Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 stycznia 2009 r.
I BP 12/08
Uprawomocnienie się wyroku przywracającego do pracy i zgłoszenie
przez pracownika w ciągu 7 dni gotowości niezwłocznego jej podjęcia (art. 48 §
1 k.p.) powoduje nawiązanie między stronami stosunku pracy i skutku tego nie
zmienia zawarcie przed uprawomocnieniem się wyroku porozumienia rozwiązu-
jącego stosunek pracy.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski, Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 stycznia
2009 r. sprawy z powództwa Jana S. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej „Z.” w U.
o zapłatę wynagrodzenia, na skutek skargi strony pozwanej o stwierdzenie niezgod-
ności z prawem prawomocnego orzeczenia - wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej z dnia 12 lipca 2007 r. [...]
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2007 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Cieszy-
nie oddalił powództwo Jana S. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej „Z.” w U. o za-
płatę wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy w okresie od 24 maja 2004 r. do
30 września 2004 r. w związku z pozostawaniem w gotowości do jej wykonania
(8.354 zł) i o zapłatę ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy w tym
okresie (696 zł) oraz zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 900 zł tytu-
łem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Rejonowy ustalił, że wyrokiem Sądu Rejonowego w Cieszynie z dnia 23
października 2003 r. [...] powód został przywrócony do pracy w pozwanej Spółdzielni,
a dodatkowo na jego rzecz zasądzono wynagrodzenie za pracę (3.960 zł) oraz ekwi-
walent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy (789 zł). Od powyższego wyroku
2
strona pozwana w dniu 3 marca 2004 r. wniosła apelację, a przed jej wniesieniem
strony zawarły porozumienie (ugodę pozasądową) podpisane w dniu 1 grudnia 2003
r., w którym powód cofnął roszczenia w przedmiocie przywrócenia go do pracy i za-
płaty ekwiwalentu za składki na fundusz emerytalny. W porozumieniu tym ustalono,
że stosunek pracy pomiędzy stronami uległ rozwiązaniu za porozumieniem stron w
dniu 30 września 2003 r., a ponadto uznano kwoty zasądzone wyrokiem Sądu Rejo-
nowego z dnia 23 października 2003 r. i ustalono termin ich płatności. W ramach tego
porozumienia powód złożył oświadczenie, że kwoty te w całości zaspokajają jego
roszczenia, a pozwana wypłaciła je powodowi. Pomimo zawarcia tej ugody, postępo-
wanie apelacyjne było kontynuowane i Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej wyrokiem z
dnia 19 maja 2004 r. [...] oddalił apelację pozwanej. Od tego wyroku pozwana wnio-
sła kasację, jednak została ona ostatecznie odrzucona (Sąd Najwyższy postanowie-
niem z dnia 7 kwietnia 2005 r., I PZ 41/04, oddalił zażalenie pozwanej na postano-
wienie Sądu drugiej instancji odrzucające kasację). Pismem z dnia 24 maja 2004 r.
powód zgłosił gotowość podjęcia pracy, lecz pozwana odmówiła dopuszczenia go do
pracy.
Przy takich ustaleniach faktycznych Sąd pierwszej instancji uznał, że roszcze-
nie powoda o zapłatę wynagrodzenia w związku z gotowością do pracy nie zasługuje
na uwzględnienie. Zdaniem Sądu, strony rozwiązały umowę o pracę w drodze poro-
zumienia, zaś pozwana uznała roszczenia powoda. Porozumienie zawarte w dniu 1
grudnia 2003 r. zabezpieczało interesy powoda. Chociaż pozwana nie cofnęła apela-
cji, nie oznaczało to, że strony anulowały treść porozumienia rozwiązującego umowę
o pracę. Z tej przyczyny twierdzenie powoda, że wyrok Sądu odwoławczego oddala-
jący apelację zniweczył skutki ugody, nie jest trafne. Skoro powód dochodził rosz-
czeń za okres, w którym nie był pracownikiem pozwanej, to powództwo należało od-
dalić.
