Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 maja 2008 r.
I PK 261/07
Przepisy układów zbiorowych pracy powinny być interpretowane w taki
sposób, aby respektowana była zasada równego traktowania pracowników wy-
rażona w art. 112
k.p.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Józef Iwulski, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 maja
2008 r. sprawy z powództwa Henryka K. przeciwko Zakładom Urządzeń Chemicz-
nych i Armatury Przemysłowej „C.” SA w K. o nagrodę jubileuszową, na skutek skargi
kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Kielcach z dnia 12 lipca 2007 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Pozwem z dnia 4 grudnia 2006 r. Henryk K. domagał się zasądzenia na jego
rzecz od Zakładów Urządzeń Chemicznych i Armatury Przemysłowej „C.” SA w K.
następujących kwot: 1.10791,00 zł z tytułu odprawy „ekonomicznej” wraz z ustawo-
wymi odsetkami od dnia 18 maja 2006 r.; 2.10791,00 zł z tytułu nagrody jubileuszo-
wej wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 maja 2006 r.; 3.3597,00 zł z tytułu od-
prawy emerytalno-rentowej wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 maja 2006 r.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach wyrokiem z
dnia 21 marca 2007 r. [...] zasądził od Zakładów Urządzeń Chemicznych i Armatury
Przemysłowej „C.” SA w K. na rzecz Henryka K. kwotę 14.388 zł wraz z ustawowymi
odsetkami od dnia 19 maja 2006 r. do dnia zapłaty, w pozostałej części powództwo
2
oddalił. Sąd Rejonowy ustalił, iż powód Henryk K. był zatrudniony w Zakładach Urzą-
dzeń Chemicznych i Armatury Przemysłowej „C.” SA w K. od 5 listopada 1964 r. do
18 maja 2006 r. Stosunek pracy ustał w wyniku porozumienia stron, którego podło-
żem były przyczyny ekonomiczne. Z inicjatywą rozwiązania stosunku pracy wystąpił
powód Henryk K. Po rozwiązaniu z powodem umowy o pracę na zajmowane przez
niego stanowisko nie został przyjęty żaden nowy pracownik. Strona pozwana zmie-
rzała do zmniejszenia zatrudnienia.
W okresie, kiedy powód nabył prawo do nagrody jubileuszowej, obowiązywał
w pozwanej Spółce układ zbiorowy pracy, który prawo to uzależniał od ogólnego
stażu pracy. Powód osiągnął wymagany staż pracy uprawniający do nagrody jubileu-
szowej w dniu 16 maja 2002 r. W 2004 r. w Zakładach Urządzeń Chemicznych i Ar-
matury Przemysłowej „C.” SA w K. weszły w życie postanowienia nowego Zakłado-
wego Układu Zbiorowego Pracy, uzależniającego prawo do nagrody jubileuszowej od
zakładowego stażu pracy. Przepis art. 19 ZUZP przewidywał, iż nagrody jubileuszo-
we mogą być przyznawane pracownikom, których łączny zakładowy staż pracy z
wyłączeniem okresów pracy zakończonych porzuceniem pracy i rozwiązaniem
umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika osiągnie stosowny wymiar.
Jednocześnie przewidywał on, iż uprawnienie do nagrody jubileuszowej przysługuje
także pracownikom zwolnionym z przyczyn leżących po stronie pracodawcy określo-
nych w - obecnie już nieobowiązującej - ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. o szcze-
gólnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn doty-
czących zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.).
Sąd Rejonowy w Kielcach wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2006 r. [...] zasądził od
pozwanej Spółki na rzecz powoda kwotę 16.726,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami
od dnia 16 maja 2002 r. do dnia zapłaty z tytułu nagrody jubileuszowej w związku z
osiągnięciem przez powoda 40-letniego stażu pracy.
