V CSK 498/07
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:08-08-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CSK 498/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
Protokolant Piotr Malczewski
w sprawie z powództwa A.Z.
przeciwko S.N.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 29 stycznia 2009 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 10 lipca 2007 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powód wniósł o zasądzenie pod pozwanego – jako członka zarządu
(prezesa) „B.” spółki z o.o. – kwoty 220 750,85 zł, ponieważ egzekucja komornicza
przeciwko tej Spółce; prowadzona na podstawie tytułu wykonawczego
obejmującego wierzytelność w wysokości 269 675,47 zł, okazała się bezskuteczna
(art. 299 § 1 k.s.h.). Powód nabył tę wierzytelność w drodze przelewu od
pierwotnego wierzyciela.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 26 marca 2007 r. oddalił powództwo,
uwzględniając zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego. Sąd przyjął, że
obowiązuje 3-letnie przedawnienie roszczeń z art. 299 k.s.h., wynikające z art. 442
§ 1 k.c. Bieg przedawnienia roszczenia powoda rozpoczął się bezspornie dnia 20
listopada 2003 r., w dacie doręczenia wierzycielowi odpisu postanowienia
komornika o umorzeniu bezskutecznego postępowania egzekucyjnego, a pozew w
tej sprawie został złożony dopiero w dniu 20 grudnia 2006 r.
Sąd Apelacyjny podzielił te stanowisko, oddalając apelację powoda
wyrokiem z dnia 10 lipca 2007 r.
Sąd II instancji wskazał, że w judykaturze dominuje pogląd o deliktowym
charakterze roszczenia przewidzianego w art. 299 k.s.h., co przesądza o 3-letnim
jego przedawnieniu (art. 442 § 1 k.c.). Jednocześnie nie podzielił stanowiska
powoda, że bieg przedawnienia jego roszczenia został przerwany wniesieniem
w dniu 28 stycznia 2004 r. pozwu o zapłatę części roszczenia (50 000 zł), które to
powództwo zostało uwzględnione w całości prawomocnym wyrokiem Sądu
Okręgowego w W. z dnia 19 maja 2005 r. W tej kwestii Sąd Apelacyjny stwierdził,
że w orzecznictwie sądów powszechnych przeważa pogląd, iż pozew zawierający
świadome ograniczenie roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym nie przerywa
przedawnienia pozostałej części roszczenia, nieobjętego żądaniem pozwu.
W skardze kasacyjnej powód zakwestionował pogląd Sądu Apelacyjnego
w obu kluczowych dla rozstrzygnięcia sprawy zagadnieniach prawnych. Twierdził
mianowicie, że roszczenie z art. 299 k.s.h. ma charakter gwarancyjny, do którego
ma zastosowanie dziesięcioletni okres przedawnienia (art. 118 k.c.). Podtrzymał
3
również stanowisko w kwestii przerwania biegu przedawnienia na podstawie art.
123 § 1 pkt 1 k.p.c., w następstwie wniesienia w dniu 28 stycznia 2004 r. pozwu
o zapłatę 50 000 zł.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ujawniła się w ostatnim okresie
rozbieżność w kwestii charakteru prawnego roszczenia z art. 299 k.s.h., mająca
wpływ również na problem jego przedawnienia, dlatego Sąd Najwyższy zwrócił
o rozstrzygnięcie tego zagadnienia prawnego przez skład powiększony tego Sądu
(art. 39817
k.p.c.).
W uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 7 listopada 2008 r. (III CZP 72/08)
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że do roszczeń wierzycieli spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością przeciwko członkom jej zarządu (art. 299 k.s.h.) mają
zastosowanie przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody
wyrządzonej czynem niedozwolonym.
Rozpoznając skargę kasacyjną powoda, Sąd Najwyższy zważył, co
następuje:
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r. (III CZP 72/08)
przesądziła w sposób wiążący, że do roszczenia powoda mają zastosowanie
przepisy o przedawnieniu roszczeń z deliktu bez żadnych ograniczeń. Oznacza to
zastosowanie do niego trzyletniego przedawnienia przewidzianego w art. 442 § 1
k.c., a także innych właściwych tu przepisów, m.in. o zawieszeniu i przerwaniu
biegu przedawnienia.
Sąd Apelacyjny potwierdził, że bieg przedawnienia roszczenia powoda nie
został przerwany i upłynął definitywnie przed wniesieniem pozwu. W tej kwestii Sąd
powołał się na bliżej nieujawnioną praktykę sądów powszechnych, wskazując na
wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 23 listopada 2004 r. Wyrok ten nie dotyczy jednak
roszczenia z czynu niedozwolonego, tylko roszczenia z umowy ubezpieczenia, do
którego nie miał zastosowania art. 321 § 2 k.p.c.
