Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 98/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
SSN Herbert Szurgacz
w sprawie z powództwa Zakładowej Organizacji Związkowej NSZZ "Solidarność"
przy "C." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.
przeciwko "C." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.
o przekazanie środków na rzecz zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 grudnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w C.
z dnia 7 listopada 2007 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego
Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w C.
2
Uzasadnienie
Po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa Zakładowa Organizacja Związkowa
NSZZ Solidarność przy „C." sp. z o.o.) wystąpiła z roszczeniem przeciwko
pozwanej „C." Spółka z o.o. o przekazanie na Zakładowy Fundusz Świadczeń
Socjalnych 15.096,26 zł. z ustawowymi odsetkami od 1 stycznia 2005 r. do dnia
zapłaty. Powyższy pozew swym zakresem obejmował wysokość odpisu na fundusz
tylko w stosunku do pracowników przejętych przez pozwanego z Wojewódzkiego
Szpitala Zespolonego w C. Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w
całości i zasądzenie na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm
przepisanych.
Wyrokiem z 27 czerwca 2007 r. Sąd Rejonowy
nakazał pozwanej wpłacić żądaną kwotę na rzecz wyżej wskazanego Zakładowego
Funduszu Świadczeń Socjalnych i oddalił powództwo w zakresie żądania
zasądzenia odsetek.
Sąd Rejonowy ustalił, że 1 marca 2003 r. pozwana przejęła 23 pracowników
Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w trybie art. 231
k.p. 22 stycznia 2003 r.
powodowa organizacja podjęła uchwałę o objęciu swoją działalnością pracowników
kuchni Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego, którzy 1 lutego 2003 r. zostali
przejęci przez pozwaną. Pismem z 13 lutego 2003 r. powodowa organizacja
poinformowała pozwaną o składzie osobowym członków związku przejętych z
Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego. Pismem z 7 lutego 2003 r. pozwana
zwróciła się do powodowej organizacji o przekazanie listy członków związku oraz
numeru konta, na które mają wpływać składki członkowskie. 30 maja 2004 r. odbyło
się spotkanie pozwanej Spółki z przedstawicielami załogi w sprawie zawieszenia
stosowania Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, na którym
postanowiono o jego zawieszeniu na okres od 1 sierpnia 2004 r. do 31 grudnia
2007 r. Bezsporne w sprawie było, że pozwana potrąca i odprowadza składki
członkowskie od pracowników przejętych z Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego
na konto powodowej organizacji.
Sąd Rejonowy uznał, że strona powodowa, jako organizacja związkowa
zrzeszająca ponad 10 członków będących pracownikami pozwanej, ma legitymację
3
czynną w procesie. Z mocy art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o
zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 70,
poz. 335 ze zm., (powoływanej dalej, jako „ustawa o zfśs”), strona powodowa, jako
organizacja zakładowa, powinna uczestniczyć w uzgadnianiu regulaminu
wynagradzania w kwestii wysokości odpisu na fundusz lub jego nietworzenia. W
sytuacji, w której w pozwanej Spółce działała organizacja związkowa,
postanowienie, że fundusz nie będzie tworzony, wprowadzone po konsultacji z
pracownikiem - reprezentantem załogi (art. 8 ust. 2 ustawy o zfśs), było niezgodne
z prawem. Ponieważ strona powodowa w powyższych uzgodnieniach nie
uczestniczyła, uzgodnienia te są nieskuteczne.
Od powyższego wyroku apelację wywiodła pozwana, zaskarżając wyrok w
części obejmującej punkt l nakazujący jej wypłacić 15 096,26 zł. na rzecz
Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. W odpowiedzi na apelację strona
powodowa wniosła o oddalenie apelacji w całości.
