Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 186/08
POSTANOWIENIE
Dnia 2 października 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Przedsiębiorstwa Wodno-Inżynieryjnego „P.(...)” Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością w K.
o wpis do rejestru,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 2 października 2008
r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w K. z dnia 18
grudnia 2007 r., sygn. akt VI Ga (…),
oddala skargę kasacyjną
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 2 marca 2007 r. Sąd Rejonowy w K. odmówił wpisu do
Krajowego Rejestru Sądowego Przedsiębiorstwa Wodno-Inżynieryjnego „P.(...)” spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością w K. powstałej w wyniku przekształcenia
Przedsiębiorstwa Wodno-Inżynieryjnego „P.(...)” spółki akcyjnej uznając, że nie zostały
spełnione przesłanki przekształcenia. Przekształcana spółka sporządziła plan
przekształcenia, w którym wartość bilansową majątku ustalono na dzień 31 maja 2005 r.
zaś uchwała o przekształceniu została podjęta dopiero 17 listopada 2006 r. na
podstawie nieaktualnych danych, co do wartości majątku spółki. Zdaniem Sądu
Rejonowego, uchwała o przekształceniu powinna być powzięta niezwłocznie po
zamieszczeniu ogłoszeń, o których mowa w art. 560 § 1 k.s.h.
2
W apelacji od tego postanowienia spółka wnosząca o dokonanie wpisu podniosła,
że kodeks spółek handlowych nie zawiera jakiejkolwiek normy wyznaczającej
maksymalny okres procedury przekształcenia. Nie ma też granic czasowych dla
aktualności opinii biegłego weryfikującego plan przekształcenia spółki.
Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 18 grudnia 2007 r. oddalił apelację
wnioskodawczyni wskazując, że przyczyną odmowy wpisu było naruszenie zasad
regulujących tok postępowania przekształceniowego. Zgodnie z art. 558 § 1 k.s.h. plan
przekształcenia powinien zawierać ustalenie wartości bilansowej majątku spółki
przekształcanej na określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie
wspólnikom planu przekształcenia, co oznacza, że dzień wyceny może poprzedzać
dzień przedłożenia planu przekształcenia akcjonariuszom (art. 560 k.s.h.) maksymalnie
o dwa miesiące. W następnym etapie spółka ma obowiązek zawiadomić wspólników
dwukrotnie o zamiarze powzięcia uchwały o przekształceniu spółki, nie później niż na
miesiąc przed planowanym dniem powzięcia uchwały. Zawiadomienie powinno zawierać
istotne elementy planu przekształcenia. Jak wskazał Sąd Okręgowy, najwcześniejszy
termin przedłożenia planu przekształcenia mógł przypaść na miesiąc maj, czerwiec
2006 r., tym samym nie został dochowany warunek dokonania wyceny spółki „na
określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu
przekształcenia” wynikający z art. 558 § 1 pkt 1 k.s.h.
W związku z tym, że w przekształcanej spółce sporządzono także sprawozdanie
finansowe za cały 2005 r., Sąd Okręgowy podkreślił, że sporządzenie planu
przekształcenia, który zawiera wycenę majątku i ustala wartość udziałów w spółce
należy do samej spółki a Sąd rejestrowy nie ma obowiązku badania i porównywania
sprawozdania finansowego sporządzonego dla celów przekształcenia oraz
sprawozdania rocznego.
Poza tym uchybieniem odmowę wpisu do rejestru usprawiedliwiły inne wskazane
przez sąd wadliwości postępowania przekształceniowego.
Wnioskodawczyni nie przedstawiła dowodu, że po podjęciu uchwały o
przekształceniu spółka wezwała wspólników do składania oświadczeń o uczestnictwie w
spółce przekształconej a także, którzy akcjonariusze oświadczenia takie złożyli
zwłaszcza, że w walnym zgromadzeniu wzięli udział akcjonariusze dysponujący 1.432
akcjami na 1.744 akcji wydanych w spółce. Kwestia ta ma istotne znaczenie z uwagi na
skuteczność procesu przekształceniowego albowiem poza wymaganiami, co do
podjęcia uchwały (art. 577 § 1 k.s.h.) przekształcenie dochodzi do skutku, gdy łączna
3
wartość wypłat na rzecz wspólników, którzy nie zamierzają uczestniczyć w spółce
przekształconej, po pierwsze nie przekroczy wysokości kwoty przeznaczonej na wypłaty
dla wspólników określonej w treści uchwały o przekształceniu, po wtóre, kwota ta nie
przekroczy 10 % wartości bilansowej majątku spółki.
