III CZP 128/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:II CZ 87/86 III CZP 4/87 IV CZ 55/88
Pełny tekst orzeczenia
Uchwała z dnia 16 stycznia 2009 r., III CZP 128/08
Sędzia SN Iwona Koper (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Mirosław Bączyk
Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej "B." w W.
przeciwko Magdalenie M. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na
posiedzeniu jawnym w dniu 16 stycznia 2009 r. zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie
postanowieniem z dnia 14 października 2008 r.:
"Czy dopuszczalne jest oddalenie na posiedzeniu niejawnym wniosku o
przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w
postępowaniu upominawczym?"
podjął uchwałę:
Nie jest dopuszczalne oddalenie na posiedzeniu niejawnym wniosku o
przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego
w postępowaniu upominawczym.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ, na skutek wniosku pozwanej o
przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w
postępowaniu upominawczym i na skutek sprzeciwu od tego nakazu zapłaty,
postanowieniem z dnia 10 marca 2008 r. wydanym na posiedzeniu niejawnym
oddalił wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu oraz odrzucił
sprzeciw, którego braków formalnych w postaci złożenia na urzędowym formularzu
z odpisem dla strony powodowej pozwana nie uzupełniła.
Rozpoznając zażalenie na postanowienie Sądu pierwszej instancji Sąd
Okręgowy powziął wątpliwość dotyczącą dopuszczalności oddalenia na
posiedzeniu niejawnym wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu
od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym. (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
(...) Zasadą wynikającą z art. 45 ust. 2 Konstytucji i art. 148 § 1 k.p.c. jest
jawność posiedzeń sądowych w postępowaniu cywilnym; wyjątki od niej muszą
wynikać z wyraźnie ustanawiających je przepisów. Jeżeli przepis szczególny nie
stanowi inaczej, sąd rozpoznaje sprawy w postępowaniu procesowym na rozprawie
(art. 148 § 1 k.p.c.). Wyjątek w tym zakresie ustanawia m.in. art. 4971
§ 2 k.p.c.,
zgodnie z którym w postępowaniu upominawczym sąd rozpoznaje sprawy na
posiedzeniu niejawnym. W kwestiach wpadkowych oraz w odniesieniu do
poszczególnych czynności sąd orzeka w postępowaniu procesowym na
posiedzeniu jawnym, a jeżeli przepis szczególny tak stanowi, na posiedzeniu
niejawnym.
Po zmianie art. 168 § 1 k.p.c. ustawą z dnia 18 kwietnia 1985 r. o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 20, poz. 86) w orzecznictwie
Sądu Najwyższego ukształtował się i utrwalił pogląd wykluczający możliwość
oddalenia wniosku o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej na
posiedzeniu niejawnym (postanowienia z dnia 6 sierpnia 1986, II CZ 87/86, OSNCP
1987, nr 11, poz. 178 i z dnia 12 maja 1988 r., IV CZ 55/88, nie publ. oraz uchwała
z dnia 13 lutego 1987 r., III CZP 4/87, OSNCP 1988, nr 2-3, poz. 35). W
uzasadnieniu uchwały z dnia 13 lutego 1987 r., III CZP 4/87 Sąd Najwyższy
wskazał, że art. 168 § 1 k.p.c. określając, kiedy sąd postanawia przywrócenie
terminu do dokonania czynności procesowej, normuje jedynie wydawanie
rozstrzygnięć pozytywnych, gdyby bowiem chodziło o wprowadzenie możliwości
wydawania na posiedzeniu niejawnym zarówno rozstrzygnięć pozytywnych, jak i
negatywnych, to uczyniono by to bądź przez odpowiednią zmianę art. 171 k.p.c.,
przewidującego wydawanie na posiedzeniu niejawnym postanowień o odrzuceniu
wniosków o przywrócenie terminów spóźnionych lub z ustawy niedopuszczalnych,
bądź przez zmianę art. 168 k.p.c. i przyjęcie, że postanowienie w przedmiocie
przywrócenia terminu może być wydane na posiedzeniu niejawnym lub że wniosek
o przywrócenie terminu może być rozpoznany na posiedzeniu niejawnym.
Postępowanie upominawcze uregulowane w rozdziale 3 działu V tytułu VII
kodeksu postępowania cywilnego jest postępowaniem odrębnym. W sprawach
rozpoznawanych w tym postępowaniu przepisy ogólne o procesie stosuje się w
zakresie nieunormowanym inaczej w przepisach właściwych dla tego
postępowania.
