Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 sierpnia 2008 r.
I PK 13/08
Otrzymanie przez prokuratora przed 1 stycznia 1998 r. na podstawie art.
28 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwo-
wych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.) w związku z art. 118
ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r.
Nr 21, poz. 206 ze zm.) odprawy rentowej nie wyłącza prawa do odprawy z ty-
tułu przejścia w stan spoczynku na podstawie art. 100 § 4 ustawy z dnia 27
lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze
zm.) w związku z art. 62a ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuratu-
rze, jeżeli po przejściu na rentę inwalidzką otrzymał ponowną nominację na sta-
nowisko prokuratora.
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Beata Gudowska, Józef Iwulski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 sierpnia
2008 r. sprawy z powództwa Anny K.-K. przeciwko Prokuraturze Okręgowej w K. o
zapłatę, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 21 czerwca 2007 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dla Krakowa-Nowej
Huty wyrokiem z 15 stycznia 2007 r. [...] zasądził od strony pozwanej Prokuratury
Okręgowej w K. na rzecz powódki Anny K.-K. kwotę 43.861,68 zł tytułem odprawy w
związku z przejściem w stan spoczynku z ustawowymi odsetkami od 20 września
2006 r. do dnia zapłaty.
Powódka, w związku z przejściem w 2006 r. w stan spoczynku, domagała się
zasądzenia na jej rzecz jednorazowej odprawy w wysokości 43.861,68 zł odpowia-
2
dającej sześciomiesięcznemu wynagrodzeniu, należnej prokuratorom przechodzą-
cym w stan spoczynku, wraz z ustawowymi odsetkami. Strona pozwana wniosła o
oddalenie powództwa, uzasadniając swoje stanowisko tym, że powódka otrzymała
już jednorazową odprawę rentową w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia
w związku z przejściem na rentę, co miało miejsce w 1985 r.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka rozpoczęła pracę w organach prokuratury 1
października 1964 r. Po zdaniu egzaminu prokuratorskiego pracowała kolejno na
stanowiskach asesora, podprokuratora i wiceprokuratora. Na podstawie orzeczenia
komisji do spraw inwalidztwa i zatrudnienia z 20 grudnia 1984 r. została zaliczona do
II grupy inwalidzkiej z ogólnego stanu zdrowia, na podstawie art. 12 ust. 3 oraz art.
13 ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 14 kwietnia 1967 r. o Prokuraturze
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Na prośbę powódki z dniem 31 stycznia 1985 r.,
na mocy porozumienia stron, został rozwiązany z nią stosunek pracy z powodu
przejścia na rentę inwalidzką, w związku z czym przyznano jej jednorazową odprawę
rentową w wysokości sześciomiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia, na
podstawie przepisów dotyczących urzędników państwowych.
Na własną prośbę o ponowne mianowanie na stanowisko prokuratora, po uzy-
skaniu pozytywnego zaświadczenia o stanie zdrowia z Instytutu Medycyny Pracy w
S., powódka została z dniem 1 lipca 1992 r. ponownie powołana na stanowisko pro-
kuratora (Prokuratury Rejonowej K.-Ś.). W dniu 1 grudnia 1993 r. otrzymała nomina-
cję na stanowisko prokuratora Prokuratury Wojewódzkiej w K. Powódka pracowała w
pozwanej Prokuraturze Okręgowej w K. do ukończenia 65 lat, tj. do 19 września
2006 r., kiedy to przeszła w stan spoczynku. W związku z przejściem w stan spo-
czynku wniosła o wypłacenie jej jednorazowej odprawy w wysokości sześciomie-
sięcznego wynagrodzenia. Okolicznością niekwestionowaną przez strony była wyso-
kość dochodzonej przez powódkę odprawy, będąca pochodną wysokości miesięcz-
nego wynagrodzenia powódki, wyliczonego przez stronę pozwaną na kwotę 7.310,28
zł.