Nie zostało także wykazane spełnienie warunku zakończenia procesu
przekształcenia przewidzianego w art. 556 pkt 4 k.s.h. a mianowicie, że doszło do
podpisania umowy przez wspólników, którzy złożyli oświadczenie o uczestnictwie w
spółce przekształconej. Jest to odrębny, od podjęcia uchwały o przekształceniu, element
procedury przekształceniowej. Tym samym nie można uznać, że wnioskodawczyni
wykazała, że proces przekształcenia został zakończony, co musi skutkować odmową
wpisu do rejestru podmiotu, który jeszcze nie powstał.
Wnioskodawca nie spełnił także warunku formalnego wynikającego z art. 163 pkt
4 w związku z art. 555 k.s.h. Do spółki przekształconej stosuje się odpowiednio
uregulowania dotyczące powstania spółki z o.o. w tym także dotyczące konieczności
wyboru rady nadzorczej jeżeli ustawa lub umowa spółki taki organ przewidują. Zgodnie z
§ 20 umowy w spółce przekształconej ma działać siedmioosobowa rada nadzorcza a z
uchwały przekształceniowej wynika, iż dokonano wyboru jedynie pięciu członków rady.
Wnioskodawczyni złożyła skargę kasacyjną od postanowienie Sądu Okręgowego.
Oparła ją na obu podstawach wymienionych w art. 3983
§ 1 k.p.c. Według
skarżącej, naruszenie przepisów postępowania polegało na sprzecznym z art. 378 § 1
k.p.c. wyjściu poza granice apelacji i dokonanie rozstrzygnięcia ponad zarzuty
podniesione przez skarżącą oraz sprzecznym z art. 23 ust. 1 ustawy o Krajowym
Rejestrze Sądowym przekroczeniu zasady badania dokumentów dołączonych do
wniosku o wpis . Zarzucane naruszenie prawa materialnego tj. art. 558 § 1 pkt 1 k.s.h. w
związku z art. 560 k.s.h. polegało na stwierdzeniu, że ustalenie wartości bilansowej
majątku spółki przekształcanej powinno być sporządzone na dzień podjęcia uchwały o
przekształceniu spółki, ewentualnie na termin niezbyt odległy od dnia podjęcia decyzji o
przekształceniu. Ponadto Sąd przyjął, sprzecznie z treścią art. 564 k.s.h. w związku z
art. 166 § 1 k.s.h i art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, że do wniosku o
zarejestrowanie przekształconej spółki należy dołączyć oświadczenia o uczestnictwie w
spółce przekształconej. Zdaniem skarżącej, narusza art. 555 k.s.h. w związku z art. 163
pkt 4 k.s.h. stwierdzenie, że rada nadzorcza nie może działać, jeżeli powołanych do niej
jest mniej osób, niż przewiduje to umowa spółki i stanowi to przeszkodę do dokonania
wpisu przekształconej spółki do Krajowego Rejestru Sądowego.
4
Powołując się na te podstawy skarżąca spółka wniosła o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. oparty jest na założeniu, że przez granice
apelacji należy rozumieć granice wniosków i zarzutów apelacji i nie można tego pojęcia
wiązać jedynie z zakresem zaskarżenia. Pogląd ten, w odniesieniu do zarzutów
dotyczących naruszenia prawa materialnego, jest nie do przyjęcia na gruncie aktualnego
modelu pełnej apelacji cum beneficie novorum polegającej na tym, że sąd drugiej
instancji rozpatruje sprawę ponownie, czyli w sposób w zasadzie nieograniczony
jeszcze raz bada sprawę rozstrzygniętą przez sąd pierwszej instancji. Dał temu wyraz
Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 31 stycznia 2008 r. (sygn. Akt
III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55), której treść i uzasadnienie w całości podziela Sąd
Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną wnioskodawczyni.