Artykuł 168 § 1 należy do przepisów ogólnych kodeksu postępowania
cywilnego, a objęty jego treścią przedmiot unormowania nie został uregulowany w
przepisach dotyczących postępowania upominawczego. Podstaw do odstąpienia w
postępowaniu upominawczym od zasady wydawania postanowień o oddaleniu
wniosku o przywróceniu terminu po przeprowadzeniu rozprawy nie dostarcza także
art. 4971
§ 2.
W literaturze wskazuje się, że postępowanie upominawcze stanowi wstępną
fazę rozpoznania sporu. Wydane w tym postępowaniu orzeczenie ma charakter
tymczasowy i warunkowy, gdyż byt nakazu zapłaty zależy od zachowania
pozwanego, który przez wniesienie sprzeciwu może pozbawić go mocy. Wyróżnia
się dwie jego fazy, z których pierwsza kończy się wraz z wydaniem nakazu zapłaty
realizującym cel tego postępowania, druga zaś rozpoczyna się wraz ze skutecznym
wniesieniem sprzeciwu, co skutkuje rozpoznaniem sprawy na zasadach ogólnych.
Pojęcie „sprawa” jest używane w kodeksie postępowania cywilnego w różnych
znaczeniach; dla oznaczenia tego, co jest załatwiane w postępowaniu cywilnym
(por. m.in. art. 1, 13, 45, 232, 3981
, 4791
lub 476), albo dla określenia samego
postępowania (por. m.in. art. 5, 15 § 1, art. 48 § 1, art. 445 § 1-3 lub art. 479). W
art. 4971
§ 2 k.p.c. pojęcie to zostało użyte w pierwszym znaczeniu, wiążącym je z
wydaniem nakazu zapłaty. Rozpoznanie sprawy, na gruncie tego przepisu,
ogranicza się więc do wydania – na posiedzeniu niejawnym – nakazu zapłaty i
czynności bezpośrednio z nim związanych. Taki jest też – zgodnie z art. 201 § 1
k.p.c. – cel posiedzenie niejawnego, na którym rozpoznawana jest sprawa w
postępowaniu upominawczym.
Wykładni prowadzącej do rezultatów oczywiście sprzecznych z wyraźnym
brzmieniem art. 168 § 1 k.p.c. nie mogą uzasadniać argumenty funkcjonalne
odwołujące się do celu postępowania upominawczego w postaci uproszczenia i
przyśpieszenia postępowania; (...) przed wydaniem postanowienia o oddaleniu
wniosku sąd powinien umożliwić stronie wypowiedzenie się na rozprawie co do
przyczyn niezachowania terminu.
Z tych względów orzeczono, jak w uchwale.
Sędzia SN Iwona Koper (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Mirosław Bączyk
Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej "B." w W.
przeciwko Magdalenie M. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na
posiedzeniu jawnym w dniu 16 stycznia 2009 r. zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie
postanowieniem z dnia 14 października 2008 r.:
"Czy dopuszczalne jest oddalenie na posiedzeniu niejawnym wniosku o
przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w
postępowaniu upominawczym?"
podjął uchwałę:
Nie jest dopuszczalne oddalenie na posiedzeniu niejawnym wniosku o
przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego
w postępowaniu upominawczym.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ, na skutek wniosku pozwanej o
przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w
postępowaniu upominawczym i na skutek sprzeciwu od tego nakazu zapłaty,
postanowieniem z dnia 10 marca 2008 r. wydanym na posiedzeniu niejawnym
oddalił wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu oraz odrzucił
sprzeciw, którego braków formalnych w postaci złożenia na urzędowym formularzu
z odpisem dla strony powodowej pozwana nie uzupełniła.
Rozpoznając zażalenie na postanowienie Sądu pierwszej instancji Sąd
Okręgowy powziął wątpliwość dotyczącą dopuszczalności oddalenia na
posiedzeniu niejawnym wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu
od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym. (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
(...) Zasadą wynikającą z art. 45 ust. 2 Konstytucji i art. 148 § 1 k.p.c. jest
jawność posiedzeń sądowych w postępowaniu cywilnym; wyjątki od niej muszą
wynikać z wyraźnie ustanawiających je przepisów. Jeżeli przepis szczególny nie
stanowi inaczej, sąd rozpoznaje sprawy w postępowaniu procesowym na rozprawie
(art. 148 § 1 k.p.c.). Wyjątek w tym zakresie ustanawia m.in. art. 4971
§ 2 k.p.c.,
zgodnie z którym w postępowaniu upominawczym sąd rozpoznaje sprawy na
posiedzeniu niejawnym. W kwestiach wpadkowych oraz w odniesieniu do
poszczególnych czynności sąd orzeka w postępowaniu procesowym na
posiedzeniu jawnym, a jeżeli przepis szczególny tak stanowi, na posiedzeniu
niejawnym.