W uzasadnieniu zaskarżonego skargą kasacyjną wyroku Sąd Okręgowy
stwierdził, że akceptuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i
ustalony przez ten Sąd stan faktyczny uznaje za własny. W jego ocenie
zgromadzony materiał dowodowy Sąd pierwszej instancji ocenił trafnie. Prawidłowo
zastosował art. 4 ust 3 i art. 8 ust 3 ustawy o zfśs i prawidłowo uznał, że wysokość
odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, podobnie jak decyzja o jego
nieutworzeniu, wymaga konsultacji ze związkiem zawodowym reprezentującym
pracowników. Zdaniem Sądu, pracownicy byli zrzeszeni w związku, o czym
pracodawca wiedział na podstawie pisma związku zawodowego z 13 lutego 2003
r., a także z informacji dotyczących konta, na które wpłacał składki od pracowników
na rzecz związku. Wobec tego, brak kwartalnych raportów związku zawodowego o
liczbie członków nie powoduje wygaśnięcia obowiązku pracodawcy skonsultowania
ze związkiem zawodowym zawieszenia wpłacania środków na fundusz socjalny.
Pracodawca tego obowiązku nie dopełnił, a zatem niezgodne z prawem było
konsultowanie nietworzenia Funduszu z przedstawicielem załogi. W związku z tym
po stronie pracowniczej wystąpił podmiot nieuprawniony do reprezentowania
pracowników, a zatem nieprzekazanie środków na Fundusz było niezgodne z
prawem. W tej sytuacji, pytanie o dopuszczalność zawieszenia funduszu świadczeń
4
socjalnych w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy uznał za zbędne dla rozstrzygnięcia
sprawy. W ocenie Sądu, brak kwartalnych raportów o liczbie członków nie
pozbawia powodowej organizacji związkowej prawa reprezentowania pracowników,
jeżeli pozwana wiedziała o tym, że pracownicy są reprezentowani przez związek,
gdyż odprowadzała składki członkowskie na konto związku.
W skardze kasacyjnej strona pozwana zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w
całości. Skarżąca zarzuciła naruszenie art. 251
ust 2 ustawy o związkach
zawodowych w związku z art. 4 ust. 3 i art. 8 ust 3 ustawy z.f.ś.s., przez przyjęcie,
że pomimo niewykonania przez stronę powodową obowiązków informacyjnych
związanych z liczbą pracowników zrzeszanych w związku zawodowym miała ona
prawo do reprezentacji pracowników w ustaleniach z pracodawcą w sprawie
ustalenia bądź zawieszenia odpisów na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
dokonywanych przez pracodawcę w 2004 r. Skarżąca wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi drugiej instancji, ewentualnie o uchylenie także w całości wyroku Sądu
Rejonowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej
instancji, zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów postępowania kasacyjnego w tym
kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
W uzasadnieniu skargi wskazano, między innymi, że pracodawca, który w
zakreślonym w art. 251
ust. 2 ustawy o związkach zawodowych terminie (10 dni po
zakończeniu kwartału) nie otrzymał stosownych informacji sprawozdawczych od
zakładowej organizacji związkowej co do jej liczebności, ma pełne prawo przyjąć w
swym dalszym postępowaniu założenie, że od tej daty ta organizacja nie ma już
swych ustawowych uprawnień.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trafny okazał się zarzut naruszenia art. 251
ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych. Zgodnie z tym przepisem, zakładowa organizacja związkowa
przedstawia co kwartał - według stanu na ostatni dzień kwartału - w terminie do 10
dnia miesiąca następującego po tym kwartale, pracodawcy informację o łącznej
liczbie członków tej organizacji, w tym o liczbie członków, o których mowa w ust. 1.
5
Dla większej jasności należy przypomnieć, że zgodnie z art. 251
ust. 1, uprawnienia
zakładowej organizacji związkowej przysługują organizacji zrzeszającej co najmniej
10 członków będących pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na
podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego jej działaniem.
