Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 października 2008 r.
II UK 8/08
Okres pobierania świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego nie jest okre-
sem, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst:
Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U.
z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Romualda Spyt, Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 paździer-
nika 2008 r. sprawy z wniosku Henryka F. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w S. o rentę, na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wy-
roku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 4 lipca 2007 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. przyznał adwokatowi Przemysławowi R. [...] od Skarbu Państwa - Sądu
Apelacyjnego w Gdańsku, kwotę 120 zł (sto dwadzieścia) powiększoną o kwotę po-
datku od towarów i usług tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej wnioskodawcy w postępowaniu kasacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 4 lipca 2007 r. [...] Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił apela-
cję wnioskodawcy Henryka F. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych we Włocławku w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w S. o rentę z tytułu niezdolności do pracy, podzielając ustale-
nia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji na podstawie opinii biegłych
lekarzy - internisty, neurologa, reumatologa, kardiologa oraz chirurga jak i ich
prawną ocenę, według której wnioskodawcy (częściowo, trwale niezdolnemu do
2
pracy) nie przysługuje dochodzone świadczenie, gdyż nie spełnił wszystkich ko-
niecznych warunków określonych w art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o eme-
ryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.).
W świetle ustaleń faktycznych, wnioskodawca (*urodzony w dniu 23 września
1943 r.) wykazał łącznie 43 lata 9 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskład-
kowych, w tym w dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności do pracy - 5 lat, 1
miesiąc i 17 dni. Do dnia 9 maja 2002 r. był ubezpieczony z tytułu prowadzonej dzia-
łalności gospodarczej, natomiast po tej dacie, od dnia 3 sierpnia 2002 r. do dnia 9
stycznia 2003 r. oraz od dnia 15 kwietnia 2003 r. do dnia 18 maja 2005 r. pobierał
zasiłek przedemerytalny. W dniu 14 grudnia 2004 r. złożył w organie rentowym wnio-
sek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Lekarz orzecznik w
dniu 3 marca 2005 r. wydał orzeczenie stwierdzające, że Henryk F. jest częściowo,
trwale niezdolny do pracy, a niezdolność ta powstała przed dniem 1 grudnia 2004 r.
Wobec sprzeciwu wnioskodawcy, komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 5 maja
2005 r. podtrzymała stanowisko lekarza orzecznika. Decyzją z dnia 18 maja 2005 r.
organ rentowy odmówił w związku z tym wnioskodawcy prawa do renty z tytułu nie-
zdolności do pracy, wskazując że niezdolność do pracy powstała po upływie 18 mie-
sięcy od dnia ustania ubezpieczenia z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
Rozpoznając odwołanie od tej decyzji, Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opi-
nii biegłych lekarzy sądowych, którzy w opinii z dnia 19 października 2005 r. stwier-
dzili, że Henryk F. jest częściowo, trwale niezdolny do pracy, wskazując w uzasad-
nieniu, że zasadniczą przyczyną uznania go za niezdolnego do zatrudnienia jest po-
stępujący proces zwyrodnieniowy narządu ruchu - zwłaszcza stawów kolanowych.
Jako datę powstania niezdolności biegli przyjęli datę złożenia wniosku o przyznanie
prawa do renty - grudzień 2004 r. Tym samym - w ocenie Sądu Okręgowego, w pełni
zaaprobowanej przez Sąd Apelacyjny - wnioskodawca nie spełnił łącznie wszystkich
warunków określonych w art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i
rentach z FUS, niezbędnych do przyznania prawa do dochodzonego świadczenia,
bowiem jego niezdolność do zatrudnienia powstała po upływie 18 miesięcy od usta-
nia okresu ubezpieczenia, a okres pobierania zasiłku przedemerytalnego - jako nie-
wymieniony w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach - nie ma znaczenia
prawnego. Brak również podstaw do zastosowania art. 57 ust. 2 ustawy, ponieważ,
mimo, że wnioskodawca udowodnił okres składkowy i nieskładkowy przenoszący 25
3
lat, to jednak jego niezdolność do pracy jest niezdolnością częściową a nie całkowitą
- jak wymaga tego powołany przepis.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył skargą kasacyjną pełnomocnik
wnioskodawcy i zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię
art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emerytu-
rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przez przyjęcie, że okres po-
bierania zasiłku przedemerytalnego nie jest okresem ubezpieczenia, wniósł o jego
uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej
instancji, ewentualnie o uchylenie także w całości wyroku Sądu pierwszej instancji i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, wraz z orzeczeniem o
