Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 15/08
POSTANOWIENIE
Dnia 23 kwietnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Gerard Bieniek
w sprawie z powództwa A.(...) sp. z o.o. w P.
przeciwko "W.(...)" S.A. w K.
o ochronę znaku towarowego i zaniechanie czynów nieuczciwej konkurencji,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 kwietnia 2008 r.,
zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 26
października 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Powódka „A.(...)” spółka z o.o. w P. wnosiła o zakazanie pozwanej „W.(...)” S.A. w
K. wprowadzania do obrotu wyrobów cukierniczych o nazwie „m.(...)” w opakowaniach
imitujących opakowania strony powodowej oraz nakazanie opublikowania w podanym
terminie ogłoszenia o oznaczonej treści we wskazanych dziennikach. W związku z
oznaczeniem wartości przedmiotu sporu kwotą 150 000 zł przewodniczący wezwał
powódkę do wyjaśnienia, w jaki sposób określiła tę wartość, a po wyjaśnieniu, że miała
na względzie szacunkową wartość utraconych korzyści, ustalił wpis tymczasowy w
kwocie 1000 zł.
Wyrokiem z dnia 4 maja 2006 r. Sąd Okręgowy w K. oddalił powództwo i ustalił
wpis ostateczny na kwotę 1000 zł. Powódka, reprezentowana przez radcę prawnego,
wniosła apelację, od której uiściła opłatę sądową w wysokości 1000 zł. Postanowieniem
2
z dnia 27 października 2006 r. Sąd Apelacyjny odrzucił tę apelację, uznając, że nie
została należycie opłacona. Stwierdził, że do apelacji mają zastosowanie przepisy
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr
167, poz. 1398 ze zm. – dalej: „u.k.s.c.-2005”), że żądanie zakazania czynu nieuczciwej
konkurencji, polegającego na wprowadzaniu do obrotu opisanych wyrobów
cukierniczych, miało charakter majątkowy, a żądanie opublikowania stosownych
ogłoszeń w prasie charakter niemajątkowy oraz że apelacja w zakresie dotyczącym
pierwszego z wymienionych żądań podlegała opłacie stosunkowej, a w zakresie
dotyczącym drugiego – opłacie stałej.
W zażaleniu powódka zakwestionowała zasadność odrzucenia apelacji,
podnosząc, że Sąd Okręgowy, przy ustalaniu wpisu ostatecznego na kwotę 1000 zł,
uznał, że pozew obejmował dwa żądania o charakterze niemajątkowym, albo dwa
żądania o charakterze majątkowym, których wartości nie dało się ustalić w chwili
wszczęcia sprawy. Uiszczając od apelacji opłatę w wysokości wpisu ostatecznego
działała w zaufaniu do rozstrzygnięcia tego Sądu.
Postanowieniem z dnia 8 marca 2007 r. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone
postanowienie. Stwierdził, że opłatę stałą pobiera się w sprawach o prawa niemajątkowe
oraz we wskazanych w ustawie niektórych sprawach o prawa majątkowe, w wysokości
jednakowej, niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu
zaskarżenia, natomiast opłatę stosunkową w sprawach o prawa majątkowe (art. 12 i 13
u.k.s.c.-2005). Od pisma wniesionego w sprawie o prawa majątkowe, w której wartości
przedmiotu sprawy nie da się ustalić w chwili jej wszczęcia, przewodniczący określa
opłatę tymczasową w granicach od 30 zł do 1000 zł. W orzeczeniu kończącym
postępowanie w pierwszej instancji sąd określa wysokość opłaty ostatecznej, która jest
bądź opłatą stosunkową, obliczoną od wartości przedmiotu sporu ustalonej w toku
postępowania, bądź opłatą określoną przez sąd, jeżeli wartości tej nie dało się ustalić. W
tym wypadku opłatę ostateczną sąd określa w kwocie nie wyższej niż 5000 zł, mając na
względzie społeczną doniosłość rozstrzygnięcia i stopień zawiłości sprawy (art. 15
u.k.s.c.-2005). Podstawowe znaczenie dla ustalenia, jakiemu rodzajowi opłaty sądowej
podlega pismo, ma więc charakter sprawy, w której jest ono wnoszone. Stwierdzenie, że
jest to sprawa o prawa niemajątkowe przesądza, iż należną opłatą jest opłata stała,
jeżeli zaś sprawa jest sprawą o prawa majątkowe, trzeba ustalić najpierw, czy istnieje
przepis przewidujący dla niej opłatę stałą, a w braku takiego przepisu rozstrzygnąć, czy