W związku z tak ustalonym stanem faktycznym sprawy Sąd pierwszej instancji
uznał roszczenia powoda za zasadne jedynie częściowo. W ocenie Sądu rzeczywi-
stymi przyczynami rozwiązania z powodem stosunku pracy były przyczyny leżące po
stronie zakładu pracy. Zdaniem Sądu dla przyjęcia tej przyczyny ustania stosunku
pracy bez znaczenia pozostaje fakt, iż z wnioskiem o rozwiązanie umowy o pracę
wystąpił Henryk K. Sąd Rejonowy zasądził tytułem odprawy równowartość trzymie-
sięcznego wynagrodzenia powoda, tj. 10.791 zł.
3
W ocenie Sądu zasadne jest również roszczenie powoda o wypłacenie mu
odprawy emerytalnej. Zgodnie z obowiązującym w dacie rozwiązania z powodem
umowy o pracę Zakładowym Układem Zbiorowym Pracy (art. 15) pracownikowi speł-
niającemu warunki do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego
stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, przysługuje odprawa
pieniężna w wysokości określonej przez Kodeks pracy. Podstawę stanowi jednomie-
sięczne wynagrodzenie pracownika. Powyższy przepis odsyła do art. 921
k.p., który
stanowi, iż odprawa pieniężna w takim wypadku przysługuje w wysokości jednomie-
sięcznego wynagrodzenia. Powód Henryk K. nabył prawo do emerytury, stosunek
pracy z pozwaną spółką ustał, wobec tego nie budzi wątpliwości Sądu, iż nabył od
prawo do odprawy emerytalnej. Powód otrzymywał wynagrodzenie w wysokości
3.597 zł. Sąd uznał, że przysługuje mu odprawa emerytalna w tej wysokości.
Zdaniem Sądu nie jest natomiast zasadne żądanie wypłacenia powodowi na-
grody jubileuszowej w związku z przepracowaniem przez niego 40 lat. Powód nabył
uprawnienie do otrzymania tego świadczenia w dniu 16 maja 2002 r., w związku z
osiągnięciem wymaganego stażu pracy. Obowiązujący wówczas u pozwanego za-
kładowy układ zbiorowy pracy uzależniał prawo do tego świadczenia od ogólnego
stażu pracy. Nagrodę tą powód otrzymał na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w
Kielcach [...].
Powyższy wyrok został zaskarżony apelacją przez powoda.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 12
lipca 2007 r. [...] oddalił apelację. Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instan-
cji prawidłowo uznał, że żądanie wypłacenia powodowi nagrody jubileuszowej w
związku z przepracowaniem przez niego 40 lat, nie jest zasadne. Wbrew zarzutom
powoda, otrzymał on nagrodę za czterdziestoletni staż pracy. Według brzmienia arty-
kułu 18 Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy, obowiązującego w dniu 16 maja
2002 r., tj. w czasie, kiedy powód osiągnął wymagany staż pracy, uprawniający do
nagrody jubileuszowej, podstawą do jej nabycia był „zakładowy czas pracy i staż
pracy poza zakładem”. Nagroda za przepracowanie 35 lat w pozwanym Zakładzie i 5
lat poza nim, została zasądzona wyrokiem sądowym w 2005 r. [...], a tym samym
powodowi została wypłacona nagroda jubileuszowa za 40 lat pracy. W myśl art. 19
Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy, wprowadzonego w 2004 r., podstawą ist-
nienia uprawnienia do nagrody jubileuszowej jest jedynie „zakładowy staż pracy”.
Zdaniem Sądu Okręgowego, wskazane przez powoda punkty: 4 i 6 powyższego ar-
4
tykułu, nie uzasadniają jego roszczenia o nagrodę jubileuszową za czterdziestoletni
okres zatrudnienia w pozwanym Przedsiębiorstwie, gdyż pkt 6 wyraźnie mówi o „ko-
lejnej nagrodzie jubileuszowej”, również nabytej na podstawie poprzednio obowiązu-
jącego Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy w „C.” SA.
Powyższy wyrok został zaskarżony w całości skargą kasacyjną wniesioną
przez powoda, w której domagał się jego uchylenia w całości i przekazania sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Kielcach z uwzględnieniem
kosztów postępowania kasacyjnego jako części kosztów procesu, ewentualnie
uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenia co do istoty sprawy poprzez
zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji polegającą na zasądzeniu na rzecz powoda
od pozwanego kwoty 10.791 zł tytułem nagrody jubileuszowej, oraz zasądzenia od
pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania kasacyjnego.