Wykładni tego przepisu dokonał Sąd Najwyższy w wyroku z 15 listopada 2006
r., I PK 135/06 (OSNP 2007 nr 21-22, poz. 311; por. też wyrok SN z 13
października 2004 r., II PK 41/04, OSNP 2005 nr 8, poz. 107). Sąd Najwyższy
wskazał, że w przedmiocie uprawnień zakładowej organizacji związkowej
pracodawca jest związany informacją przekazaną w trybie art. 251
ust. 2 ustawy o
związkach zawodowych, a dla wykonywania uprawnień zakładowej organizacji
związkowej istotna jest liczba członków związku w dniu, w którym pracodawcy
została przekazana informacja w trybie powołanego przepisu. Sąd Najwyższy
stwierdził również, że jeżeli pracodawca w zakreślonym terminie (10 dni po
zakończeniu kwartału) nie uzyskał wymaganych przez art. 251
ust. 2 informacji, ma
prawo przyjąć, że od tej daty zakładowej organizacji związkowej nie przysługują już
ustawowe uprawnienia, co nie wyłącza możliwości wykazania przez organizację
związkową, że pomimo nieprzedstawienia pracodawcy wymaganych informacji w
ustawowym terminie, zrzeszała ona co najmniej 10 członków.
Przyjmując powyższą wykładnię należy dodać, że dominuje ona także w
doktrynie prawa pracy (zob. np. M. Czubak, Nowelizacja przepisów ustawy o
związkach zawodowych, PIZS 2003 nr 8, s. 16-23; S. Płażek, A. Sobczyk,
Wątpliwości wokół interpretacji nowych przepisów ustawy o związkach
zawodowych, PiZS 2003, nr 8, s. 23-24; A. Dubowik, Liczba członków zakładowej
organizacji związkowej jako czynnik determinujący jej status, PiZS 2006, nr 9, s.
19).
Sąd Okręgowy oparł zaskarżone rozstrzygnięcie na ustaleniach, że pracownicy
w wymaganej liczbie byli zrzeszeni w związku, o czym pracodawca wiedział z
pisma związku zawodowego z 13 lutego 2003 r., a brak kwartalnych raportów o
liczbie członków nie pozbawił powodowej organizacji związkowej prawa
reprezentowania pracowników, ponieważ pozwana wiedziała, że pracownicy są
reprezentowani przez związek, gdyż odprowadzała składki członkowskie na konto
związku.
6
Oparcie orzeczenia na takich ustaleniach oznacza w istocie rzeczy wadliwą
subsumcję ustalonego stanu faktycznego do art. 251
ust 2 ustawy o związkach
zawodowych w związku z art. 4 ust. 3 i art. 8 ust 3 ustawy z.f.ś.s., których
naruszenie trafnie zarzucono w skardze kasacyjnej. Jak wynika z poglądu Sądu
Najwyższego, wyrażonego w powołanym wyżej wyroku z 15 listopada 2006 r., w
świetle art. 251
ust 2 ustawy o związkach zawodowych, jeżeli pracodawca w
zakreślonym terminie (10 dni po zakończeniu kwartału) nie uzyskał wymaganych
przez art. 251
ust. 2 informacji, ma prawo przyjąć, że od tej daty zakładowej
organizacji związkowej nie przysługują już ustawowe uprawnienia. Tymczasem Sąd
Okręgowy uznaje, że wiążąca dla pracodawcy jest informacja o liczbie członków z
wcześniejszego kwartału niż kwartał, o którym mowa w tym przepisie. Podobnie,
nietrafne w świetle art. 251
ust. 2 jest przyjęte przez Sąd Okręgowy założenie, że
pracodawca, w przypadku niedostarczenia w terminie przez organizację związkową
informacji o liczbie członków, ma obowiązek przed podjęciem działań wchodzących
w zakres kompetencji organizacji związkowej wnioskować z różnych okoliczności,
jak np. listy pracowników, z których wynagrodzeń potrącane są składki związkowe,
o jej stanie liczbowym. W takiej sytuacji pracodawca, jak wyżej wskazano, ma
prawo uznać, że organizacji związkowej nie przysługują już ustawowe uprawnienia.
Nie wyłącza to, jak wskazał Sąd Najwyższy w cytowanym wyroku z 15 listopada
2006 r., możliwości wykazania przez organizację związkową, że pomimo
nieprzedstawienia pracodawcy wymaganych informacji w ustawowym terminie,
zrzeszała ona co najmniej 10 członków. Nie dawałoby to jednak podstaw do
uznania działań pracodawcy podjętych przed wykazaniem posiadania odpowiedniej
liczby członków za wadliwe.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art.
108 § 2 k.p.c. w związku z 39821
k.p.c.
/tp/