w chwili wszczęcia tej sprawy da się ustalić wartość przedmiotu sporu. Jeżeli w sprawie
3
o prawa majątkowe da się w chwili jej wszczęcia ustalić wartości przedmiotu sporu, to
zarówno pozew, jak i inne pisma podlegają opłacie stosunkowej, w razie natomiast
niemożności ustalenia tej wartości, przewodniczący określa należną od pozwu opłatę
tymczasową, a sąd – w orzeczeniu kończącym postępowanie w pierwszej instancji –
albo opłatę stosunkową, albo opłatę ostateczną. Ustalona przez sąd w toku
postępowania wartość przedmiotu sporu stanowi także wartość przedmiotu zaskarżenia
kwestionowanego w całości wyroku sądu pierwszej instancji i podstawę obliczenia
opłaty stosunkowej od wniesionej apelacji. Podobnie, określona przez sąd pierwszej
instancji w razie niemożności ustalenia wartości przedmiotu sporu opłata ostateczna
wyznacza wysokość wpisu od apelacji skarżącej w całości wyrok sądu pierwszej
instancji (art. 25 i 26 k.p.c., art. 18 ust. 2 u.k.s.c.-2005). Żadnego z roszczeń
dochodzonych przez powódkę – ani opartego na art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16
kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (jedn. tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr
153, poz. 1503 ze zm.) roszczenia o zakazanie niedozwolonych działań, ani opartego na
art. 18 ust. 1 pkt 3 tej ustawy roszczenia o złożenie stosownego oświadczenia woli nie
można zaliczyć do praw niemajątkowych objętych hipotezą art. 12 i 26 ust. 1 pkt 6
u.k.s.c.-2005. Dochodząc tych roszczeń należy zatem, zgodnie z art. 19 § 2 k.p.c.,
określić w pozwie wartość przedmiotu sporu. Jeżeli powód wywiąże się z tego
obowiązku prawidłowo, od pozwu i innych pism należy się opłata stosunkowa, jednak na
ogół w chwili wszczęcia sprawy o te roszczenia niemożliwe jest określenie ich wartości,
czyli wartości przedmiotu sporu. W takim razie powód powinien powołać się na tę
okoliczność, a przewodniczący – jeżeli to powołanie jest uzasadnione – ustala opłatę
tymczasową. Do ustalenia opłaty tymczasowej może też dojść w wyniku sprawdzenia
oznaczonej przez powoda wartości przedmiotu sporu. Tak było również w poprzednim
stanie prawnym pod rządem art. 31 i 32 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm. –
dalej: „u.k.s.c.-1967”) oraz § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17
grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U.
Nr 154, poz. 753 ze zm.), który zgodnie z art. 149 ust. 1 u.k.s.c.-2005 miał zastosowanie
do chwili wydania wyroku przez Sąd Okręgowy.
W niniejszej sprawie nastąpiło sprawdzenie oznaczonej w pozwie wartości
przedmiotu sporu i ustalenie w odniesieniu do roszczeń dochodzonych od pozwanej
spółki wpisu tymczasowego w wysokości 1000 zł, tj. w wysokości maksymalnej według
powołanego § 3 rozporządzenia (2 x 500 zł). Na taką samą kwotę został też, zgodnie z
4
obowiązującym wówczas prawem, ustalony w wyroku Sądu Okręgowego wpis
ostateczny i jego wysokość określa należną opłatę od apelacji wniesionej przez stronę
powodową. Skoro w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie obowiązującej
obecnie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych stosuje się do czasu
zakończenia postępowania w danej instancji dotychczasowe przepisy o kosztach
sądowych, ustalona według tych przepisów opłata ostateczna w wyroku sądu pierwszej
instancji powinna wyznaczać też wysokość opłaty od apelacji, do której, w myśl art. 149
ust. 1 u.k.s.c.-2005, ma zastosowanie ta ustawa. Należny od apelacji strony powodowej
wpis w kwocie równej wysokości opłaty ostatecznej ustalonej w zaskarżonym wyroku
jest opłatą „w wysokości stałej” w rozumieniu art. 1302
§ 3 k.p.c. Nieuiszczenie tej opłaty
w terminie przez stronę powodową, reprezentowaną przez radcę prawnego, mogło
zatem pociągać za sobą sankcję przewidzianą w tym przepisie, ale strona powodowa
obowiązkowi poddanemu tej sankcji nie uchybiła. Z tych względów Sąd Najwyższy na
podstawie at. 39815
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił zaskarżone
postanowienie.