W ocenie Sądu Rejonowego otrzymanie przez powódkę odprawy rentowej w
1985 r. na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracow-
nikach urzędów państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze
zm.) nie wyłączało jej prawa do odprawy z powodu przejścia w stan spoczynku w
2006 r. na podstawie art. 62a ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze
(jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 21, poz. 206 ze zm.) w związku z art. 100 § 4
3
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98
poz. 1070 ze zm.). Sąd pierwszej instancji stwierdził, że dochodzona przez powódkę
odprawa uregulowana została w art. 100 § 4 p.u.s.p., który stanowi, że sędziemu
przechodzącemu w stan spoczynku (a z mocy art. 62a ustawy o prokuraturze także
prokuratorowi) przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości sześciomiesięcznego
wynagrodzenia. Sąd Rejonowy podkreślił, że z brzmienia tego przepisu wynika, iż dla
uzyskania odprawy konieczne jest spełnienie tylko jednego warunku, jakim jest
przejście sędziego (prokuratora) w stan spoczynku. Od zasady powszechności tej
odprawy ustawodawca nie przewidział wyjątków, ponieważ w przepisach ustrojowych
brak jest wyłączenia prawa do takiej odprawy - czy to w formie odesłania, czy też
expressis verbis. Gdyby zamiarem ustawodawcy było wyłączenie w określonych
przypadkach prawa do odprawy związanej z przejściem prokuratora w stan spoczyn-
ku, konieczne byłoby umieszczenie w ustawie o prokuraturze jednoznacznie brzmią-
cych przepisów, co na przykład uczyniono regulując kwestię nakładających się
uprawnień prokuratorów do emerytury i do uposażenia przysługującego w stanie
spoczynku - zgodnie z art. 62a ust. 5 ustawy o prokuraturze, w razie zbiegu prawa do
uposażenia w stanie spoczynku z prawem do emerytury lub renty wojskowej, wypła-
ca się osobie uprawnionej wyłącznie świadczenie wyższe albo przez nią wybrane. W
ocenie Sądu Rejonowego, skoro powódka spełniła warunek konieczny do otrzymania
dochodzonej odprawy, a mianowicie przeszła jako prokurator w stan spoczynku w
związku z osiągnięciem wieku 65 lat, to na mocy powołanych przepisów przysługuje
jej odprawa.
Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana, zarzucając naru-
szenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art.
100 § 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych w
związku z art. 62a ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, poprzez
przyjęcie, że powódka nabyła prawo do jednorazowej odprawy z powodu przejścia w
2006 r. w stan spoczynku, mimo że w 1985 r. otrzymała jednorazową odprawę ren-
tową na podstawie przepisów ustawy o pracownikach urzędów państwowych w
związku z rozwiązaniem stosunku pracy z powodu przejścia na rentę. W uzasadnie-
niu apelacji strona pozwana podniosła, że rozstrzygając niniejszą sprawę Sąd Rejo-
nowy pominął treść art. 118 ustawy o prokuraturze, zgodnie z którym w sprawach
nieuregulowanych w tej ustawie stosuje się przepisy o pracownikach urzędów pań-
stwowych, a w sprawach nieuregulowanych także w przepisach tej ustawy, przepisy
4
Kodeksu pracy. Z przepisów ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych wynika,
że dochodzone świadczenie (odprawa) ma charakter jednorazowy. Natomiast w
oparciu o art. 118 ustawy o prokuraturze i art. 5 k.p. zastosowanie znajduje zasada
określona w art. 921
k.p., w myśl której pracownik, który otrzymał już odprawę, nie
może ponownie nabyć do niej prawa. Zasada jednorazowości nabycia prawa do od-
prawy w związku z ustaniem stosunku pracy obowiązuje powszechnie, ma także od-
zwierciedlenie w orzecznictwie i piśmiennictwie. Strona pozwana wniosła o zmianę
zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przeka-
zanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy w Krakowie, wyrokiem z 21 czerwca 2007 r. [...] oddalił apela-
cję strony pozwanej. Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 100 § 4 ustawy Prawo
o ustroju sądów powszechnych w związku z art. 62a ust. 1 ustawy o prokuraturze
Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd pierwszej instancji dokonał ich właściwej wykładni
przyjmując, iż powódka przechodząc w 2006 r. w stan spoczynku nabyła prawo do
jednorazowej odprawy pieniężnej w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia.
W ocenie Sądu drugiej instancji do roszczeń powódki nie miał zastosowania art. 118
ustawy o prokuraturze, który w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie odsyła do
przepisów ustawy o pracownikach urzędów państwowych, a w sprawach nieuregu-
lowanych także w przepisach tej ustawy, do przepisów Kodeksu pracy. Ustawa z
dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz ustawa z dnia 20
czerwca 1985 r. o prokuraturze należą do kategorii ustaw szczególnych (tzw. prag-
matyk pracowniczych), mających w świetle art. 5 k.p. pierwszeństwo zastosowania
przed przepisami Kodeksu pracy (według zasady lex specialis derogat legi generali).
