której wartość przedmiotu zaskarżenia powinna być ozna-
czana na zasadach z art. 231
k.p.c., choć pozwany nie był i nie jest pracodawcą po-
woda, a sprawa nie dotyczy nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy
pomiędzy stronami postępowania, a jedynie zmiany podstawy prawnej stosunku
pracy łączącego powoda z pracodawcą niebędącym stroną postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Uwaga skarżącego, że Sąd powołał nieaktualne przepisy art. 3932
§ 2 i art.
3835
k.p.c. jest zasadna, jednak zaskarżone postanowienie znajduje prawne oparcie
w takich samych rozwiązaniach prawnych z art. 3984
§ 2 k.p.c. i art. 3986
§ 2 k.p.c.,
właściwych dla podjętego rozstrzygnięcia. W obecnym postępowaniu zażaleniowym
nie ma też znaczenia, czy powództwo było zasadne oraz, czy skarżący został prawi-
dłowo określony jako strona pozwana w sprawie. Skoro został pozwany, to jest
stroną postępowania, natomiast legitymacja bierna to nie jest kwestia, o której roz-
strzyga się w postępowaniu wpadkowym dotyczącym warunków konstrukcyjnych
skargi kasacyjnej. Rozstrzygnięcie zawarte w wyroku wyznacza przedmiot zaskarże-
nia, zatem określa również, czy sprawa dotyczy prawa majątkowego czy niemająt-
kowego. To, że wcześniej wartość przedmiotu sporu nie została podana ani ustalona
przez Sądy nie oznacza, że sprawa dotyczyła prawa niemajątkowego. Gdyby tak
było, to właściwym do jej rozpoznania w pierwszej instancji byłby Sąd Okręgowy i
zachodziłaby nieważność postępowania (art. 16 i art. 17 pkt 1 k.p.c. w związku z art.
379 pkt 6 k.p.c.).
Wbrew założeniu skarżącego rozstrzygnięcie w sprawie nie dotyczy ustalenia
prawa lub stosunku prawnego w rozumieniu 189 k.p.c. Z powołanego w zażaleniu
orzeczenia Sądu Najwyższego z 25 listopada 1997 r., III CZ 85/97, nie wynika też, że
3
wszystkie sprawy o ustalenie mają charakter niemajątkowy. Teza tego orzeczenia
odnosi się do ówczesnego art. 393 pkt 1 k.p.c., który różni się od obecnego art. 3982
§ 2 k.p.c.
Nie ma prawnej definicji sprawy o prawo majątkowe i niemajątkowe. Taki ich
charakter wynika z istoty samego dochodzonego prawa. Dla odróżnienia sprawy o
prawo majątkowe od sprawy o prawo niemajątkowe znaczenie ma to, czy zgłoszone
żądanie zmierza do realizacji prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ
na uprawnienie majątkowe strony. Sprawy dotyczące bytu stosunku pracy (nawiąza-
nia, ustalenia, przekształcenia, rozwiązania, przywrócenia do pracy) mają charakter
majątkowy, choć nie zawsze dochodzone świadczenie ma charakter pieniężny. Wy-
raźnie wynika to z art. 231
k.p.c., który Sąd drugiej instancji trafnie wskazał jako pod-
stawę stwierdzenia majątkowego charakteru sprawy powoda. Chodziło wszak o na-
wiązanie stosunku pracy z mianowania. Wyrok zobowiązuje pozwanego do złożenia
oświadczenia woli i nawiązania stosunku pracy (art. 11 k.p., art. 231
k.p.c.). Skoro
ustawodawca dla takiej sprawy wymaga ustalenia wartości przedmiotu sporu i w
konsekwencji wartości przedmiotu zaskarżenia, to nie można twierdzić, iż sprawa ma
charakter niemajątkowy.