Wyrokiem z dnia 12 lipca 2007 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Bielsku-Białej, uwzględniając apelację powoda: 1) zmienił wyrok
Sądu pierwszej instancji w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz powoda
kwotę 8.354 zł z ustawowymi odsetkami; 2) zasądził od pozwanej na rzecz powoda
kwotę 696 zł tytułem ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop; 3) zasądził
od pozwanej na rzecz powoda kwotę 30 zł tytułem kosztów procesu. Sąd odwoław-
czy wywiódł w uzasadnieniu, że ugoda pozasądowa, do jakiej doszło w dniu 1 grud-
nia 2003 r., została zawarta w postępowaniu międzyinstancyjnym, zaś po oddaleniu
3
apelacji strony pozwanej, Sąd Okręgowy w dniu 20 maja 2004 r. nadał z urzędu klau-
zulę wykonalności wyrokowi uwzględniającemu powództwo. W ocenie Sądu drugiej
instancji, każda ugoda pozasądowa zawarta pomiędzy pracownikiem i pracodawcą,
jeśli rodzi spór co do sposobu jej wykonania, podlega kontroli sądowej z punktu wi-
dzenia jej zgodności z prawem, zwłaszcza wtedy, gdy choć jedna strona zaprzecza
istnieniu zobowiązania. Nadto, stosunek prawny wynikający z ugody pozasądowej - a
ściślej powstające z niej zobowiązanie - zależy od późniejszego stanu prawnego
kształtowanego orzeczeniem sądowym, rozstrzygającym spór między stronami, które
to orzeczenie ma wpływ na treść praw i obowiązków ustalonych w ugodzie (art. 366
k.p.c.). Zatem przywrócenie powoda do pracy po zawarciu ugody „nie pozostaje bez
wpływu na dalsze prawo do realizacji świadczenia objętego ugodą”. Przywrócenie do
pracy spowodowało bowiem restytucję stosunku pracy z tym skutkiem, że ugoda po-
zasądowa odnośnie tego samego stosunku prawnego stała się bezprzedmiotowa.
Dlatego ugoda pozasądowa z dnia 1 grudnia 2003 r. nie doprowadziła do zmiany
stosunku pracy przez jego rozwiązanie za porozumieniem stron - jak błędnie przyjął
Sąd pierwszej instancji - bowiem w tym zakresie nie został zmieniony wyrok Sądu
Rejonowego z dnia 23 października 2003 r. Co więcej, rozstrzygnięcie Sądu Rejono-
wego przywracające powoda do pracy stało się prawomocne i wykonalne (powód
uzyskał tytuł wykonawczy). Oznacza to, że orzeczenie przywracające powoda do
pracy w pozwanej Spółdzielni wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz rów-
nież inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej (art. 365
k.p.c.). Skoro na mocy prawomocnego wyroku powód został przywrócony do pracy,
to pozwany pracodawca miał obowiązek przyjąć go do pracy, czyniąc zadość wyma-
ganiu z art. 48 § 1 k.p. W tej sytuacji roszczenia powoda o zapłatę wynagrodzenia za
czas niewykonywania pracy, mimo zgłoszenia gotowości jej wykonania na podstawie
art. 81 § 1 k.p., jak również o zapłatę ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, są za-
sadne.
Wyrok Sądu Okręgowego w całości pozwana zaskarżyła skargą o stwierdze-
nie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, w której zarzuciła naruszenie
art. 58 § 1 k.c., art. 81 k.p. oraz art. 365 §1 k.p.c. wskutek ich błędnej wykładni i wa-
dliwego zastosowania. Pozwana wywiodła w szczególności, że powód nie mógł po-
zostawać w gotowości do pracy skoro stosunek pracy już nie istniał. Zdaniem skarżą-
cej, zawarcie w dniu 1 grudnia 2003 r. porozumienia pomiędzy stronami w sposób
skuteczny doprowadziło do rozwiązania stosunku pracy. Z tego względu zasądzenie
4
przez Sąd Okręgowy kwot dochodzonych pozwem stanowi oczywistą obrazę art. 81
§ 1 k.p. Według skarżącej, skuteczność (ważność) zawartego przez strony porozu-
mienia powinna zostać oceniona według stanu istniejącego w dniu 1 grudnia 2003 r.,
w którym nie istniały żadne przesłanki powodujące nieważność tej czynności praw-
nej, a w szczególności - wobec dopuszczalności rozwiązania stosunku pracy za po-
rozumieniem stron (art. 30 § 1 pkt 1 k.p.) - nie może utrzymać się twierdzenie, iż ta
czynność była sprzeczna z ustawą lub miała na celu obejście prawa. Nie istniał rów-
nież żaden prawomocny wyrok, który powodowałby nieważność zawartej ugody. Sku-
tek prawny ugody - w postaci rozwiązania stosunku pracy - powstał więc z chwilą jej
podpisania przez obie strony. Dlatego późniejsze orzeczenie Sądu drugiej instancji
wydane w sprawie VI Pa 39/04 nie mogło go uchylić. Chociaż strony nie mogą w dro-
dze porozumienia uchylić bądź unieważnić orzeczenia sądu, to jednak mogą zmienić
jego skutki. W dniu 1 grudnia 2003 r. nie istniał żaden prawomocny wyrok kształtują-
cy prawa i obowiązki przewidziane powołaną ugodą. Sąd Okręgowy, wydając wyrok
w sprawie VI Pa 39/04, orzekał w stanie faktycznym odmiennym od tego, na którym
powód oparł swoje żądanie przywrócenia go do pracy i nie dokonał przy tym ustale-
nia jakoby ugoda stron - poza roszczeniem dotyczącym spłaty części wynagrodzenia
przeznaczonej na składki do funduszu emerytalnego - była nieważna. Dlatego roz-
strzygnięcie merytoryczne - a zatem i prawomocność materialna tego orzeczenia -
dotyczyło wyłącznie roszczenia o wypłatę części wynagrodzenia w postaci ekwiwa-
lentu za składki do funduszu emerytalnego. Wyrok oddalający apelację w sprawie [...]