Przytoczony w skardze w skardze kasacyjnej w ramach pierwszej podstawy
kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o
Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 ze zm.) ma charakter
procesowy. Zgodnie z jego brzmieniem, sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku
dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa. Obowiązek
badania zgodności treści dokumentu z przepisami prawa należy rozumieć nie tylko jako
obowiązek oceny, czy wszystkie dokumenty wymagane do wpisu przekształconej spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością zostały sporządzone i załączone do wniosku ale
także jako obowiązek oceny złożonego wniosku i załączonych do niego dokumentów
pod względem merytorycznym. Kontrola sądu rejestrowego obejmuje zatem także
zachowanie ustawowych wymagań przewidzianych dla poszczególnych czynności
zmierzających do uzyskania wpisu przekształcenia spółki kapitałowej w Krajowym
Rejestrze Sądowym.
Słusznie, w związku z tym, sąd drugiej instancji podkreślił istotną rolę, jaką w
procesie przekształcenia spółek pełni wycena wartości majątku spółki z punktu widzenia
ochrony wspólników czy akcjonariuszy. Zdaniem sądu, ochrona ta byłaby
najskuteczniejsza gdyby wycena majątku spółki była dokonywana na dzień podjęcia
uchwały o przekształceniu spółki. Ten jedynie postulowany stan rzeczy, niemający
żadnego normatywnego przełożenia a w ocenie sądu praktycznie nie do zrealizowania,
nie może stanowić skutecznego zarzutu naruszenia prawa materialnego. Inną natomiast
rzeczą jest dokonywanie poszczególnych czynności w ramach procesu
5
przekształceniowego we właściwym w czasie, wynikającym z norm kodeksu spółek
handlowych poświęconych przekształcaniu spółek. Wbrew temu, co podnosi się w
skardze kasacyjnej z treści art. 558 § 1 k.s.h. oraz art. 560 § 1 i 2 k.s.h. wynika, że
uregulowane w nich pierwsze etapy przekształcenia (art. 556 pkt 1 2 k.s.h.) powinny być
dokonane w określonym czasie oraz z uwzględnieniem stanu rzeczy na określony dzień.
Według art.. 558 § 1 pkt 1 k.s.h. wartość bilansowa majątku spółki przekształcanej nie
może być ustalona na dzień późniejszy niż przypadający w miesiącu poprzedzającym
przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia. Podobne zasady dotyczą określenia
wartości udziałów albo akcji. Zgodnie z treścią art. 559 k.s.h. plan przekształcenia
należy poddać badaniu przez biegłego rewidenta. Jego wyboru - co do zasady -
dokonuje zarząd przekształcanej spółki albo wszyscy wspólnicy prowadzący sprawy tej
spółki. Termin tego badania powinien być wyznaczony tak aby umożliwiał zachowanie,
wymaganej w art. 558 § 1 pkt 1 k.s.h., aktualności wyceny wartości bilansowej majątku
spółki w chwili przedłożenia planu podziału wspólnikom. Praktycznie ze względu na
treść tego przepisu pomiędzy dniem wyceny a przedłożeniem wspólnikom planu
przekształcenia nie powinno upłynąć więcej niż dwa miesiące Tylko w przypadku
wyznaczenia biegłego rewidenta przez sąd rejestrowy (art. 559 § 2 k.s.h.) i określeniu
maksymalnego terminu sporządzenia opinii (art. 559 § 4 k.s.h.) spółka przekształcana
nie byłaby w stanie zastosować się do tego wymagania.
Słusznie podnosi się w skardze kasacyjnej, że przewidziany w art. 560 § 2 k.s.h.
dwutygodniowy termin przewidziany dla zapoznania się przez wspólników z pełną
treścią planu i załączników jest terminem minimalnym, podobnie jak termin miesięczny z
§ 1 art. 560 k.s.h. liczony od dnia planowanego podjęcia uchwały o przekształceniu
przewidziany dla zawiadomienia wspólników o zamiarze podjęcia uchwały o
przekształceniu jak i dla przedłożenia wspólnikom planu przekształcenia. Jednak takie
ukształtowanie obowiązków osób prowadzących sprawy spółki przekształcanej
dotyczących przygotowania do podjęcia na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy
uchwały o przekształceniu nie zwalnia od obowiązku zachowania aktualności wyceny
majątku spółki wobec jej akcjonariuszy gwarantowanej treścią art. 558 § 1 pkt 1 k.s.h.