Na gruncie przepisów o kasacji do 1 lipca 2000 r. (art. 393 pkt 1 k.p.c.) sprawy
dotyczące przywrócenia do pracy, ustalenia istnienia (nieistnienia) stosunku pracy
były rozpoznawane przez Sąd Najwyższy bez względu na wartość przedmiotu za-
skarżenia, gdyż wartość ta odnosiła się wyłącznie do powództw o świadczenie (por.
wyrok z 7 stycznia 1997 r., I PKN 54/96, OSNAPiUS 1997 nr 16, poz. 289; postano-
wienie z 27 lutego 1997 r., I PKN 16/97, OSNAPiUS 1997 nr 23, poz. 467). Nie było
wówczas granicy dla wartości przedmiotu zaskarżenia warunkującej rozpoznanie
tych spraw w kasacji. Po zmianie, od 1 lipca 2000 r. sprawy „o świadczenie” zastą-
piono sprawami „o prawa majątkowe” (art. 393 pkt 1 k.p.c. i art. 3921
§ 1 k.p.c.) i roz-
poznaniu w postępowaniu kasacyjnym nie podległy sprawy dotyczące stosunku
pracy, w których wartość przedmiotu sporu była niższa niż 10.000 zł (por. postano-
wienie z 20 lipca 2001 r., I PKN 100/01, OSNP 2003 nr 14, poz. 337; postanowienie
z 28 września 2001 r., I PZ 61/01, OSNP 2003 nr 19, poz. 467; postanowienie z 17
października 2002 r., I PZ 93/02, OSNP - wkładka 2003 nr 5). Wówczas jednocze-
śnie wprowadzono rozwiązanie z art. 231
k.p.c., właśnie dla ustalania wartości
przedmiotu sporu. Nie oznacza to, że do tej daty takie sprawy były sprawami niema-
jątkowymi. Nawet w sprawie o nakazanie założenia oświadczenia woli, co do zawar-
4
cia umowy o pracę, konieczne było określenie wartości przedmiotu zaskarżenia (por.
postanowienie z 17 listopada 1997 r., I PKN 430/97, OSNAPiUS 1998 nr 17, poz.
512). Rozwiązanie procesowe z art. 231
k.p.c. jedynie potwierdziło, że i wcześniej
były to sprawy o prawo majątkowe. Przepis art. 231
k.p.c. dotyczy nie tylko umów o
pracę lecz również zatrudnienia na podstawie mianowania, jako że przypisana mu
funkcja odnosi się do spraw dotyczących nawiązania, istnienia i rozwiązania szerzej
rozumianego stosunku pracy. To, że powód na żadnym etapie postępowania nie do-
chodził roszczenia określonego jakąkolwiek kwotą pieniężną nie stanowi argumentu
przemawiającego za niemajątkowym charakterem jego roszczenia. W orzecznictwie
zwrócono uwagę, że przepis art. 231
k.p.c. ma zastosowania do roszczeń majątko-
wych niepieniężnych (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2001 r., III ZP
28/01, OSNAPiUS 2002 nr 15, poz. 350).
W tej sprawie wyrok zobowiązuje do złożenia oświadczenia woli, zatem zgod-
nie z orzeczeniem ma nastąpić nawiązanie stosunku pracy przez złożenie oświad-
czenia woli. Status prawny urzędnika służby cywilnej (w tym materialny) zatrudnione-
go na podstawie mianowania różni się od statusu pracownika tej służby zatrudnione-
go na podstawie umowy o pracę. W rozstrzygnięciu Sądu zawarte jest zobowiązanie
pozwanego do mianowania powoda na urzędnika służby cywilnej z dniem 1 paź-
dziernika 2003 r. Orzeczenie dotyczy zatem innej podstawy stosunku pracy pracow-
nika korpusu służby cywilnej zatrudnionego nie, na podstawie umowy o pracę lecz na
podstawie mianowania (art. 2 k.p., art. 3 i art. 7 ustawy o służbie cywilnej). Zaniecha-
nie przez skarżącego podania wartości przedmiotu zaskarżenia może być niezrozu-
miałe (niekonsekwentne), gdyż w skardze kasacyjnej opowiadał się (prawidłowo) za
majątkowym charakterem sprawy i sam wskazywał, że według art. 231
k.p. roczne
wynagrodzenie jest wyższe niż granica kwotowa z art. 3982
§ 1 k.p.c.
Z tych motywów zaskarżone orzeczenie, mimo zapewne tylko omyłkowego
wskazania na poprzednie przepisy, w samym rozstrzygnięciu było prawidłowe. Za-
rzuty i argumentacja zażalenia co do jego istoty nie były zasadne, dlatego orzeczono
jak w sentencji na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
========================================