Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 22 września 2008 r.
III SW 7/08
Wpłata na rzecz partii politycznej z rachunku bankowego stanowiącego
„konto firmowe” jest zgodna z art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o
partiach politycznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 857 ze zm.)
tylko wówczas, gdy zostanie dokonana przez osobę fizyczną prowadzącą dzia-
łalność gospodarczą i zostanie wyraźnie wskazane, że wpłata pochodzi od ta-
kiej osoby dysponującej rachunkiem.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie: SN Małgorzata Gersdorf,
Beata Gudowska (sprawozdawca), Zbigniew Korzeniowski, Zbigniew Myszka,
Romualda Spyt, Sędzia SA Halina Kiryło.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 wrześ-
nia 2008 r. sprawy ze skargi Partii Kobiet na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej
z dnia 21 lipca 2008 r. w przedmiocie odrzucenia sprawozdania finansowego,
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Partia Kobiet przedłożyła Państwowej Komisji Wyborczej sprawozdanie o źró-
dłach pozyskania środków finansowych w 2007 r., do którego żadna partia politycz-
na, stowarzyszenie lub fundacja, której statut przewiduje działania związane z ana-
lizą finansowania partii politycznych, nie zgłosiły zastrzeżeń. Partia wykazała w
sprawozdaniu przychody pochodzące ze środków pozyskanych na posiadane przez
nią rachunki bankowe w łącznej wysokości 47.515,78 zł, w tym z tytułu składek
członkowskich - 22.148,00 zł, darowizn od osób fizycznych -13.886,00 zł, wpisowego
- 9.888,00 zł oraz działalności własnej - 1.367,00 zł. W punkcie VI sprawozdania wy-
kazała kwotę 226,78 zł, składającą się z wpłat przekazanych na jej konto od pod-
miotów niebędących osobami fizycznymi. Środki te, jak wynika z oświadczenia
skarbnika partii, nie zostały zwrócone wpłacającym, lecz przyjęte przez partię. W
2
okresie sprawozdawczym na rachunku Funduszu Wyborczego Partii Kobiet w Banku
[...] zgromadzono przychody z darowizn od osób fizycznych (63.298,38 zł), z wpłat
własnych partii (17.320,00 zł) oraz odsetek od środków zgromadzonych na rachunku
bankowym (90,24 zł), w łącznej kwocie 80.768,62 zł. W dniu 18 października 2007 r.
na ten rachunek wpłynęła kwota 60 zł pochodząca od osoby prawnej i została przez
Partię przyjęta. Partia Kobiet w dniach 27 marca 2008 r. (kwota 60 zł) oraz 11 kwiet-
nia 2008 r. (kwota 226,78 zł) przekazała środki finansowe w łącznej kwocie 286,78
zł, które uległy przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa.
Państwowa Komisja Wyborcza, na podstawie przedłożonego sprawozdania,
opinii i raportu biegłego rewidenta załączonych do sprawozdania dokumentów oraz
udzielonych przez partię wyjaśnień i uzupełnień, stwierdziła naruszenie art. 25 ust. 1
ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r., Nr 79, poz. 857 ze zm.) i na podstawie jej art. 38a ust. 1 pkt 3 oraz ust. 2 pkt
4 postanowiła odrzucić sprawozdanie Partii Kobiet o źródłach pozyskania środków
finansowych, w tym o kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania oraz o wydat-
kach poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w 2007 r.
W skardze, obejmującej postanowienie Państwowej Komisji Wyborczej w ca-
łości, Przewodnicząca Partii, kwestionując treść złożonego sprawozdania finansowe-
go, zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia
przez uznanie, że poszczególne kwoty pozyskane przez Partię na rachunki bankowe,
wymienione w pkt VI sprawozdania, składające się na kwotę 226,78 zł, oraz kwota
60 zł, która wpłynęła na rachunek Funduszu Wyborczego w dniu 18 października
2007 r., zostały przyjęte z niedozwolonych źródeł, czyli od podmiotów niebędących
osobami fizycznymi, oraz od osoby niebędącej obywatelem polskim. W uzasadnieniu
podała, że przez przelanie kwoty 45 zł w dniu 27 lipca 2007 r. z rachunku firmy E.