Zgodnie z treścią art. 555 k.s.h., do przekształcenia spółek stosuje się
odpowiednio przepisy dotyczące powstania spółki przekształconej, jeżeli przepisy Działu
III obejmującego przekształcanie spółek nie stanowią inaczej. W art. 556 pkt 5 k.s.h.
została wymieniona jedynie - jako ostatnia czynność spółki w procedurze jej
przekształcenia – czynność polegająca na dokonaniu w rejestrze wpisu spółki
6
przekształconej i wykreślenia spółki przekształcanej. Czynność tę zgodnie z art. 556 pkt
4 k.s.h. poprzedza – w razie przekształcenia spółki akcyjnej w spółkę z ograniczoną
odpowiedzialnością - zawarcie umowy spółki przekształconej. W tym stanie regulacji
Działu III należy przyjąć, że do dokonania wpisu spółki przekształconej znajduje
zastosowanie art. 169 k.s.h., który przewiduje maksymalny, sześciomiesięczny termin
do zgłoszenia zawiązania spółki od dnia zawarcia umowy spółki. Zdarzenie, od którego
należy zgodnie z art. 169 k.s.h. liczyć termin zgłoszenia przekształcenia do rejestru,
pokrywa się z uregulowanym w art. 556 pkt 4 k.s.h. warunkiem przekształcenia
polegającym na zawarciu umowy spółki, niezależnym od wyrażenia zgody na
przekształcenie spółki wyrażonej w uchwale walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki
akcyjnej, który należy wypełnić jako ostatni przed złożeniem wniosku o rejestrację
przekształcenia, po ostatecznym ustaleniu składu osobowego wspólników spółki
przekształconej. Błędnie zatem przyjmuje się w skardze kasacyjnej, że na spółce
przekształconej ciążył obowiązek złożenia wniosku o wpis do rejestru w terminie 7 dni
od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu. Jak wynika bowiem z wcześniejszych
rozważań, do zgłoszenia wniosku o wpis przekształconej spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością ma zastosowanie art. 169 k.s.h. w związku z art. 555 k.s.h., który
wyłącza ogólne rozwiązanie przyjęte w art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym.
Zawarcie umowy spółki jest odrębnym warunkiem przekształcenia,
poprzedzającym złożenie wniosku o rejestrację spółki przekształconej i wykreślenie z
rejestru spółki przekształcanej. Sama uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy
przekształcanej spółki akcyjnej, chociażby zawierała zgodę na zaproponowana treść
umowy spółki, już tylko dlatego, że została zamieszczona w protokóle podpisanym
jedynie przez notariusza i przewodniczącego walnego zgromadzenia, nie może zastąpić
zawarcia umowy będącej wynikiem oświadczeń woli wspólników uprawnionych do
udziału w spółce przekształconej.
Na te okoliczności zwrócił uwagę sąd drugiej instancji w związku z koniecznością
wypełnienia w całości procedury przekształcenia nie wymagając, aby do wniosku o wpis
przekształcenia do rejestru zostały załączone oświadczenia wspólników o uczestnictwie
w przekształconej spółce. Chybiony jest wobec tego tak postawiony zarzut skargi
kasacyjnej.
Ponieważ nie została zawarta umowa przekształconej spółki, wybór członków
rady w liczbie mniejszej niż przewiduje to projekt umowy nie powinien stanowić
podstawy odmowy wpisu spółki do rejestru. Gdyby natomiast założyć wypełnienie
7
ustawowego obowiązku zawarcia umowy spółki przekształconej, to wówczas należałoby
podzielić stanowisko, iż odpowiednie stosowanie art. 167 § 1 pkt 1 k.s.h. w związku z
art. 555 k.s.h. nakłada na spółkę przekształconą obowiązek dokonania wyboru członków
organów spółki w liczbie odpowiadającej ustawowemu lub umownemu wymaganiu. Nie
ma w związku z tym znaczenia czy organy spółki, pomimo mniejszej liczby ich członków,
mogą wykonywać swe zadania. Jakkolwiek nie można wykluczyć, iż po rejestracji spółki
liczba członków jej organów z różnych przyczyn ulegnie zmianie, to jednak są to
sytuacje przejściowe, których nie można porównywać do etapu rejestracji spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością, której ustrój opiera się na umowie podpisanej przez
wspólników biorących udział w przekształceniu spółki.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. oddalił
skargę kasacyjną.