Skargę kasacyjną oparto na podstawie naruszenia przepisów postępowania,
art. 385 k.p.c. w związku z art. 378 § 1 k.p.c. polegającego na naruszeniu obowiązku
rozpoznania sprawy w granicach apelacji poprzez nierozważenie zarzutu apelacji
dotyczącego naruszenia przepisu art. 112
k.p., tj. zarzutu z pkt 2 apelacji powoda, co
miało istotny wpływ na wynik sprawy; art. 385 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c.
oraz w związku z art. 391 § 1 k.p.c., polegającego na pominięciu w uzasadnieniu za-
skarżonego wyroku podania motywów dla których zarzut z pkt 2 apelacji powoda nie
został uwzględniony, co miało istotny wpływ na wynik sprawy.
Skarżący podniósł tez zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez błędną
wykładnię przepisu art. 19 ust. 6 Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy obowiązu-
jącego u pozwanego w dniu rozwiązania stosunku pracy z powodem przez przyjęcie,
że przepis ten wyłącza otrzymanie przez powoda nagrody jubileuszowej z tytułu
przepracowania 40 lat w pozwanym zakładzie pracy, co nastąpiło wskutek dokonania
wykładni tego przepisu z pominięciem pełnej jego treści.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma uzasadnione podstawy. Nie są wprawdzie w większości
uzasadnione zarzuty naruszenia przepisów postępowania, natomiast słuszne są za-
rzuty odnoszące się do interpretacji i stosowania przepisów prawa materialnego.
Zarzut naruszenia art. 328 § k.p.c. (w związku z art. 391 k.p.c.) tylko wyjątko-
wo może stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej. Naruszenie przepi-
5
sów postępowania może być podstawą skargi pod warunkiem, że mogło mieć wpływ
na wynik sprawy (art. 398 3
§ 1 pkt 2 k.p.c.). Uzasadnienie sporządza się po wydaniu
wyroku. Wpływ wad uzasadnienia na wynik sprawy może wystąpić tylko wówczas,
gdy mankamenty są tego rodzaju, że uniemożliwiają przeprowadzenie kontroli kasa-
cyjnej zaskarżonego orzeczenia. Taki pogląd ugruntowany jest w orzecznictwie Sądu
Najwyższego (por. np. wyrok z 27 marca 2008 r., III CSK 315/07, LEX 390105). Taka
sytuacja nie występuje w odniesieniu do zaskarżonego wyroku. W skardze kasacyj-
nej nie przeprowadzono zresztą wywodu w tym kierunku. Natomiast art. 385 k.p.c.
nie został naruszony, gdyż Sąd drugiej instancji oddalił apelację stosownie do wyni-
ków dokonanej przez siebie wykładni prawa materialnego. Wykładnia ta nie zasłu-
guje na aprobatę. Jest to jednak problem związany z naruszeniem prawa materialne-
go. W tym kontekście słusznie zarzuca skarżący naruszenie art. 378 § 1 k.p.c. przez
nierozważenie zarzutu apelacji odnoszącego się do art. 112
k.p.