Postanowieniem z dnia 26 października 2007 r. Sąd Apelacyjny ponownie
odrzucił apelację powódki od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 4 maja 2006 r.
Stwierdził, że powódka oznaczyła w pozwie wartość przedmiotu sporu kwotą 150 000 zł,
że Sąd Okręgowy nie zakwestionował tej kwoty i nie sprawdził wartości przedmiotu
sporu ani w żaden sposób nie próbował jej zweryfikować. Powódka natomiast,
oznaczając precyzyjnie wartość przedmiotu sporu, zajmowała słuszne stanowisko, że
dochodzone roszczenia mają charakter majątkowy. Nie dawała w żaden sposób do
zrozumienia, by określenie wartości przedmiotu sporu było niemożliwe lub choćby
utrudnione w rozumieniu art. 31 ust. 1 u.k.s.c.-1967. Jedynym motywem pobrania przez
Sąd Okręgowy wpisu tymczasowego w kwocie 1000 zł, a następnie ustalenia wpisu
ostatecznego na tym samym poziomie był mylny pogląd o niemajątkowym charakterze
dochodzonych roszczeń. Wnosząc apelację, profesjonalny pełnomocnik powódki
prawidłowo określił wartość przedmiotu zaskarżenia kwotą 150 000 zł, jednak w miejsce
opłaty stosunkowej w kwocie 7 500 zł uiścił opłatę w kwocie 1000 zł. Powódka nie może
skutecznie powoływać się na wprowadzenie jej w błąd przez Sąd Okręgowy, gdyż
okoliczność ta nie uchyla obowiązku dokonania czynności w sposób prawidłowy, a
jedynie może być podstawą przywrócenia terminu. Tymczasem powódka, która w dniu
3 października 2007 r. otrzymała postanowienie Sądu Najwyższego i dowiedziała się, że
w sprawie obowiązuje opłata stosunkowa, nie wystąpiła z takim wnioskiem. Sąd
5
Okręgowy nigdy nie wyartykułował, że traktuje niniejszą sprawę jako sprawę o prawa
majątkowe, w której wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić. Ustalenie wpisu
ostatecznego jako w sprawie o prawa niemajątkowe jest bezprzedmiotowe i nie może
być uznane za wiążące dla ustalenia opłaty należnej od apelacji. Jeżeli powódka
uważała, że sprawa ma charakter majątkowy i w apelacji wskazała konkretną wartość
przedmiotu zaskarżenia, powinna uiścić opłatę stosunkową. Skoro tego nie uczyniła
apelacja, zgodnie z art. 1302
§ 3 k.p.c., podlega odrzuceniu.
W zażaleniu na to postanowienie powódka zarzuciła naruszenie przepisu art.
1302
§ 3 k.p.c. przez jego błędne zastosowanie. Podniosła, że Sąd Najwyższy wyraźnie
stwierdził, iż należny od apelacji wpis w kwocie równej wysokości opłaty ostatecznej
ustalonej w zaskarżonym wyroku jest opłatą w wysokości stałej w rozumieniu art. 1302
§
3 k.p.c. oraz że nieuiszczenie tej opłaty w terminie mogłoby pociągać za sobą sankcję
przewidzianą w tym przepisie, ale strona powodowa obowiązkowi poddanemu tej sankcji
nie uchybiła. Niezrozumiałe jest zatem, zdaniem powódki, stanowisko Sądu
Apelacyjnego, że powinna uiścić nową opłatę lub wystąpić z wnioskiem o przywrócenie
terminu do dokonania czynności procesowej. Skoro rozstrzygnięcie zawarte w wyroku
Sądu Okręgowego zrodziło wątpliwości co do wysokości opłaty należnej od apelacji,
Sąd Apelacyjny – w kontekście rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego – powinien wezwać
powódkę do uzupełnienia opłaty, jeżeli takie wnioski wyprowadził z uzasadnienia
postanowienia z dnia 8 marca 2007 r. W konkluzji żaląca wniosła o uchylenie
zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 386 § 6 w związku z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c., ocena prawna
zawarta w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2007 r. była
dla Sądu Apelacyjnego wiążąca. W powołanym postanowieniu natomiast Sąd
Najwyższy zajął stanowisko nie tylko w kwestii majątkowego charakteru dochodzonych
roszczeń, lecz także w kwestii wysokości opłaty sądowej należnej od apelacji wniesionej
przez stronę powodową od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 4 maja 2006 r. Stwierdził,
że w rozpoznawanej sprawie nastąpiło sprawdzenie oznaczonej w pozwie wartości
przedmiotu sporu i ustalenie w odniesieniu do roszczeń dochodzonych od pozwanej
spółki wpisu tymczasowego w wysokości 1000 zł, tj. w wysokości maksymalnej według §
3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie
określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 154, poz. 753 ze zm.).
