Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 43/08
POSTANOWIENIE
Dnia 27 sierpnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek (sprawozdawca)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 27 sierpnia 2008 r.
skargi T. W.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia Sądu
Okręgowego w Ł. z dnia 21 lutego 2006 r., sygn. akt X Gz (…)
wydanego w sprawie z powództwa T. W.
przeciwko "P.(...)" - Spółce Akcyjnej w Ł.
o zapłatę,
oddala skargę.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 7.10.2005 r. zasądził od pozwanej „P.(...)” S.A. w
Ł. na rzecz powoda T. W. kwotę 10.800 zł oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanej
kwotę 2.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. W motywach wyroku
wskazano, że obciążenie powoda kosztami procesu uzasadnia okoliczność, iż pozwana
była podmiotem postępowania układowego, a więc dochodzona w tym procesie
wierzytelność mogła być bez powodów zgłoszona na listę wierzytelności. Z tego
względu wniosek strony pozwanej zawarty w odpowiedzi na pozew o przyznanie
kosztów procesu zasługiwał na uwzględnienie.
Powód zaskarżył zażaleniem rozstrzygnięcie o kosztach zawarte w wyroku Sądu
Rejonowego. Zarzucił, że pozwana wbrew wymaganiom wynikającym z art. 4799
§ 1
2
k.p.c. nie załączyła do odpowiedzi na pozew potwierdzenia doręczenia tego pisma
bezpośrednio powodowi bądź potwierdzenia jego nadania listem poleconym, a więc
odpowiedź na pozew winna być stosownie do powołanego przepisu zwrócona stronie
pozwanej bez wzywania do usunięcia braków formalnych. Konsekwentnie należało więc
przyjąć, że brak było wniosku o zasądzenie kosztów procesu i Sąd Rejonowy nie miał
podstawy do rozstrzygnięcia o kosztach.
Sąd Okręgowy w Ł. postanowieniem z dnia 21.02.2006 r. zażalenie oddalił. Sąd
ten wskazał, że obowiązek określony w art. 4799
§ 1 k.p.c. dotyczy tylko pism
procesowych składanych w toku postępowania. Nie obejmuje więc pierwszych pism
procesowych składanych przez strony, a takim pismem jest odpowiedź na pozew.
Powód w dniu 18.02.2008 r. wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
postanowienia Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 21.02.2006 r. Jako podstawę skargi
wskazał rażące naruszenie przepisów postępowania cywilnego tj. art. 4799
§ 1 k.p.c.
przez dokonanie jego błędnej wykładni, w następstwie czego przepisu tego nie
zastosowano w sprawie i orzeczono o kosztach procesu mimo braku skutecznie
zgłoszonego wniosku w tym przedmiocie. Uprawdopadabniając wyrządzenie szkody
powód wskazał, że strona pozwana dokonała potrącenia kwoty 2.400 zł z przekazanej
mu należności zasądzonej wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 7.10.2005 r. Wskazując
na powyższe wniósł o stwierdzenie, że zaskarżone postanowienie jest niezgodne
z prawem tj. z art. 4799
§ 1 i art. 321 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. W pierwszej kolejności należy rozważyć dopuszczalność w niniejszej sprawie
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem. Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c. skarga o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od
prawomocnego orzeczenia sądu II instancji kończącego postępowanie w sprawie. Taka
treść art. 4241
§ 1 k.p.c., która obowiązywała zarówno w chwili wydania
kwestionowanego postanowienia, jak i wniesienia skargi, uzasadniały jednoznacznie
wniosek, że skarga jest niedopuszczalna. Postanowienie rozstrzygające o kosztach
procesu nie jest bowiem postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.12.1996 r. I CZ 30/96, OSNC 1997, nr 3,
poz. 34; postanowienie z dnia 19.01.2006 r. III BP 6/05, niepublik.).