Sąd drugiej instancji podkreślił, że obie wymienione wyżej ustawy w sposób
odmienny regulują stosunek pracy prokuratorów i sędziów w stosunku do regulacji
ogólnej, przewidzianej w Kodeksie pracy. W art. 100 § 4 p.u.s.p. przewidziano prawo
sędziego (odpowiednio prokuratora) do odprawy w związku z przejściem w stan spo-
czynku, określając warunki jej nabycia oraz jej wysokość. Stosowanie art. 118
ustawy o prokuraturze byłoby uzasadnione tylko wtedy, gdyby jakieś kwestie doty-
czące odprawy nie zostały uregulowane w ustawie Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych. Tymczasem ta ostatnia ustawa w sposób pełny i wyczerpujący określa
zasady (przesłanki) przyznania tego świadczenia; także żaden przepis tej ustawy nie
zawiera wyłączeń, na podstawie których powódka mogłaby zostać pozbawiona
prawa do nabycia przedmiotowej odprawy. Zatem art. 100 § 4 p.u.s.p. - poza warun-
5
kiem przejścia sędziego (prokuratora) w stan spoczynku - nie statuuje jakiejkolwiek
innej przesłanki nabycia prawa do odprawy. Zdaniem Sądu drugiej instancji nie było
podstaw do uznania, że kwestia odprawy w związku z przejściem sędziego (odpo-
wiednio prokuratora) w stan spoczynku nie została w pełni uregulowana przepisami
ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, a w związku z tym, że należałoby na
mocy art. 118 ustawy o prokuraturze przejść na stosowanie przepisów Kodeksu
pracy, czyli przywołanego przez stronę pozwaną art. 921
§ 2 k.p. Sąd Okręgowy pod-
kreślił, że inny charakter prawny ma odprawa należna prokuratorowi w związku z
przejściem w stan spoczynku uregulowana w art. 62a ustawy o prokuraturze w
związku z art. 100 § 4 p.u.s.p., a inny charakter ma odprawa emerytalna lub rentowa
przysługująca pracownikowi przewidziana w art. 921
§ 1 k.p. Zatem, skoro są to zu-
pełnie odmienne regulacje prawne, art. 921
§ 2 k.p. regulujący prawo pracowników do
odprawy rentowej lub emerytalnej, nie może mieć poprzez art. 118 ustawy o proku-
raturze zastosowania do prokuratora i należnej mu odprawy z tytułu przejścia w stan
spoczynku.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pełnomocnik pozwanej
Prokuratury Okręgowej w Krakowie, zaskarżając wyrok ten w całości.
Skarga kasacyjna została oparta na podstawie naruszenia prawa material-
nego, a mianowicie: 1) art. 100 § 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju
sądów powszechnych w związku z art. 62a ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o
prokuraturze, poprzez błędną wykładnię na skutek uznania, że art. 100 § 4 p.u.s.p.
poza warunkiem przejścia sędziego (prokuratora) w stan spoczynku nie statuuje ja-
kiejkolwiek innej przesłanki nabycia prawa do odprawy, oraz niewłaściwe zastosowa-
nie na skutek przyjęcia, że powódka nabyła prawo do jednorazowej odprawy w
związku z przejściem we wrześniu 2006 r. w stan spoczynku, mimo że w 1985 r.
otrzymała jednorazową odprawę rentową na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy z
dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych, w związku z roz-
wiązaniem stosunku pracy z powodu przejścia na rentę; 2) art. 118 ustawy z dnia 20
czerwca 1985 r. o prokuraturze, poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że w
związku z odesłaniem zawartym w art. 62a ust. 1 ustawy o prokuraturze oraz
brzmieniem art. 100 § 4 p.u.s.p., w sprawach jednorazowych odpraw przyznawanych
prokuratorom przechodzącym w stan spoczynku, którzy wcześniej - przed wejściem
w życie ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 124, poz. 782 ze zm.) -
6
otrzymali jednorazową odprawę w związku z przejściem na rentę inwalidzką, nie
mają odpowiedniego zastosowania przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych, a w ostateczności także przepisy Kodeksu
pracy (w tym przypadku art. 921
§ 2 k.p.).