spółki cywilnej w W. przy ul. G., zawartej przez Krystynę C. i Stanisława Ł., Krystyna
C. - jako osoba fizyczna - uiściła składkę członkowską za rok 2007. Przelewy na ra-
chunek regionu kujawsko-pomorskiego w dniach 6 września 2007 r. (15 zł) i 18 grud-
nia 2007 r. (25 zł), także z tytułu składek, choć dokonane z rachunku firmy „S.” (męża
członkini) zarejestrowanej pod adresem jej zamieszkania, M., ul. R., pochodziły od
Hanny S. - osoby fizycznej, tak samo jak od Zdzisławy G. pochodziły dwie kwoty po
15 zł przelane w dniach 28 września i 24 grudnia 2007 r., choć źródłem przelewu był
rachunek firmy C. Witold G., G., ul. W. Dodatkowo skarżąca wskazała na kwotę 50
franków szwajcarskich (111, 78 zł), stanowiącą darowiznę od „J.Ż. ze Szwajcarii”, co
3
do której „najprawdopodobniej nastąpiły trudności ze zwrotem za granicę, ponieważ
brak numeru konta darczyńczyni” i nie zostało wyjaśnione, czy osoba ta jest obywa-
telką polską zamieszkałą za granicą. Zasilający Fundusz Wyborczy przelew w kwo-
cie 60 zł, z przeznaczeniem na wieczór wyborczy, pochodził z rachunku prowadzącej
jednoosobowo działalność gospodarczą firmy Anny C. I., zarejestrowanej w jej miej-
scu zamieszkania, na podstawie czego skarżąca domniemywała, że pochodzi od
osoby fizycznej. W konkluzji skarżąca wywiodła, że mimo błędnego oświadczenia
skarbnika Partii Kobiet z dnia 19 czerwca 2008 r., wszystkie wpłaty zostały dokonane
przez osoby prywatne prowadzące działalność gospodarczą, co do których nie
można domniemywać, że są osobami prawnymi. Powołała się przy tym na postano-
wienie z dnia 1 października 2007 r., III SW 8/07, w którym Sąd Najwyższy potwier-
dził, że zgodnie z art. 2 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalno-
ści gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.) nie każdy przedsiębiorca jest
osobą prawną.
Państwowa Komisja Wyborcza, odnosząc się do podniesionych w skardze za-
rzutów, wskazała, że wpłata w kwocie 45 zł z dnia 27 lipca 2007 r. dokonana została
z rachunku bankowego „wieloosobowej spółki cywilnej”, w związku z czym nie jest
jasne, czy faktycznie pochodzi od Krystyny C., a nie od drugiego wspólnika E. s.c.,
choć ostatecznie należałoby uznać, że wpłaty te pochodziły od spółki. Podniosła da-
lej, że w treści sprawozdania finansowego Partii Kobiet, załącznikach do tego spra-
wozdania oraz udzielonych przez skarbnika Partii wyjaśnieniach brak jakiejkolwiek
wzmianki wskazującej, że wpłaty z dnia 6 września 2007 r. oraz z dnia 18 grudnia
2007 r. (łącznie 40 zł) dokonane z rachunku firmy „S.”, pochodziły od Hanny S. Jej
nazwiska brak również w załączonych do sprawozdania finansowego wykazach osób
opłacających składki członkowskie i dokonujących darowizn na rzecz partii (załączni-
ki nr 1 i 2 do sprawozdania). Z załącznika nr 3 do sprawozdania wynika tylko, że
wpłacającym był „S.”. Jego firma, której pełna nazwa brzmi „Firma S." Marian S.,
zgodnie z art. 434
k.c., nie należy do Hanny S., w związku z tym wpłata ta nie może
być uznana za pochodzącą od Hanny S. Także wpłaty z dnia 28 września 2007 r.
oraz 24 grudnia 2007 r. (po 15 zł) zostały dokonane z rachunku firmy C. Witold G.,
która nie należy do Zdzisławy G., wskazanej przez skarżącą jako wpłacająca powyż-
sze środki, gdyż faktycznie wpłacającym była firma C. Witold G., tj. podmiot niebę-
dący osobą fizyczną. Odnośnie do wpłaty z dnia 27 września 2007 r. w kwocie 50
franków szwajcarskich (równowartości 111,78 zł) Państwowa Komisja Wyborcza
4
podniosła, że skarżąca sama potwierdziła, że wpłata ta mogła zostać dokonana
przez osobę niebędącą obywatelem polskim.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Powodem odrzucenia przez Państwową Komisję Wyborczą sprawozdania
Partii Kobiet o źródłach pozyskania środków finansowych w 2007 r. na podstawie art.
