Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 czerwca 2008 r.
I UK 392/07
Sprawdzenie przez poborcę podatkowego stanu majątkowego dłużnika
na podstawie tytułów wykonawczych i sporządzenie z tej czynności protokołu
w obecności dłużnika stanowi „inną czynność zmierzającą do ściągnięcia na-
leżności”, o jakiej mowa w art. 35 ust. 4 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o or-
ganizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 1989
r. Nr 25, poz. 137 ze zm.).
Przewodniczący SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Herbert Szurgacz, Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 czerwca
2008 r. sprawy z odwołania Jacka T. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w O.W. z udziałem zainteresowanych Arkadiusza D., Ireneusza G.
o zapłatę składek na ubezpieczenie społeczne, na skutek skargi kasacyjnej ubezpie-
czonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 czerwca 2007 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 28 maja 2004 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
O.W. stwierdził odpowiedzialność Jacka T., Arkadiusza D. i Ireneusza G. za nieza-
płacone przez spółkę cywilną „A." w K. należności z tytułu składek na ubezpieczenie
społeczne pracowników za okres od stycznia 1993 r. do grudnia 1993 r. oraz naliczył
odsetki za okres od daty wymagalności do daty wydania decyzji.
Odwołanie od powyższej decyzji złożył Jacek T. wnosząc o zmianę orzeczenia
i stwierdzenie braku podstaw do obciążenia wskazanymi w decyzji kwotami z uwagi
na przedawnienie dochodzenia zapłaty składek.
Wyrokiem z dnia 5 maja 2006 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Kaliszu oddalił powyższe odwołanie. Rozstrzygnięcie swoje Sąd
2
pierwszej instancji oparł na treści przepisu art. 35 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 25 listopa-
da 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (obowiązującej do
dnia 31 grudnia 1998 r.) oraz przepisu art. 24 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (obowiązującej od dnia 1 stycznia 1999
r.). Sąd Okręgowy stwierdził, iż zastosowanie przepisów art. 35 ust. 3 powołanej
ustawy nie mogło mieć miejsca z uwagi na czynność w miejscu zamieszkania dłużni-
ka przed upływem 5-letniego okresu od daty wymagalności długu. Czynność polega-
jąca na wyjawieniu majątku nadającego się do egzekucji była bowiem - zdaniem
Sądu pierwszej instancji - jedną z czynności zmierzających do ściągnięcia należności
i dłużnik o tej czynności wiedział, gdyż był obecny w lokalu, o czym świadczy podpis
w protokole czynności. Powyższa okoliczność wywarła skutek w postaci wydłużenia
okresu przedawnienia do 10 lat liczonych od terminu płatności należności z tytułu
składek. Termin taki upłynąłby dopiero w lutym 2003 r. w odniesieniu do składki za
styczeń 1993 r. Złożenie jednak wniosku o rozłożenie na raty zaległości pod koniec
1999 roku, a następnie wejście w życie z dniem 1 stycznia 2003 r. przepisu zawar-
tego w art. 24 ust. 5a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 241, poz. 274) sprawiło, iż termin przedawnienia do dnia wydania decyzji
nie upłynął. W tych warunkach odwołanie jako nieuzasadnione zdaniem Sądu Okrę-
gowego podlegało oddaleniu.
Na skutek apelacji Jacka T. oraz Arkadiusza D. Sąd Apelacyjny w Łodzi wyro-
kiem z dnia 26 czerwca 2007 r. stwierdził, że podlega ona oddaleniu. W ocenie Sądu
Apelacyjnego zaskarżone orzeczenie było prawidłowe i nie naruszało dyspozycji po-
wołanych przez Sąd Okręgowy przepisów art. 35 ust. 3 i 4 obowiązującej do dnia 31
grudnia 1998 r. ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubez-
pieczeń społecznych oraz przepisu art. 24 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - obowiązującej od dnia 1 stycznia1999
r. Sąd drugiej instancji podzielił pogląd niższej instancji o niemożności zastosowania
terminu przedawnienia wskazanego w ust. 3 z uwagi na brzmienie ust. 4, zgodnie z
którym w przypadku odroczenia terminu płatności, rozłożenia spłaty należności na
raty i każdej innej czynności zmierzającej do ściągnięcia należności dochodziło do
przerwania biegu przedawnienia wskazanego w ust. 3. W ocenie Sądu drugiej in-
3
stancji, taką czynnością było sporządzenie w dniu 17 maja 1996 r. protokołu o stanie
majątkowym Jacka T.
