II CZ 40/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:18-04-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CZ 40/08
POSTANOWIENIE
Dnia 16 lipca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Zakładów Chemicznych "P.(...)" - Spółki Akcyjnej w P.
przeciwko "P.(…)" - Spółce Akcyjnej w W.
oraz M. G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 16 lipca 2008 r.,
zażalenia pozwanego M. G.
na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 14 sierpnia 2007 r., sygn. akt I ACa (…) [I
WSC (…)],
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Pozwany M. G. wraz ze skargą kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
22 listopada 2006 r. złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w zakresie
opłaty sądowej należnej od skargi.
Postanowieniem z dnia 4 lipca 2007 r. Sąd Apelacyjny zwolnił pozwanego od
opłaty sądowej od skargi kasacyjnej częściowo, a mianowicie ponad kwotę 20.000
złotych i oddalił wniosek w pozostałej części.
Postanowieniem z dnia 14 sierpnia 2007 r. ten sam sąd odrzucił skargę
kasacyjną pozwanego wobec jej nieopłacenia.
2
Pozwany zaskarżył w całości to postanowienie. Wniósł jednocześnie
o rozpoznanie postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 4 lipca 2007 r., któremu
zarzucił naruszenie art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) przez przyjęcie, że jest w
stanie ponieść koszty sądowe w wysokości 20.000 złotych bez uszczerbku dla
utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
jedynie na postanowienia sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną oraz
skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia a także na
postanowienia kończące postępowania w sprawach, w których przysługuje skarga
kasacyjna z wyjątkiem postanowień w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia
postępowania kończących postępowanie w sprawie (od których można wnieść skargę
kasacyjną) a także z wyjątkiem postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia
na postanowienie sądu pierwszej instancji. Katalog zaskarżalnych do Sądu
Najwyższego postanowień jest zamknięty i nie obejmuje postanowienia sądu drugiej
instancji w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych.
Nie oznacza to jednak, że niezaskarżalne postanowienie sądu drugiej instancji,
odmawiające zwolnienia od opłat od skargi kasacyjnej, uchyla się od jakiejkolwiek
kontroli Sądu Najwyższego. Jeśli skutkiem odmowy zwolnienia od opłat jest
nieopłacenie skargi kasacyjnej, a to doprowadziło do jej odrzucenia, to wówczas Sąd
Najwyższy rozpatrując zażalenie postanowienie odrzucające skargę kasacyjną,
rozpatruje na wniosek strony na podstawie art. 380 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.,
również postanowienie sądu drugiej instancji o odmowie przyznania zwolnienia od opłat
od skargi kasacyjnej. Takie stanowisko dominuje w judykaturze i podziela je Sąd
Najwyższy w składzie rozpoznającym zażalenie powodów (por. m.in. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2000 r. sygn. akt ICZ 259/99 nie publ., 17 stycznia
2003 r. I CZ 193/02 nie publ., z dnia 29 kwietnia 2003 r. V CZ 45/03 nie publ., z dnia 28
kwietnia 2004 r. III CZ 22/04 nie publ., z dnia 14 października 2005 r.).
W zażaleniu skierowanym przeciwko odrzuceniu skargi kasacyjnej został zawarty
wymagany w art. 380 k.p.c. sformułowany expressis verbis wniosek o rozszerzenie
kontroli na postanowienie Sądu Apelacyjnego o odmowie zwolnienia od opłaty od skargi
kasacyjnej.
3
W ocenie Sądu Najwyższego, postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 4 lipca
2007 r. odmawiające pozwanemu w całości zwolnienia od opłaty od skargi kasacyjnej
nie było trafne.
Pozwany dotychczas uiścił 45.000 złotych tytułem opłat sądowych od zarzutów od
nakazu zapłaty oraz od apelacji. Jest to kwota znaczna, nawet w porównaniu
z wysokością przychodów pozwanego wykazywanych w zeznaniach podatkowych za
2005 r. oraz za 2006 r., kiedy prowadził okresowo z zyskiem działalność gospodarczą.