Przepis art. 19 ust. 6 zakładowego układu zbiorowego pracy winien być inter-
pretowany przy respektowaniu zasady równego traktowania pracowników wyrażonej
w art. 112
k.p. Nakaz równego traktowania pracowników określony w art. 112
k.p. od-
nosi się do pracowników pozostających w takiej samej sytuacji. Dla stosowania tej
zasady nie jest konieczne wykazanie nierównego traktowania pracowników przez
pracodawcę w dotychczasowej praktyce. Pracodawca narusza ten nakaz, jeżeli
traktuje pracownika inaczej (gorzej) niż potraktowałby inną osobę znajdującą się w
takiej sytuacji. Inaczej mówiąc, nakaz ten ma zastosowanie przy spełnieniu się hipo-
tezy zachowania równości lub jej naruszenia, nie jest konieczne natomiast udowod-
nienie złej praktyki. Analogiczny pogląd wyrażony został, również w odniesieniu do
zakładowych przepisów płacowych regulujących prawo do nagród jubileuszowych w
wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2002 r., I PKN 816/00 (OSNP 2004 nr
2, poz. 32). Stosowanie zasady równego traktowania jest istotnym instrumentem po-
zwalającym na właściwe odczytanie normy prawnej zawartej w art. 19 ust. 6 zakła-
dowego układu zbiorowego pracy obowiązującego u strony pozwanej, z którego po-
wód wywodzi dochodzone w tej sprawie roszczenie. Cechą, według której należy
oceniać zachowanie równości w traktowaniu pracowników, jest - w odniesieniu do
nagród jubileuszowych - staż pracy. W prawie materialnym, zakładowym, mającym
zastosowanie w sprawie, staż według którego kształtuje się prawo do nagrody to staż
zakładowy. Tak obliczany staż w przypadku każdego pracownika zatrudnionego - jak
powód - 5 listopada 1964 r. powodowałby nabycie prawa do nagrody jubileuszowej
6
za 40 lat pracy w pozwanym zakładzie w dniu 5 listopada 2004 r. Trzeba jednakże
uwzględnić normę wynikającą z art. 19 ust. 6 układu zbiorowego, zgodnie z którą
nabycie prawa do nagrody następuje co 5 lat. W przypadku pracownika, który nabył
prawo do nagrody jubileuszowej według poprzednio obowiązujących przepisów obo-
wiązuje zachowanie pięcioletniego okresu między nabyciem prawa do kolejnych na-
gród. Oznacza to, że nabycie przez powoda prawa do nagrody jubileuszowej za
przepracowanie 40 lat u pozwanego pracodawcy nastąpiłoby 16 maja 2007 r., czyli
po upływie pięciu lat od nabycia prawa do nagrody według dotychczasowych przepi-
sów. Nazwa tej poprzednio otrzymanej nagrody nie ma znaczenia prawnego. Oko-
liczność przyznawania poprzednio nagrody za 40 lat pracy w sytuacji przepracowa-
nia u pozwanego pracodawcy tylko 35 lat i doliczania 5 lat pracy u innych pracodaw-
ców sprawia, że mimo tożsamej nazwy chodzi o rodzajowo inną nagrodę. Prawo za-
kładowe w art. 19 ust. 6 wyraźnie odnosi się do różnic w podstawach nabycia upraw-
nień do nagród jubileuszowych według nowych i dawnych przepisów. Z tego względu
ustanowiony został pięcioletni okres jaki musi upłynąć między nabyciem prawa do
kolejnych nagród. Dawne i nowe przepisy są wprost wymienione w tym artykule. W
przypadku powoda, który przepracował niewątpliwie u pozwanego pracodawcy 40
lat, konieczność zachowania okresu pięciu lat między nabyciem prawa do nagród
powoduje, że prawo do nagrody za 40 lat powód nabył po ustaniu stosunku pracy.
Ponieważ jednak rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z przyczyn leżących po stro-
nie zakładu pracy, o których mowa w ustawie z dnia 13 marca 2003 r. o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedoty-
czących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.) w okresie krótszym niż 12 mie-
sięcy od daty, w której następowałoby nabycie uprawnień do nagrody jubileuszowej,
powód zachował prawo do nagrody w dacie rozwiązania stosunku pracy (art. 19 ust.
4 zakładowego układu zbiorowego pracy). Odmienna interpretacja przepisów zakła-
dowego prawa materialnego doprowadziła do nierównego traktowania powoda w
porównaniu z pracownikami (hipotetycznymi), którzy rozpoczęli pracę u pozwanego
pracodawcy tego samego dnia, czyli legitymowali się takim samym zakładowym sta-
żem pracy a to jest okoliczność relewantna w zakresie prawa do nagrody jubileuszo-
wej.
Z tych przyczyn skarga podlegała uwzględnieniu a zaskarżony wyrok uchyle-
niu na podstawie art. 398 15
§ 1 k.p.c.
========================================