kosztach postępowania. Uzasadniając wniosek o przyjęcie skargi do rozpoznania,
pełnomocnik wnioskodawcy wskazał, że istnieje potrzeba wykładni art. 6 ust. 1 pkt 1
oraz art. 7 pkt 11 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS i
rozstrzygnięcia czy okres pobierania świadczenia przedemerytalnego (zasiłku
przedemerytalnego) winien być uważany za okres ubezpieczenia czy za okres nie-
składkowy, biorąc pod uwagę stanowisko Sądu Najwyższego zajęte w wyrokach z
dnia 14 stycznia 2000 r., II UKN 313/99, (OSNAPiUS 2001 nr 10, poz. 358) oraz z 12
sierpnia 2004 r., III UK 77/04 (OSNP 2005 nr 7, poz. 21).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw i stąd podlega oddale-
niu. Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, renta z tytułu niezdolności do pracy przysłu-
guje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki: jest niezdolny do
pracy; ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy; a niezdolność do pracy po-
wstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9,
ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz
art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania
tych okresów. Innymi słowy, prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy nabywa
ubezpieczony, który stał się niezdolny do pracy przed upływem 18 miesięcy od usta-
nia zatrudnienia lub ubezpieczenia (pobierania zasiłku dla bezrobotnych). W sprawie
niesporne jest, że wnioskodawca legitymuje się wymaganymi okresami składkowymi
i nieskładkowymi, jego ubezpieczenie z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej
4
ustało z dniem 9 maja 2002 r., oraz jest osobą trwale, częściowo niezdolną do pracy
od 1 grudnia 2004 r. Wykazanie określonego okresu składkowego i nieskładkowego
jest tylko jednym z trzech warunków koniecznych dla przyznania świadczenia, obok
niezdolności do pracy i powstania tej niezdolności w wymienionych przez ustawę
okresach. Wnioskodawca niewątpliwie spełnia pierwszą i drugą z przesłanek wska-
zanych w art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, gdyż jest osobą częściowo
niezdolną do pracy, co potwierdza orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, komisji lekar-
skiej ZUS, jak i opinia biegłych sądowych z dnia 19 października 2005 r., a nadto
wykazał wymagane okresy składkowe i nieskładkowe, wynoszące 43 lata, 9 miesięcy
i 21 dni. Trafnie natomiast Sądy orzekające w sprawie wskazały, że nie spełnił on
trzeciego z warunków niezbędnych dla przyznania świadczenia, bowiem jego nie-
zdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ustania okresu ubezpieczenia
(od daty ustania ostatniego okresu ubezpieczenia - 9 maja 2002 r. - upłynęło ponad
30 miesięcy).
W związku z zarzutami skargi, należy stwierdzić, że okres pobierania świad-
czenia przedemerytalnego (zasiłku przedemerytalnego) jest okresem nieskładkowym
(art. 7 ust. 11), wliczanym do ogólnego stażu ubezpieczeniowego, natomiast jako
niewymieniony wśród okresów, w których winna powstać niezdolność do zatrudnie-
nia (art. 57 ust. 1 pkt 3), wyklucza możliwość przyznania prawa do żądanego świad-
czenia. Przywołane w uzasadnieniu skargi orzeczenia Sądu Najwyższego nie znaj-
dują w sprawie zastosowania. Wyrok z dnia z dnia 14 stycznia 2000 r., II UKN
313/99, dotyczył kwestii obowiązku opłacania przez rolnika składek na rolnicze
ubezpieczenie społeczne w sytuacji pobierania przez niego zasiłku przedemerytal-
nego, natomiast wyrok z dnia 12 sierpnia 2004 r., III UK 77/04, dotyczył uprawnienia
do tzw. wcześniejszej emerytury na podstawie art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998
r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Ustawowa definicja „ubezpieczonego" zawarta w art. 4 pkt 13 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, odnosi się do osób podlegających
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w myśl art. 6 -10 ustawy systemowej,
obejmując okresy opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz
okresy nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego
kwoty rocznej podstawy wymiaru składek według przepisów ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych i nie obejmuje osób pobierających zasiłek i świadczenie
przedemerytalne, to zaś pozwala na niewątpliwą konstatację, że okres pobierania
5
świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego (okres nieskładkowy) nie jest tożsamy z
okresem ubezpieczenia w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy. Tak więc powsta-
nie niezdolności do pracy w okresie pobierania świadczenia (zasiłku) przedemerytal-
nego bądź nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tego okresu, nie ma zna-
czenia prawnego w sprawie o rentę z tytułu niezdolności do pracy (art. 57 ust. 1 pkt 3
ustawy o emeryturach i rentach z FUS).
Z tych względów, podzielając stanowisko zawarte w zaskarżonym wyroku,
Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł jak w sentencji. O kosztach po-
stępowania orzeczono po myśli § 13 ust. 4 pkt 1 w związku z § 19 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz.1348 ze zm.).
========================================