Złożenie kolejnego wniosku o zwolnienie od opłat sądowych wymagało ponownego
ustalenia sytuacji majątkowej strony z uwzględnieniem dotychczas poniesionych
wydatków. Z oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach
utrzymania wynika, że pozwany posiadając bardzo skromne oszczędności uzyskuje
jedynie dochody z wynagrodzenia za pracę w wysokości brutto 2000 złotych
miesięcznie. Działalność gospodarcza nie przynosi dochodu a w miesiącu maju 2007 r.
pozwany poniósł straty. Stan prawny udziałów w spółce „R.(...)” uniemożliwia ich
sprzedaż w celu uzyskania środków na pokrycie opłaty sądowej. Biorąc pod uwagę te
ostatnio występujące okoliczności, a także wyłożoną już kwotę 45.000 złotych należy
uznać, iż zostały spełnione w sprawie przesłanki z art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych do całkowitego zwolnienia pozwanego od opłaty od
skargi kasacyjnej.
Jeżeli Sąd Apelacyjny miał wątpliwości, co do wiarygodności złożonego przez
pozwanego oświadczenia, powinien zażądać dodatkowych wyjaśnień. W sytuacji, gdy
pozwany złożył oświadczenie, że nie osiąga dochodów z działalności gospodarczej, nie
można mu zarzucać, że nie wykazał ewentualnych dochodów z tego tytułu, bo nie
sposób przyjąć, by działalność gospodarcza nie przynosiła zysku.
Z tych względów, skoro nieuzasadniona całkowita odmowa zwolnienia powodów
od opłaty sądowej doprowadziła do odrzucenia skargi kasacyjnej powodów, należało
uchylić zaskarżone postanowienie na podstawie art. 39816
k.p.c. w związku z art. 3941
§
3 k.p.c.
Uchylenie postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej oznacza jednocześnie
upadek postanowienia wpadkowego. Dlatego uchylenie postanowienia
rozpoznawanego dodatkowo na podstawie art. 380 k.p.c. nie jest potrzebne ani
dopuszczalne (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 listopada 2004 r. sygn. akt III
CZP 62/04, OSNC 2005/11/181).
POSTANOWIENIE
Dnia 16 lipca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Zakładów Chemicznych "P.(...)" - Spółki Akcyjnej w P.
przeciwko "P.(…)" - Spółce Akcyjnej w W.
oraz M. G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 16 lipca 2008 r.,
zażalenia pozwanego M. G.
na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 14 sierpnia 2007 r., sygn. akt I ACa (…) [I
WSC (…)],
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Pozwany M. G. wraz ze skargą kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
22 listopada 2006 r. złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w zakresie
opłaty sądowej należnej od skargi.
Postanowieniem z dnia 4 lipca 2007 r. Sąd Apelacyjny zwolnił pozwanego od
opłaty sądowej od skargi kasacyjnej częściowo, a mianowicie ponad kwotę 20.000
złotych i oddalił wniosek w pozostałej części.
Postanowieniem z dnia 14 sierpnia 2007 r. ten sam sąd odrzucił skargę
kasacyjną pozwanego wobec jej nieopłacenia.
2
Pozwany zaskarżył w całości to postanowienie. Wniósł jednocześnie
o rozpoznanie postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 4 lipca 2007 r., któremu
zarzucił naruszenie art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) przez przyjęcie, że jest w
stanie ponieść koszty sądowe w wysokości 20.000 złotych bez uszczerbku dla
utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
jedynie na postanowienia sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną oraz
skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia a także na
postanowienia kończące postępowania w sprawach, w których przysługuje skarga
kasacyjna z wyjątkiem postanowień w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia
postępowania kończących postępowanie w sprawie (od których można wnieść skargę
kasacyjną) a także z wyjątkiem postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia
na postanowienie sądu pierwszej instancji. Katalog zaskarżalnych do Sądu
Najwyższego postanowień jest zamknięty i nie obejmuje postanowienia sądu drugiej
instancji w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych.