nie zniweczył więc skutków ugody zawartej 1 grudnia 2003 r.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
W ramach rozpoznania przedmiotowej skargi nie podlega ocenie trafność
(zgodność z prawem) wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 19 maja
2004 r. [...] oddalającego apelację pozwanej od wyroku Sądu pierwszej instancji przy-
wracającego powoda do pracy. W szczególności nie podlega ocenie nieuwzględnie-
nie przez Sąd Okręgowy materialnoprawnych skutków zawartej między stronami
ugody pozasądowej (porozumienia z dnia 1 grudnia 2003 r.).
Istotne jest, że w wyniku wydania przez Sąd Okręgowy w dniu 19 maja 2004 r.
orzeczenia oddalającego apelację pozwanej od wyroku Sądu pierwszej instancji
przywracającego powoda do pracy, a następnie odrzucenia kasacji strony pozwanej,
5
doszło do (prawomocnego) przywrócenia powoda do pracy. Prawomocne orzeczenie
o przywróceniu do pracy na poprzednich warunkach ma charakter mieszany, konsty-
tutywno-deklaratoryjny. Konstytutywny charakter tego orzeczenia wyraża się w tym,
że doprowadza ono do powstania stosunku pracy, jaki istniał przed zakwestionowa-
nym rozwiązaniem umowy o pracę; deklaratywny zaś na tym, że zobowiązuje praco-
dawcę do zatrudnienia pracownika. Z mocy orzeczenia o przywróceniu do pracy oraz
po spełnieniu warunków określonych w art. 48 § 1 k.p. (zgłoszenia przez pracownika
w ciągu 7 dni gotowości niezwłocznego podjęcia pracy) stosunek pracy zostaje reak-
tywowany, czyli występuje skutek materialnoprawny (uchwała składu siedmiu sę-
dziów z dnia 28 maja 1976 r., V PZP 12/75, OSNCP 1976 nr 9, poz. 187; PiP 1979 nr
1, s. 171, z glosą W. Uziaka; PiP 1977 nr 7, s. 166, z glosą K. Kolby; NP 1978 nr 2, s.
318, z glosą T. Liszcz; OSPiKA 1978 nr 6, poz. 103, z glosą K.Korzana; Gospodarka-
Administracja Państwowa 1987, poz. 16, z komentarzem H. Starczewskiego). Oba te
warunki (uprawomocnienie się wyroku przywracającego do pracy i zgłoszenie przez
powoda gotowości podjęcia pracy) zostały spełnione, a więc nastąpił skutek material-
noprawny (konstytutywny) w postaci nawiązania między stronami stosunku pracy
(jego reaktywowania). Na powstanie tego skutku nie ma wpływu wcześniejsze zawar-
cie między stronami ugody i jej wykonanie.
Zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego z dnia 12 lipca 2007 r., oceniany w gra-
nicach określonych podstawami skargi, został wydany bez naruszenia wskazanych
przepisów, w tym zwłaszcza art. 81 k.p. Argumentacja skarżącej nie może odnieść
skutku przede wszystkim dlatego, że powód po zakończeniu postępowania sądowe-
go, w którym uprawomocnił się wyrok przywracający go do pracy, zgłosił w terminie
ustawowym z art. 48 § 1 k.p. gotowość jej świadczenia i nie został do niej dopuszczo-
ny z przyczyn leżących wyłącznie po stronie pracodawcy. Skoro więc powód pozo-
stawał w gotowości do świadczenia pracy, a nie otrzymał z tego tytułu wynagrodze-
nia, to jego powództwo było uzasadnione w świetle przesłanek art. 81 § 1 k.p.
W związku z powyższym Sąd Najwyższy oddalił skargę na podstawie art.
42411
§ 1 k.p.c.
========================================