Po zmianie art. 168 § 1 k.p.c. ustawą z dnia 18 kwietnia 1985 r. o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 20, poz. 86) w orzecznictwie
Sądu Najwyższego ukształtował się i utrwalił pogląd wykluczający możliwość
oddalenia wniosku o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej na
posiedzeniu niejawnym (postanowienia z dnia 6 sierpnia 1986, II CZ 87/86, OSNCP
1987, nr 11, poz. 178 i z dnia 12 maja 1988 r., IV CZ 55/88, nie publ. oraz uchwała
z dnia 13 lutego 1987 r., III CZP 4/87, OSNCP 1988, nr 2-3, poz. 35). W
uzasadnieniu uchwały z dnia 13 lutego 1987 r., III CZP 4/87 Sąd Najwyższy
wskazał, że art. 168 § 1 k.p.c. określając, kiedy sąd postanawia przywrócenie
terminu do dokonania czynności procesowej, normuje jedynie wydawanie
rozstrzygnięć pozytywnych, gdyby bowiem chodziło o wprowadzenie możliwości
wydawania na posiedzeniu niejawnym zarówno rozstrzygnięć pozytywnych, jak i
negatywnych, to uczyniono by to bądź przez odpowiednią zmianę art. 171 k.p.c.,
przewidującego wydawanie na posiedzeniu niejawnym postanowień o odrzuceniu
wniosków o przywrócenie terminów spóźnionych lub z ustawy niedopuszczalnych,
bądź przez zmianę art. 168 k.p.c. i przyjęcie, że postanowienie w przedmiocie
przywrócenia terminu może być wydane na posiedzeniu niejawnym lub że wniosek
o przywrócenie terminu może być rozpoznany na posiedzeniu niejawnym.
Postępowanie upominawcze uregulowane w rozdziale 3 działu V tytułu VII
kodeksu postępowania cywilnego jest postępowaniem odrębnym. W sprawach
rozpoznawanych w tym postępowaniu przepisy ogólne o procesie stosuje się w
zakresie nieunormowanym inaczej w przepisach właściwych dla tego
postępowania.
Artykuł 168 § 1 należy do przepisów ogólnych kodeksu postępowania
cywilnego, a objęty jego treścią przedmiot unormowania nie został uregulowany w
przepisach dotyczących postępowania upominawczego. Podstaw do odstąpienia w
postępowaniu upominawczym od zasady wydawania postanowień o oddaleniu
wniosku o przywróceniu terminu po przeprowadzeniu rozprawy nie dostarcza także
art. 4971
§ 2.
W literaturze wskazuje się, że postępowanie upominawcze stanowi wstępną
fazę rozpoznania sporu. Wydane w tym postępowaniu orzeczenie ma charakter
tymczasowy i warunkowy, gdyż byt nakazu zapłaty zależy od zachowania
pozwanego, który przez wniesienie sprzeciwu może pozbawić go mocy. Wyróżnia
się dwie jego fazy, z których pierwsza kończy się wraz z wydaniem nakazu zapłaty
realizującym cel tego postępowania, druga zaś rozpoczyna się wraz ze skutecznym
wniesieniem sprzeciwu, co skutkuje rozpoznaniem sprawy na zasadach ogólnych.
Pojęcie „sprawa” jest używane w kodeksie postępowania cywilnego w różnych
znaczeniach; dla oznaczenia tego, co jest załatwiane w postępowaniu cywilnym
(por. m.in. art. 1, 13, 45, 232, 3981
, 4791
lub 476), albo dla określenia samego
postępowania (por. m.in. art. 5, 15 § 1, art. 48 § 1, art. 445 § 1-3 lub art. 479). W
art. 4971
§ 2 k.p.c. pojęcie to zostało użyte w pierwszym znaczeniu, wiążącym je z
wydaniem nakazu zapłaty. Rozpoznanie sprawy, na gruncie tego przepisu,
ogranicza się więc do wydania – na posiedzeniu niejawnym – nakazu zapłaty i
czynności bezpośrednio z nim związanych. Taki jest też – zgodnie z art. 201 § 1
k.p.c. – cel posiedzenie niejawnego, na którym rozpoznawana jest sprawa w
postępowaniu upominawczym.
Wykładni prowadzącej do rezultatów oczywiście sprzecznych z wyraźnym
brzmieniem art. 168 § 1 k.p.c. nie mogą uzasadniać argumenty funkcjonalne
odwołujące się do celu postępowania upominawczego w postaci uproszczenia i
przyśpieszenia postępowania; (...) przed wydaniem postanowienia o oddaleniu
wniosku sąd powinien umożliwić stronie wypowiedzenie się na rozprawie co do
przyczyn niezachowania terminu.
Z tych względów orzeczono, jak w uchwale.