Skarżąca wniosła o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania z uwagi na ko-
nieczność rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego dotyczącego sprecyzowania prze-
słanek nabycia prawa do odprawy przez sędziego (prokuratora) w razie przejścia w
stan spoczynku. Rozstrzygnięcie tej kwestii ma znaczenie nie tylko dla rozpoznawa-
nej sprawy, ale może znaleźć zastosowanie także do innych przypadków nabycia
prawa do odprawy na podstawie art. 100 § 4 p.u.s.p.
Pełnomocnik strony pozwanej wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego i oddalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku
w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej strona skarżąca podniosła, że nie zgadza
się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że art. 100 § 4 p.u.s.p. poza warunkiem
przejścia sędziego (prokuratora) w stan spoczynku nie statuuje jakiejkolwiek innej
przesłanki nabycia prawa do jednorazowej odprawy. Odprawa ta ma charakter jedno-
razowy; tym samym warunkiem nabycia prawa do do niej jest przesłanka negatywna
- niepobranie wcześniej takiego świadczenia przez sędziego (odpowiednio prokura-
tora). Przyjmując za prawidłowe stanowisko Sądu Okręgowego przedstawione w za-
skarżonym wyroku należałoby uznać, że prawo do odprawy wynikające z art. 100 § 4
p.u.s.p. w określonych sytuacjach można nabyć kilkakrotnie, na przykład w razie po-
nownego przechodzenia w stan spoczynku przez sędziego (prokuratora), skoro
przejście w stan spoczynku jest jedyną przesłanką nabycia tego prawa.
Pełnomocnik strony skarżącej podniósł konieczność rozstrzygnięcia zagad-
nienia prawnego dotyczącego zastosowania art. 921
§ 2 k.p., a także art. 28 ust. 1
ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych, w związku
z odesłaniem zawartym w art. 118 ustawy o prokuraturze. W ocenie Sądu Okręgo-
wego wskazane przepisy nie znajdują zastosowania w niniejszej sprawie, bowiem
ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych w art. 100 § 4 w pełnym zakresie re-
guluje prawo do odprawy w związku z przejściem sędziego (odpowiednio także pro-
kuratora) w stan spoczynku. Zdaniem strony skarżącej takie stanowisko jest nieuza-
sadnione, ponieważ nie rozstrzyga kwestii odpraw rentowych przyznanych prokurato-
rom, którzy przeszli na rentę przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 28 sierpnia
7
1997 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych
innych ustaw. Przepisy tej ustawy wprowadziły między innymi jednorazową odprawę
w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia dla sędziego przechodzącemu w
stan spoczynku (nowy art. 711
ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju
sądów powszechnych dodany przez ustawę z dnia 28 sierpnia 1997 r.). Z kolei art. 3
ustawy nowelizującej, zmieniający ustawę z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze,
dodał nowy art. 62a, zgodnie z którym do prokuratorów stosuje się odpowiednio
przepisy art. 59 § 2-5 i § 7, art. 711
§ 2-6, art. 78-782
ustawy z dnia 20 czerwca 1985
r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (w tym także art. 711
§ 5 ustanawiający dla
sędziego przechodzącego w stan spoczynku jednorazową odprawę).
Pełnomocnik strony skarżącej stwierdził, że przepisy ustawy z dnia 28 sierpnia
1997 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych
innych ustaw, ustanawiające jednorazową odprawę dla prokuratorów przechodzą-
cych w stan spoczynku, które weszły w życie z dniem 1 stycznia 1998 r., nie roz-
strzygnęły, jak ta odprawa ma się do kwestii jednorazowych odpraw przyznawanych
wcześniej prokuratorom na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 1982
r. o pracownikach urzędów państwowych. Zachowano przy tym art. 118 ustawy o
prokuraturze, który w takich przypadkach nakazuje odpowiednie stosowanie przepi-
sów ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych, a w
sprawach nieuregulowanych także w przepisach tej ustawy - przepisów Kodeksu
pracy. Strona skarżąca stwierdziła, że zarówno art. 28 ust. 1 ustawy o pracownikach
urzędów państwowych, jak i art. 921
§ 2 k.p. wyraźnie ustanawiają zasadę jednokrot-
ności otrzymania takiej odprawy.