Ugruntowane jest natomiast stanowisko Sądu Najwyższego, iż w sprawie,
w której sąd jest uprawniony orzec ponad żądanie (tu: art. 321 § 2 k.p.c.),
wniesienie pozwu przerywa przedawnienie co do roszczeń nieobjętych żądaniem,
jeżeli wynikają one z faktów podanych przez powoda. Taki pogląd wyrażony został
4
m.in. w uchwałach składów powiększonych Sądu Najwyższego, mających moc
zasad prawnych, a mianowicie w uchwale z dnia 24 maja 1960 r., I CO 5/60
(OSNC 1961, nr 1, poz. 3), w uchwale z dnia 29 października 1965 r., III PO 15/65
(OSNC 1966, nr 6, poz. 89) oraz w uchwale z dnia 21 maja 1981 r. III CZP 57/80
(OSNC 1982, nr 1, poz. 1). Późniejsze orzecznictwo i piśmiennictwo potwierdziło
obowiązanie tych zasad w nowych warunkach ustrojowych, w świetle
zaktualizowanego stanu prawnego. Należy jednak zaznaczyć, że zasady te stały
się nieaktualne po zmianie stanu prawnego, a mianowicie po uchyleniu paragrafu
drugiego art. 321 k.p.c. z dniem 5 lutego 2005 r. (por. ustawę nowelizującą z dnia 2
lipca 2004 r., Dz.U. Nr 172, poz. 1804).
W chwili wniesienia w dniu 28 stycznia 2004 r. pozwu o zapłatę 50 000, zł
w sprawie [...] do Sądu Okręgowego w W. obowiązywał jeszcze art. 321 § 2 k.p.c. i
Sąd ten był uprawniony orzec ponad zgłoszone tam żądanie, skoro znany był
przedmiot i wysokość całego roszczenia z art. 299 k.s.h., co wynikało z
prawomocnego tytułu wykonawczego i rozmiaru bezskutecznej egzekucji. Członek
zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - jak wynika z cyt. uchwały III
CZP 72/08 - ponosi bowiem z mocy art. 299 k.s.h. deliktową odpowiedzialność
odszkodowawczą na zasadzie winy, zatem miał tu zastosowanie art. 321 § 2 k.p.c.,
właściwy dla „każdego rodzaju deliktu”. Należy w konsekwencji zgodzić się z
powodem, że przedawnienie jego roszczenia zostało przerwane w dniu 28 stycznia
2004 r. z mocy art. 123 § 1 pkt 1 k.c. i zaczęło biec do nowa (art. 124 § 1 k.c.).
Należy też nadmienić, że w następstwie wniesienia pozwu w rozpoznawanej
sprawie doszło do kolejnego przerwania biegu przedawnienia, jako że bieg
przedawnienia może być wielokrotnie przerywany.
Powód nabył wierzytelność w wyniku przelewu, ale nie został przez to
zmieniony deliktowy charakter roszczenia, ponieważ na nabywcę przechodzą
wszystkie prawa związane z wierzytelnością (art. 509 § 2 k.c.).
Z przedstawionych przyczyn uzasadniona jest skarga kasacyjna z przyczyn
kwestionujących nieuwzględnienie przerwania biegu przedawnienia roszczenia
powoda. Należało w konsekwencji uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę
5
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania (art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art.
108 § 2 k.p.c.).
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
Protokolant Piotr Malczewski
w sprawie z powództwa A.Z.
przeciwko S.N.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 29 stycznia 2009 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 10 lipca 2007 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powód wniósł o zasądzenie pod pozwanego – jako członka zarządu
(prezesa) „B.” spółki z o.o. – kwoty 220 750,85 zł, ponieważ egzekucja komornicza
przeciwko tej Spółce; prowadzona na podstawie tytułu wykonawczego
obejmującego wierzytelność w wysokości 269 675,47 zł, okazała się bezskuteczna
(art. 299 § 1 k.s.h.). Powód nabył tę wierzytelność w drodze przelewu od
pierwotnego wierzyciela.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 26 marca 2007 r. oddalił powództwo,
uwzględniając zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego. Sąd przyjął, że
obowiązuje 3-letnie przedawnienie roszczeń z art. 299 k.s.h., wynikające z art. 442
§ 1 k.c. Bieg przedawnienia roszczenia powoda rozpoczął się bezspornie dnia 20
listopada 2003 r., w dacie doręczenia wierzycielowi odpisu postanowienia
komornika o umorzeniu bezskutecznego postępowania egzekucyjnego, a pozew w
tej sprawie został złożony dopiero w dniu 20 grudnia 2006 r.
Sąd Apelacyjny podzielił te stanowisko, oddalając apelację powoda
wyrokiem z dnia 10 lipca 2007 r.