Na taką samą kwotę został też, zgodnie z obowiązującym wówczas prawem, ustalony w
6
wyroku Sądu Okręgowego wpis ostateczny i jego wysokość określa należną opłatę od
apelacji wniesionej przez stronę powodową. W końcowym fragmencie uzasadnienia Sąd
Najwyższy ponownie podkreślił, że należny od apelacji strony powodowej wpis w kwocie
równej wysokości opłaty ostatecznej ustalonej w zaskarżonym wyroku jest opłatą „w
wysokości stałej” w rozumieniu art. 1302
§ 3 k.p.c., że nieuiszczenie tej opłaty w terminie
przez stronę powodową, reprezentowaną przez radcę prawnego, mogło pociągać
sankcję przewidzianą w tym przepisie, ale strona powodowa obowiązkowi poddanemu
tej sankcji nie uchybiła.
Nie powinno budzić wątpliwości, że Sąd Najwyższy uznał uiszczoną przez stronę
powodową opłatę od apelacji w kwocie odpowiadającej wysokości ustalonego w wyroku
Sądu Okręgowego z dnia 4 maja 2006 r. wpisu ostatecznego za prawidłową.
Skonstatował równocześnie, że nie było podstaw do zastosowania sankcji przewidzianej
w art. 1302
§ 3 k.p.c., ponieważ strona powodowa obowiązkowi poddanemu tej sankcji
nie uchybiła. W tej sytuacji – ze względu na regulację zawartą w art. 386 § 6 w związku
z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c. – niedopuszczalne było ponowne rozstrzyganie o opłacie
należnej od wniesionej apelacji i to sprzecznie z oceną dokonaną przez Sąd Najwyższy.
Podejmując ten problem ponownie, Sąd Apelacyjny naruszył zatem przepisy art. 386 § 6
w związku z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c., w świetle których był związany oceną prawną
Sądu Najwyższego.
Być może ponowna kontrola prawidłowości opłacenia apelacji była wynikiem
błędnego odczytania uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 marca
2007 r. W takim wypadku uszło jednak uwagi Sądu Apelacyjnego, że wątpliwości co do
charakteru dochodzonych roszczeń, a tym samym co do sposobu określenia należnej
opłaty były udziałem nie tylko Sądu Okręgowego, o czym świadczy postanowienie
odrzucające apelację z dnia 27 października 2007 r. Uszło też uwagi Sądu
Apelacyjnego, że Sąd pierwszej instancji po wniesieniu pozwu sprawdził oznaczoną w
pozwie wartość przedmiotu sporu, przewodniczący wezwał bowiem stronę powodową
do wyjaśnienia, w jaki sposób określiła wartość przedmiotu sporu kwotą 150 000 zł, a po
wyjaśnieniu w piśmie z dnia 19 września 2005 r., że miała na względzie szacunkową
wartość utraconych korzyści, ustalił wpis tymczasowy. Zawarte zatem w uzasadnieniu
zaskarżonego postanowienia stwierdzenie, że Sąd pierwszej instancji nie sprawdził
wartości przedmiotu sporu ani w żaden sposób nie próbował jej zweryfikować, nosi
cechy dowolności.
7
Wezwanie powoda w sprawie o prawa majątkowe, w której oznaczył on w pozwie
kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu, do wyjaśnienia sposobu obliczenia tej
wartości, a następnie, po złożeniu wyjaśnień, określenie na podstawie art. 31 ust. 1
u.k.s.c.-1967 (obecnie: art. 15 ust. 1 u.k.s.c.-2005) wpisu tymczasowego jest wyrazem
oceny przewodniczącego, że wartości przedmiotu sprawy w chwili jej wszczęcia nie da
się ustalić.
Skoro zgodnie z wiążącym poglądem Sądu Najwyższego, wyrażonym
w uzasadnieniu postanowienia z dnia 8 marca 2007 r., strona powodowa uiściła należną
opłatę od apelacji, zaskarżone postanowienie podlegać musi uchyleniu.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 zdanie pierwsze w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. postanowił, jak w sentencji.