Pełnomocnik strony skarżącej podniósł, że Sąd Okręgowy przyjął w uzasad-
nieniu zaskarżonego wyroku, iż czym innym jest prawo prokuratora do odprawy w
sytuacji przejścia w stan spoczynku, przysługujące na mocy art. 62a ustawy o proku-
raturze w związku z art. 100 § 4 p.u.s.p., a czym innym prawo do odprawy emerytal-
nej lub rentowej przysługujące pracownikowi, przewidziane w art. 921
§ 1 k.p., jed-
nakże nie wyjaśnił jednocześnie istoty tej różnicy. Zdaniem pełnomocnika strony
skarżącej, regulacje pragmatyk pracowniczych mają pierwszeństwo zastosowania
przed przepisami Kodeksu pracy, jednakże w sytuacji, gdy podstawowy akt prawny z
zakresu prawa pracy wyraźnie wskazuje, że pracownik nie nabywa ponownie prawa
do odprawy, a przepisy pragmatyk pracowniczych nie rozstrzygają tej kwestii ani po-
zytywnie ani negatywnie, nie można uznać za prawidłowe stanowiska, że regulacja
8
pragmatyk pracowniczych jest pełna. W ocenie strony skarżącej pełna regulacja wy-
magałaby wyraźnego wyartykułowania, że sędzia (prokurator), który otrzymał odpra-
wę w związku z przejściem w stan spoczynku, może ponownie nabyć do niej prawo,
albo wyraźnego wskazania, że prawa takiego nie może ponownie nabyć. Regulacja
ta powinna przy tym odnosić się także do zaszłości sprzed 1 stycznia 1998 r., a więc
przyznanych odpraw przed wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 28 sierpnia
1997 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych in-
nych ustaw, na mocy której ustanowiono jednorazową odprawę w związku z przej-
ściem w stan spoczynku (art. 711
§ 5 p.u.s.p z 1985 r. oraz art. 62a ustawy o proku-
raturze).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Podlegające wykładni
przepisy dotyczące odpraw, powołane w skardze, przewidują co następuje. Według
art. 100 § 4 Prawa o ustroju sądów powszechnych, sędziemu przechodzącemu w
stan spoczynku przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości sześciomiesięczne-
go wynagrodzenia. Powyższy przepis ma odpowiednie zastosowanie także do proku-
ratorów, co wynika bezpośrednio z art. 62a ust. 1 ustawy o prokuraturze. Odwołanie
to oznacza, że prokuratorowi przechodzącemu w stan spoczynku przysługuje jedno-
razowa odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Z kolei według
art. 921
k.p., pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu nie-
zdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przej-
ściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jedno-
miesięcznego wynagrodzenia (§ 1), przy czym pracownik, który otrzymał odprawę,
nie może ponownie nabyć do niej prawa (§ 2). Podobną regulację zawiera art. 28 ust.
1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych przewidując, że urzędnikowi pań-
stwowemu przechodzącemu na emeryturę lub rentę inwalidzką (obecnie rentę z
tytułu niezdolności do pracy) przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości: 1) po
dziesięciu latach pracy w urzędach - dwumiesięcznego wynagrodzenia, 2) po piętna-
stu latach pracy w urzędach - trzymiesięcznego wynagrodzenia, 3) po dwudziestu
latach pracy w urzędach - sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Ustawa o pracowni-
kach urzędów państwowych, w przeciwieństwie do art. 921
§ 2 k.p., nie zawiera
ograniczenia uniemożliwiającego ponowne nabycie prawa do odprawy. Przy kolej-
9
nym nabyciu prawa do emerytury lub renty może dojść do sytuacji, w której nastąpi
uzupełnienie wysokości odprawy wcześniej wypłaconej (por. wyrok Sądu Najwyż-
szego z 10 stycznia 1989 r., I PRN 54/88, B.Hebdzyńska: Ustawa o pracownikach
urzędów państwowych z komentarzem, Warszawa 1995, s. 49).