38a ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 867 ze zm.) było ustalenie, że Partia ta przyjęła
środki finansowe ze źródeł niedozwolonych, tj. od podmiotów niebędących osobami
fizycznymi, oraz od osoby fizycznej, niemającej miejsca zamieszkania na terenie
Rzeczypospolitej Polskiej i niebędącej obywatelem polskim (art. 25 ust. 2 pkt 1).
Ustalenie, że wpłaty pochodziły od cudzoziemki i osób prawnych, zostało dokonane
na podstawie danych ujętych w sprawozdaniu, w tym przede wszystkim w adnotacji
w jego pkt VI, wyjaśnień i oświadczeń skarbnika Partii oraz historii transakcji zareje-
strowanych przez bank prowadzący jej rachunek.
Temu ustaleniu nie przeciwstawiono się skutecznie. Zawarta w skardze argu-
mentacja, ograniczająca się jedynie do sugestii, by na podstawie pewnych przesła-
nek, takich jak siedziba przedsiębiorcy, wyprowadzić domniemanie, że określony
przedsiębiorca nie jest osobą prawną, lecz fizyczną, była chybiona. Nie było także
wystarczające odwołanie się do ogólnych stwierdzeń zawartych w uzasadnieniu po-
stanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 października 2007 r., III SW 8/07, że art. 2
ust. 2 i 3 Prawa działalności gospodarczej definiuje przedsiębiorcę jako osobę fi-
zyczną, osobę prawną oraz niemającą osobowości prawnej spółkę prawa handlowe-
go, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospo-
darczą, gdyż stwierdzenie to nie wyjaśnia, czy konkretna wpłata na konto bankowe
Partii dokonana z tzw. rachunku firmowego w rzeczywistości pochodziła od osoby
fizycznej.
Podzielając racje towarzyszące decyzji ustawodawcy o wykluczeniu osób
prawnych z możliwości finansowania partii politycznych, trzeba stwierdzić, że do-
puszczalne jest zasilenie ich majątku tylko z rachunku bankowego należącego do
osoby fizycznej (z zastrzeżeniem art. 25 ust. 2, art. 24 ust. 4 i 7, art. 28 ust. 1 ustawy
o partiach politycznych oraz przepisów ustaw dotyczących wyborów do Sejmu Rze-
czypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyborów do Parla-
5
mentu Europejskiego w zakresie dotacji podmiotowej). Wpłaty na rzecz partii poli-
tycznej z rachunku bankowego należącego do osoby występującej pod firmą („konta
firmowego”) jest zgodne z art. 25 ust. 1 ustawy o partiach politycznych tylko wów-
czas, gdy osoba wpłacająca prowadzi działalność jako osoba fizyczna i gdy zostanie
wyraźnie wskazane, że pochodzą one od osoby dysponującej rachunkiem. Jest
wprawdzie oczywiste, że składki partyjne opłacać mogą tylko osoby fizyczne i tylko
za siebie, gdyż tylko one mogą być członkami partii (art. 2 ust. 1 ustawy), jednak gdy
dokonują tego za pośrednictwem rachunku bankowego własnego, będącego rachun-
kiem osoby prowadzącej działalność gospodarczą, nie może powstać wątpliwość, że
właściciel rachunku jest przedsiębiorcą występującym w obrocie jako osoba fizyczna.