Nie oznacza to jednak, że niezaskarżalne postanowienie sądu drugiej instancji,
odmawiające zwolnienia od opłat od skargi kasacyjnej, uchyla się od jakiejkolwiek
kontroli Sądu Najwyższego. Jeśli skutkiem odmowy zwolnienia od opłat jest
nieopłacenie skargi kasacyjnej, a to doprowadziło do jej odrzucenia, to wówczas Sąd
Najwyższy rozpatrując zażalenie postanowienie odrzucające skargę kasacyjną,
rozpatruje na wniosek strony na podstawie art. 380 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.,
również postanowienie sądu drugiej instancji o odmowie przyznania zwolnienia od opłat
od skargi kasacyjnej. Takie stanowisko dominuje w judykaturze i podziela je Sąd
Najwyższy w składzie rozpoznającym zażalenie powodów (por. m.in. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2000 r. sygn. akt ICZ 259/99 nie publ., 17 stycznia
2003 r. I CZ 193/02 nie publ., z dnia 29 kwietnia 2003 r. V CZ 45/03 nie publ., z dnia 28
kwietnia 2004 r. III CZ 22/04 nie publ., z dnia 14 października 2005 r.).
W zażaleniu skierowanym przeciwko odrzuceniu skargi kasacyjnej został zawarty
wymagany w art. 380 k.p.c. sformułowany expressis verbis wniosek o rozszerzenie
kontroli na postanowienie Sądu Apelacyjnego o odmowie zwolnienia od opłaty od skargi
kasacyjnej.
3
W ocenie Sądu Najwyższego, postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 4 lipca
2007 r. odmawiające pozwanemu w całości zwolnienia od opłaty od skargi kasacyjnej
nie było trafne.
Pozwany dotychczas uiścił 45.000 złotych tytułem opłat sądowych od zarzutów od
nakazu zapłaty oraz od apelacji. Jest to kwota znaczna, nawet w porównaniu
z wysokością przychodów pozwanego wykazywanych w zeznaniach podatkowych za
2005 r. oraz za 2006 r., kiedy prowadził okresowo z zyskiem działalność gospodarczą.
Złożenie kolejnego wniosku o zwolnienie od opłat sądowych wymagało ponownego
ustalenia sytuacji majątkowej strony z uwzględnieniem dotychczas poniesionych
wydatków. Z oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach
utrzymania wynika, że pozwany posiadając bardzo skromne oszczędności uzyskuje
jedynie dochody z wynagrodzenia za pracę w wysokości brutto 2000 złotych
miesięcznie. Działalność gospodarcza nie przynosi dochodu a w miesiącu maju 2007 r.
pozwany poniósł straty. Stan prawny udziałów w spółce „R.(...)” uniemożliwia ich
sprzedaż w celu uzyskania środków na pokrycie opłaty sądowej. Biorąc pod uwagę te
ostatnio występujące okoliczności, a także wyłożoną już kwotę 45.000 złotych należy
uznać, iż zostały spełnione w sprawie przesłanki z art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych do całkowitego zwolnienia pozwanego od opłaty od
skargi kasacyjnej.
Jeżeli Sąd Apelacyjny miał wątpliwości, co do wiarygodności złożonego przez
pozwanego oświadczenia, powinien zażądać dodatkowych wyjaśnień. W sytuacji, gdy
pozwany złożył oświadczenie, że nie osiąga dochodów z działalności gospodarczej, nie
można mu zarzucać, że nie wykazał ewentualnych dochodów z tego tytułu, bo nie
sposób przyjąć, by działalność gospodarcza nie przynosiła zysku.
Z tych względów, skoro nieuzasadniona całkowita odmowa zwolnienia powodów
od opłaty sądowej doprowadziła do odrzucenia skargi kasacyjnej powodów, należało
uchylić zaskarżone postanowienie na podstawie art. 39816
k.p.c. w związku z art. 3941
§
3 k.p.c.
Uchylenie postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej oznacza jednocześnie
upadek postanowienia wpadkowego. Dlatego uchylenie postanowienia
rozpoznawanego dodatkowo na podstawie art. 380 k.p.c. nie jest potrzebne ani
dopuszczalne (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 listopada 2004 r. sygn. akt III
CZP 62/04, OSNC 2005/11/181).