Z przytoczonych przepisów wynika, że każdemu pracownikowi na zasadach
ogólnych przewidzianych w Kodeksie pracy, a także urzędnikowi państwowemu na
zasadach ustanowionych w ustawie o pracownikach urzędów państwowych, przysłu-
guje jednorazowa odprawa rentowa lub emerytalna w związku z przejściem na rentę
z tytułu niezdolności do pracy lub na emeryturę. Z kolei sędziemu i prokuratorowi od-
prawa przysługuje nie w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, lecz w
związku z przejściem w stan spoczynku. Odprawa jest w każdym opisanym przy-
padku jednorazowa - jednakże w odniesieniu do ogółu pracowników (w tym urzędni-
ków państwowych) jest powiązana z ustaniem stosunku pracy w związku z przej-
ściem na rentę lub emeryturę, natomiast w przypadku sędziów i prokuratorów towa-
rzyszy ich przejściu w stan spoczynku, a nie przejściu na rentę lub emeryturę. Można
w związku z tym przyjąć, tak jak to uczynił Sąd Okręgowy, że odprawa z art. 100 § 4
p.u.s.p. oraz odprawa z art. 921
k.p. (także z art. 28 ust. 1 ustawy o pracownikach
urzędów państwowych) to dwie różne odprawy, przysługujące z różnych tytułów,
mimo że pozornie istnieje między nimi pewne podobieństwo - są wypłacane albo w
związku z ustaniem stosunku pracy pracownika, gdy przechodzi on na rentę lub
emeryturę, albo w związku z ustaniem czynnego pełnienia przez sędziego lub proku-
ratora obowiązków służbowych przypisanych do tych urzędów.
Z powyższego założenia co do charakteru prawnego podlegających analizie
odpraw wynika, że skoro są to różne odprawy albo skoro odprawy te przysługują z
różnych tytułów, ponieważ sędzia i prokurator przechodzą w stan spoczynku - czy to
z powodu osiągnięcia określonego wieku (art. 69 p.u.s.p.), czy to w związku z trwałą
niezdolnością do pełnienia obowiązków z powodu choroby lub utraty sił (art. 70
p.u.s.p.) - a nie na emeryturę lub rentę, to brak jest podstaw, aby do odprawy należ-
nej (w związku z przejściem w stan spoczynku) sędziemu lub prokuratorowi, który
wcześniej pobrał na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów pań-
stwowych odprawę rentową w związku z przejściem na rentę inwalidzką (obecnie
rentę z tytułu niezdolności do pracy), należało zastosować art. 921
§ 2 k.p. Inaczej
mówiąc - art. 921
§ 2 k.p. ma zastosowanie jedynie do pracownika, który już raz
otrzymał odprawę rentową lub emerytalną, a następnie ubiega się ponownie o od-
10
prawę rentową lub emerytalną. Zgodnie z tym przepisem, pracownik, który otrzymał
odprawę rentową lub emerytalną, nie może ponownie nabyć prawa do tej odprawy.
Wyłączenie to nie dotyczy zatem innych odpraw, które nie przysługują w związku z
przejściem na rentę lub emeryturę.
Powódka nie ubiegała się o ponowną odprawę rentową lub emerytalną, lecz o
odprawę związaną z przejściem w stan spoczynku. W 2006 r. nie przeszła bowiem
na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, lecz w stan spoczynku z po-
wodu osiągnięcia wieku uprawniającego ją - jako prokuratora - do przejścia w stan
spoczynku. Powódka domagała się zatem od strony pozwanej innej odprawy niż ta,
którą otrzymała w 1985 r. na podstawie przepisów dotyczących urzędników pań-
stwowych w związku z przejściem (wówczas) na rentę inwalidzką II grupy. Już
choćby tylko z tej przyczyny nie mógł mieć do jej sytuacji zastosowania art. 921
§ 2
k.p. Jako przepis szczególny, ograniczający uprawnienia pracownicze, nie może być
on wykładany rozszerzająco i odnoszony do sytuacji, których jednoznacznie i bezpo-
średnio nie reguluje.