Od powyższego wyroku wniósł skargę kasacyjną Jacek T., zaskarżając go w
całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego - art. 35 ust. 3 i 4 ustawy z dnia
25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.) w związku z art. 109 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887
ze zm.) przez 1. błędną wykładnię art. 35 ust. 4 ustawy i przyjęcie, że wszczęcie eg-
zekucji, co do niektórych zaległych składek i powiadomienie odwołującego się o pro-
wadzeniu egzekucji, co do tych niektórych składek, powoduje przerwanie biegu
przedawnienia wszystkich zaległych składek istniejących w chwili powiadomienia o
czynnościach egzekucyjnych, łącznie ze składkami nieobjętymi egzekucją i powia-
domieniem oraz 2. niezastosowanie w niniejszej sprawie art. 35 ust. 3 ustawy. Po-
nadto w skardze tej powołano naruszenie przepisów postępowania - art. 233 § 1
k.p.c., które to uchybienie miało istotny wpływ na wynik sprawy, a polegało na błęd-
nym ustaleniu, że „z protokołu o wyjawieniu majątku Jacka T. z dnia 17 maja 1996 r.,
zatwierdzonego w dniu 21 maja 1996 r. wynika, iż odwołujący został powiadomiony o
czynności zmierzającej do ściągnięcia składek z tytułu ubezpieczenia za okres od
stycznia 1993 r. do grudnia 1993 r. W sytuacji gdy z treści tego dokumentu nie wy-
nika, aby dotyczył on tych konkretnych należności”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z ustaleniami, przyjętymi przez Sąd Apelacyjny, spółka cywilna „A." w
K. prowadziła działalność gospodarczą przez cały 1993 r. Działalność spółki ustała z
końcem 1993 r. Wspólnikami w tej spółce aż do jej rozwiązania byli: odwołujący się
Jacek T. oraz wezwani do sprawy Arkadiusz D. i Ireneusz G. W 1993 r. spółka nie
regulowała należności na ubezpieczenie społeczne pracowników. Zaległości odnosiły
się do całego roku. W związku z zaległościami ZUS wystawił tytuły wykonawcze
obejmujące także należne składki za cały 1993 r., a następnie zwrócił się do [...]
Urzędu Skarbowego w K. o podjęcie dalszych czynności mających na celu wyegze-
kwowanie od wspólników wynikających z tych tytułów niezapłaconych należności. W
dniu 17 maja 1996 r. poborca skarbowy w związku z prowadzoną egzekucją na pod-
stawie tytułów wykonawczych wystawionych przez organ rentowy, sprawdził stan
4
majątkowy Jacka T. Przy powyższej czynności dłużnik był obecny. Po dokonaniu
opisu przedmiotów dłużnik podpisał protokół. W wyniku tej czynności organ podat-
kowy postanowieniem z dnia 27 sierpnia 1996 r. umorzył postępowanie egzekucyjne
prowadzone przeciwko Jackowi T. (pismo [...]). Z treści powyższego postanowienia
wynikało, że egzekucja z majątku dłużnika dotyczyła należności za niezapłacone
składki z tytułu ubezpieczeń społecznych za okres od 1991 r. do końca 1993 r., po-
nadto w treści tego pisma były wskazane sygnatury tytułów wykonawczych dotyczą-
cych należności składkowych za 1993 r. Z kolei uzasadnienie powyższego postano-
wienia stanowiło, że „zgodnie z załączonym protokołem o stanie majątkowym zobo-
wiązany nie posiada ruchomości podlegających zajęciu”. W wyniku umorzenia egze-
kucji przez urząd skarbowy, organ rentowy w listopadzie 1999 r. wystawił nowy tytuł
wykonawczy w niniejszej sprawie [...] obejmujący niezapłacone składki przez spółkę
„A.". Następnie w odpowiedzi na wniosek odwołującego się (dłużnika) o rozłożenie
zaległości na raty, organ rentowy przychylił się do wniosku i do kwietnia 2003 r. reali-
zowany był układ ratalny.
W tym stanie faktycznym należy uznać, że stanowisko Sądu Apelacyjnego jest
zgodne z art. 35 ust. 4 ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych,
który stanowił, że „bieg przedawnienia przerywa odroczenie terminu płatności, rozło-
żenie spłaty należności na raty i każda inna czynność zmierzająca do ściągnięcia
należności, jeżeli o czynności tej został zawiadomiony dłużnik. Składek nie można
jednak dochodzić, jeżeli od terminu ich płatności upłynęło 10 lat.”.
Zdaniem Sądu Najwyższego sporządzenie protokołu w dniu 17 maja 1996 r.
mieści się w pojęciu „inna czynność zmierzająca do ściągnięcia należności, jeżeli o
czynności tej został zawiadomiony dłużnik”, choćby z tego powodu, że powyższy
protokół stanowił podstawę dla organu podatkowego do umorzenia należności skład-
kowych za 1993 r. postanowieniem z dnia 27 sierpnia 1996 r. Już z logiki kolejności
zdarzeń wynika, że tego rodzaju działanie mieściło się w wyżej wskazanym pojęciu
„inna czynność zmierzająca do ściągnięcia należności, jeżeli o czynności tej został
zawiadomiony dłużnik”, skoro po „nieudanej” egzekucji zakończonej umorzeniem
postępowania egzekucyjnego organ rentowy wystawił nowy tytuł wykonawczy doty-
czący tych samych należności składkowych. Należy też podzielić stanowisko Sądu
Apelacyjnego, że w pojęciu „ściągnięcia należności" zawarty jest element przymusu.
Zgodnie ze słownikowym znaczeniem „ściągnąć (z kogoś) podatki, należności, opłaty
itp." to „zmuszać kogoś do zapłacenia podatków, do uiszczenia należności, opłat itp.;
5
egzekwować". (M.Szymczak (red.) Słownik języka polskiego, t. III, PWN, Warszawa
1992, s. 440). Powyższe przesłanki spełnia z pewnością skierowanie do egzekucji
tytułów wykonawczych obejmujących zaległości ubezpieczeniowe Jacka T. między
innymi za wskazany okres od stycznia do maja 1993 roku. Zważyć ponadto należy,
że w niniejszym stanie faktycznym także protokół o stanie majątkowym zobowiąza-
nego Jacka T. z dnia 17 maja 1996 r. niewątpliwie stanowił czynność organu podat-
kowego zawierającą wyżej wskazany „element przymusu”.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł jak
w sentencji.
========================================