Stan prawny, który jest podstawą rozpoznania niniejszej skargi uległ jednak
zmianie. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 1.04.2008 r. Sk 77/06 (Dz. U. Nr 59,
poz. 367) orzekł, że art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. w części obejmującej słowa „kończącego
3
postępowanie w sprawie” jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji
RP. W ten sposób otwarto możliwość kwestionowania w drodze skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem także postanowień (orzeczeń), które nie kończą postępowania
w sprawie. Takim jest niewątpliwie postanowienie rozstrzygające o kosztach.
Powstaje pytanie, czy skutki wyroku Trybunału Konstytucyjnego należy odnosić
do niniejszej sprawy. Odpowiedź musi być pozytywna. Na podstawie art. 42412
w
związku z art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy zobowiązany jest do stosowania
art. 316 § 1 k.p.c., czyli wydając wyrok bierze pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili
zamknięcia sprawy. Oznacza to, że orzekając w niniejszej sprawie trzeba uwzględnić
wskazany wyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego.
2. Odnosząc się merytorycznie do treści skargi stwierdzić należy, że pogląd Sądu
Okręgowego odnośnie wykładni art. 4791
§ 1 k.p.c. jest oczywiście błędny. Należy
wprawdzie zgodzić się z tym, że przepis art. 4791
§ 1 k.p.c. nie tylko nie stosuje się do
pism procesowych wyliczonych wyczerpująco w § 2 art. 479 k.p.c., ale nie dotyczy
również wniesienia pozwu. Jest to oczywiste, gdyż wniesienie pozwu wszczyna
postępowanie, wszakże od tej chwili mamy już do czynienia z „tokiem sprawy” w
rozumieniu art. 4799
§ 1 k.p.c. To zaś prowadzi do wniosku, że skoro odpowiedź na
pozew nie została wymieniona w art. 4799
§ 2 k.p.c., a jednocześnie wnoszona jest „w
toku sprawy”, to znajduje tu zastosowanie art. 4799
§ 1 k.p.c.
3. Szerokie otwarcie przez Trybunał Konstytucyjny możliwości kwestionowania w
drodze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń sądu II
instancji, także tych, które nie kończą postępowania w sprawie jako całości, nie oznacza
jednak, aby skarga o stwierdzenie niezgodności zmieniła swój charakter prawny, w
szczególności charakter procesowy. Nadal pozostaje ona specjalnym procesowym
środkiem prawnym, ulokowanym wśród nadzwyczajnych środków zaskarżenia, którego
celem jest stwierdzenie, że prawomocne orzeczenie sądu II instancji jest mimo to
niezgodne z prawem. Jeśli więc jest to nadzwyczajny środek zaskarżenia, to takim musi
pozostać. Uzasadnia to restryktywną wykładnię, także co do wymagań, jakie muszą być
spełnione przy wniesieniu skargi. Jednym z nich jest uprawdopodobnienie wyrządzenia
szkody, spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy. Sama
wysokość szkody nie ma zasadniczo większego znaczenia. Uzasadnione jednak jest
przyjęcie – właśnie ze względu na nadzwyczajny charakter tego środka - że szkoda w
znikomym lub symbolicznym rozmiarze nie uzasadnia prawa do wniesienia skargi.
Należy bowiem wskazać, że uwzględnienie skargi i stwierdzenie, że prawomocne
4
orzeczenie jest niezgodne z prawem, ma charakter prejudykatu, stwarza bowiem
możliwość dochodzenia od Skarbu Państwa odszkodowania za szkodę przez wydanie
bądź wydanie i wykonanie zaskarżonego orzeczenia. Stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia jest więc nieodzownym, choć nie jedynym
warunkiem uwzględnienia powództwa o odszkodowanie. Z tego względu nie można
przejść do porządku dziennego nad rozmiarem szkody, jakkolwiek wysokość szkody nie
znalazła wyrazu w normatywnej treści przepisu. Nie można jednak uznać, aby
zastosowanie tego nadzwyczajnego środa zaskarżenia uzasadniała szkoda znikoma
bądź wręcz symboliczna. Z takim przypadkiem mamy do czynienia w okolicznościach tej
sprawy i z tego względu skargę oddalono (art. 42411
k.p.c.).