Wszystkie odprawy, o których stanowią przytoczone na wstępie rozważań
przepisy (art. 100 § 4 p.u.s.p., art. 921
k.p., art. 28 ust. 1 ustawy o pracownikach
urzędów państwowych), są jednorazowe w tym znaczeniu, że nie można ponownie
nabyć prawa do odprawy z tego samego tytułu, jeżeli raz się ją pobrało. Jednorazo-
wość odprawy nie oznacza jednak w tym przypadku, że odprawę, o której stanowią
wszystkie te przepisy, można otrzymać tylko jedną - którąś z nich (którąkolwiek)
jeden raz w życiu, co wyłącza możliwość otrzymania innej, przysługującej z innego
tytułu. Jednorazowość może być rozumiana w ten sposób, że uprawnionemu przy-
sługuje tylko jedna odprawa w związku z określonym zdarzeniem stanowiącym pod-
stawę (przesłankę) nabycia prawa do niej. Przy takim rozumieniu pojęcia „jednora-
zowa odprawa” powódka nie mogłaby otrzymać ponownie odprawy rentowej z powo-
du ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do
pracy. Nie mogłaby nabyć ponownie - na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy o pracowni-
kach urzędów państwowych lub art. 921
k.p. - prawa do odprawy rentowej, skoro od-
prawę rentową już kiedyś nabyła. Nie ma natomiast przeszkód ustawowych, aby na-
była prawo do odprawy z tytułu przejścia w stan spoczynku, ponieważ prawo to na-
bywa po raz pierwszy, a nie ponownie (wcześniej nie przechodziła bowiem w stan
spoczynku).
11
Powyższe rozważania pozwalają na odrzucenie argumentów skarżącej Proku-
ratury Okręgowej w K. jakoby powódka w wyniku uprawomocnienia się zaskarżone-
go wyroku Sądu Okręgowego miała otrzymać ponownie odprawę, na co nie pozwala
art. 921
§ 2 k.p. Zasądzenie na rzecz powódki odprawy z tytułu przejścia w 2006 r. w
stan spoczynku, chociaż w 1985 r. wypłacono jej odprawę rentową w związku z
przejściem na rentę inwalidzką II grupy, nie oznacza, że otrzyma ona dwukrotnie tę
samą odprawę (ponownie odprawę z tego samego tytułu). Odprawa z art. 28 ust. 1
ustawy o pracownikach urzędów państwowych (i z art. 921
§ 2 k.p.) oraz odprawa z
art. 100 § 4 p.u.s.p. to dwie różne odprawy, należne z różnych tytułów. Powódka w
2006 r. nabyła prawo do pierwszej w swojej karierze zawodowej odprawy z tytułu
przejścia w stan spoczynku. Poprzednio - w 1985 r. - nie przeszła w stan spoczynku,
lecz na rentę inwalidzką II grupy. Argument pozwanej Prokuratury Okręgowej, że
skoro w 1985 r. nie obowiązywały jeszcze regulacje prawne dotyczące stanu spo-
czynku sędziów i prokuratorów, w związku z czym przechodzili oni - jak ogół pracow-
ników - na rentę lub emeryturę, to odprawa z tytułu przejścia w stan spoczynku w
2006 r. powinna być traktowana na takich samych zasadach jak odprawa rentowa z
1985 r., nie może być zaakceptowany. Nie uwzględnia bowiem istotnej zmiany stanu
prawnego, a także faktycznej i prawnej podstawy nabycia przez powódkę w 1985 r.
prawa do odprawy rentowej oraz w 2006 r. prawa do odprawy z tytułu przejścia w
stan spoczynku.
Z tych przyczyn nieuzasadniony okazał się zarzut naruszenia zaskarżonym
wyrokiem art. 100 § 4 p.u.s.p. w związku z art. 62a ust. 1 ustawy o prokuraturze na
skutek uznania, że powódka nabyła prawo do jednorazowej odprawy w związku z
przejściem we wrześniu 2006 r. w stan spoczynku, mimo że w 1985 r. otrzymała jed-
norazową odprawę rentową na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy o pracownikach
urzędów państwowych, w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z powodu przej-
ścia na rentę.