Trafne jest stanowisko Państwowej Komisji Wyborczej, że wszelkie wyjątki od
zasady przekazywania środków finansowych na rzecz partii politycznych jedynie
przez osoby fizyczne powinny być interpretowane w sposób zwężający, z uwzględ-
nieniem innych przepisów ustawy, w tym w szczególności art. 23a, realizującego
konstytucyjną zasadę jawności źródeł finansowania partii politycznych. Wynikająca z
art. 25 ust. 1 ustawy zasada przekazywania na rzecz partii politycznej środków finan-
sowych jedynie przez osoby fizyczne oznacza więc nie tylko wyłączenie jakiegokol-
wiek finansowania partii przez osoby prawne, lecz także konieczność dokonywania
tych wpłat osobiście przez darczyńców, a nie za pośrednictwem podmiotów trzecich,
dlatego też - zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Ministra Finan-
sów z dnia 18 lutego 2003 r. w sprawie sprawozdania o źródłach pozyskania środ-
ków finansowych (Dz.U. Nr 33 poz. 269) - konieczne jest podanie imienia, nazwiska i
miejsca zamieszkania osób wpłacających.
Wpłaty określone w sprawozdaniu Partii Kobiet jako „korzyści majątkowe prze-
kazane partii z naruszeniem przepisów ustawy” nie zostały w ten sposób spersonali-
zowane, a w każdym razie nie wynika to z adnotacji na rachunku bankowym Partii w
Banku [...], do których odwołuje się skarga.
Należy także wskazać, że w myśl art. 34b ust. 2 ustawy o partiach politycz-
nych, do rozpoznania skargi stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o
postępowaniu nieprocesowym i - jak stanowi art. 13 § 2 k.p.c. - odpowiednio przepisy
o procesie. Postępowanie dowodowe przed Sądem Najwyższym jest zatem dopusz-
czalne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 października 2007 r., III SW
8/07, OSNP 2008 nr 13-14, poz. 210, a także z dnia 8 marca 2005 r., III SW 2/05,
OSNP 2005 nr 18, poz. 295).
6
Jeżeli więc motywem złożenia skargi było przekonanie przewodniczącej Partii,
że wbrew błędnemu oświadczeniu skarbnika Partia nie uzyskała żadnych środków z
niedozwolonych źródeł, to nic nie stało na przeszkodzie złożeniu stosownych dowo-
dów wykazujących prawdziwość tego twierdzenia. W postępowaniu, na które powo-
łała się skarżąca, celem wykazania, że nie uzyskała finansowania przez osoby
prawne i cudzoziemców Partia przedstawiła dowody w postaci notarialnie poświad-
czonych kserokopii dokumentów tożsamości osób uważanych przez Państwową
Komisję za cudzoziemców, z których wynikało, że są obywatelami polskimi, oraz wy-
ciągi z rejestrów podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, z których wyni-
kało, że są to osoby fizyczne.
Partia Kobiet nie zaoferowała żadnego dowodu w celu podważenia oświad-
czenia jej skarbnika, choć zasadniczo tylko w jednym wypadku wystarczające były
dowody, którymi dysponowała Państwowa Komisja Wyborcza, a możliwa była od-
mienna ich ocena. Chodzi o kwotę 45 zł przelaną z konta spółki cywilnej E., gdyż
podmiotowość publicznoprawna takiej spółki (por. ustawę z dnia 29 czerwca 1995 r.
o statystyce publicznej, Dz.U. Nr 88, poz. 439 ze zm., ustawę z dnia 13 października
1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, jednolity tekst:
Dz.U. z 2004 r. Nr 269, poz. 2681 ze zm.) nie uchyla jej usytuowania w systemie
prawnym jako umowy cywilnoprawnej, w związku z czym spółka cywilna nie ma oso-
bowości prawnej ani wyodrębnionego majątku, więc długi i wierzytelności nie odno-
szą się nigdy do spółki, a zawsze do jej wspólników - osób fizycznych.
Ma to jednak znaczenie marginalne, gdyż w pozostałych wypadkach oparcie
skargi Partii Kobiet wyłącznie na dowodach przedstawionych Państwowej Komisji
Wyborczej, bez zaoferowania dowodów na poparcie twierdzeń przeciwnych wobec
zawartych w sprawozdaniu finansowym i pochodzących od samej Partii, było niewy-
starczające.
Mając to na względzie skargę, w której nie podano okoliczności wskazujących
na bezpodstawność odrzucenia sprawozdania, Sąd Najwyższy oddalił.
========================================