Nieuzasadniony jest także zarzut naruszenia art. 118 ustawy o prokuraturze
na skutek uznania, że w związku z odesłaniem zawartym w art. 62a ust. 1 tej ustawy
do art. 100 § 4 p.u.s.p., w sprawach jednorazowych odpraw przyznawanych proku-
ratorom przechodzącym w stan spoczynku, którzy wcześniej (przed wejściem w życie
ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych oraz niektórych innych ustaw) otrzymali jednorazową odprawę w
związku z przejściem na rentę inwalidzką, nie mają odpowiedniego zastosowania
12
przepisy ustawy o pracownikach urzędów państwowych, a także przepisy Kodeksu
pracy (w tym art. 921
§ 2 k.p.). Regulacja dotycząca prawa do odprawy z tytułu przej-
ścia w stan spoczynku zawarta w art. 100 § 4 p.u.s.p. jest kompletna, a zatem w od-
niesieniu do prokuratorów przechodzących w stan spoczynku nie ma potrzeby sięga-
nia - poprzez art. 118 ustawy o prokuraturze - do art. 921
§ 2 k.p. Sędziemu i proku-
ratorowi przechodzącym w stan spoczynku przysługuje jednorazowa odprawa w wy-
sokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Odprawa z tytułu przejścia w stan
spoczynku przysługująca sędziemu lub prokuratorowi nie jest uzależniona od speł-
nienia innych przesłanek poza przejściem przez nich w stan spoczynku. Nie ma w
treści art. 100 § 4 p.u.s.p. (ani w innych przepisach Prawa o ustroju sądów po-
wszechnych lub ustawy o prokuraturze) takich ograniczeń lub wyłączeń, które uza-
leżniałyby nabycie tego prawa od braku wcześniejszego pobrania przez sędziego lub
prokuratora jakiejś innej odprawy. Sędzia lub prokurator przechodzący w stan spo-
czynku (na podstawie art. 69 lub 70 p.u.s.p.) nabywa prawo do odprawy z tytułu
przejścia w stan spoczynku, które nie jest uzależnione od żadnych innych warunków
ani ograniczone w żaden sposób. W podobny sposób ocenił Sąd Najwyższy warunki
nabycia przez urzędnika państwowego przechodzącego na emeryturę lub rentę jed-
norazowej odprawy z art. 28 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych,
gdy przed podjęciem pracy w urzędzie państwowym otrzymał on odprawę pieniężną
w związku ze zwolnieniem ze służby wojskowej (por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z 31 maja 1989 r., III PZP 52/88, OSNCP 1989 nr 12, poz. 190, w uza-
sadnieniu której stwierdzono, że skoro art. 28 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów
państwowych poza warunkiem przejścia na emeryturę lub rentę oraz posiadania
określonego okresu zatrudnienia nie statuuje jakiejkolwiek innej przesłanki nabycia
przez urzędnika państwowego prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej, to tym
samym bez znaczenia jest okoliczność, że urzędnik państwowy przed podjęciem
pracy w urzędzie otrzymał wcześniej odprawę pieniężną w związku ze zwolnieniem
ze służby wojskowej).
Odprawa z art. 100 § 4 p.u.s.p. jest jednorazowa w tym znaczeniu, że z tytułu
jednokrotnego przejścia w stan spoczynku sędziemu lub prokuratorowi przysługuje
tylko jedna oprawa na podstawie tego przepisu. Sędzia i prokurator na ogół przecho-
dzą w stan spoczynku tylko raz w swojej karierze zawodowej - czy to ze względu na
osiągnięcie określonego wieku, czy to ze względu na chorobę lub utratę sił. Gdyby
jednak po przejściu w stan spoczynku ze względu na stan zdrowia lub utratę sił sę-
13
dzia lub prokurator powrócił do zdrowia i odzyskał siły, po czym otrzymał ponowną
nominację na stanowisko sędziego lub prokuratora, nie byłoby wykluczone ubieganie
się przez niego o odprawę z tytułu ponownego przejścia w stan spoczynku, ponieważ
art. 100 § 4 p.u.s.p. nie wyklucza możliwości ubiegania się o otrzymanie odprawy z
tytułu ponownego przejścia w stan spoczynku. Rozważanie powyższe są jednak teo-
retyczne, ponieważ sytuacje takie zdarzają się w praktyce niezwykle rzadko. Przypa-
dek powódki, która otrzymała ponowną nominację na stanowisko prokuratora po
wcześniejszym przejściu na rentę inwalidzką II grupy, jest przypadkiem wyjątkowym.
Otrzymując w 1992 r. ponowną nominację na stanowisko prokuratora, powódka uzy-
skała - z chwilą wprowadzenia do przepisów ustrojowych regulujących status sę-
dziów i prokuratorów instytucji stanu spoczynku - wszystkie uprawnienia wynikające
z ponownego uzyskania statusu prokuratora, w tym uprawnienie do otrzymania od-
prawy z tytułu przejścia w stan spoczynku.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podsta-
wie art. 39814
k.p.c.
========================================