Sąd II instancji wskazał, że w judykaturze dominuje pogląd o deliktowym
charakterze roszczenia przewidzianego w art. 299 k.s.h., co przesądza o 3-letnim
jego przedawnieniu (art. 442 § 1 k.c.). Jednocześnie nie podzielił stanowiska
powoda, że bieg przedawnienia jego roszczenia został przerwany wniesieniem
w dniu 28 stycznia 2004 r. pozwu o zapłatę części roszczenia (50 000 zł), które to
powództwo zostało uwzględnione w całości prawomocnym wyrokiem Sądu
Okręgowego w W. z dnia 19 maja 2005 r. W tej kwestii Sąd Apelacyjny stwierdził,
że w orzecznictwie sądów powszechnych przeważa pogląd, iż pozew zawierający
świadome ograniczenie roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym nie przerywa
przedawnienia pozostałej części roszczenia, nieobjętego żądaniem pozwu.
W skardze kasacyjnej powód zakwestionował pogląd Sądu Apelacyjnego
w obu kluczowych dla rozstrzygnięcia sprawy zagadnieniach prawnych. Twierdził
mianowicie, że roszczenie z art. 299 k.s.h. ma charakter gwarancyjny, do którego
ma zastosowanie dziesięcioletni okres przedawnienia (art. 118 k.c.). Podtrzymał
3
również stanowisko w kwestii przerwania biegu przedawnienia na podstawie art.
123 § 1 pkt 1 k.p.c., w następstwie wniesienia w dniu 28 stycznia 2004 r. pozwu
o zapłatę 50 000 zł.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ujawniła się w ostatnim okresie
rozbieżność w kwestii charakteru prawnego roszczenia z art. 299 k.s.h., mająca
wpływ również na problem jego przedawnienia, dlatego Sąd Najwyższy zwrócił
o rozstrzygnięcie tego zagadnienia prawnego przez skład powiększony tego Sądu
(art. 39817
k.p.c.).
W uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 7 listopada 2008 r. (III CZP 72/08)
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że do roszczeń wierzycieli spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością przeciwko członkom jej zarządu (art. 299 k.s.h.) mają
zastosowanie przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody
wyrządzonej czynem niedozwolonym.
Rozpoznając skargę kasacyjną powoda, Sąd Najwyższy zważył, co
następuje:
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r. (III CZP 72/08)
przesądziła w sposób wiążący, że do roszczenia powoda mają zastosowanie
przepisy o przedawnieniu roszczeń z deliktu bez żadnych ograniczeń. Oznacza to
zastosowanie do niego trzyletniego przedawnienia przewidzianego w art. 442 § 1
k.c., a także innych właściwych tu przepisów, m.in. o zawieszeniu i przerwaniu
biegu przedawnienia.
Sąd Apelacyjny potwierdził, że bieg przedawnienia roszczenia powoda nie
został przerwany i upłynął definitywnie przed wniesieniem pozwu. W tej kwestii Sąd
powołał się na bliżej nieujawnioną praktykę sądów powszechnych, wskazując na
wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 23 listopada 2004 r. Wyrok ten nie dotyczy jednak
roszczenia z czynu niedozwolonego, tylko roszczenia z umowy ubezpieczenia, do
którego nie miał zastosowania art. 321 § 2 k.p.c.
Ugruntowane jest natomiast stanowisko Sądu Najwyższego, iż w sprawie,
w której sąd jest uprawniony orzec ponad żądanie (tu: art. 321 § 2 k.p.c.),
wniesienie pozwu przerywa przedawnienie co do roszczeń nieobjętych żądaniem,
jeżeli wynikają one z faktów podanych przez powoda. Taki pogląd wyrażony został
4
m.in. w uchwałach składów powiększonych Sądu Najwyższego, mających moc
zasad prawnych, a mianowicie w uchwale z dnia 24 maja 1960 r., I CO 5/60
(OSNC 1961, nr 1, poz. 3), w uchwale z dnia 29 października 1965 r., III PO 15/65
(OSNC 1966, nr 6, poz. 89) oraz w uchwale z dnia 21 maja 1981 r. III CZP 57/80
(OSNC 1982, nr 1, poz. 1). Późniejsze orzecznictwo i piśmiennictwo potwierdziło
obowiązanie tych zasad w nowych warunkach ustrojowych, w świetle
zaktualizowanego stanu prawnego. Należy jednak zaznaczyć, że zasady te stały
się nieaktualne po zmianie stanu prawnego, a mianowicie po uchyleniu paragrafu
drugiego art. 321 k.p.c. z dniem 5 lutego 2005 r. (por. ustawę nowelizującą z dnia 2
lipca 2004 r., Dz.U. Nr 172, poz. 1804).
W chwili wniesienia w dniu 28 stycznia 2004 r. pozwu o zapłatę 50 000, zł
w sprawie [...] do Sądu Okręgowego w W. obowiązywał jeszcze art. 321 § 2 k.p.c. i
Sąd ten był uprawniony orzec ponad zgłoszone tam żądanie, skoro znany był
przedmiot i wysokość całego roszczenia z art. 299 k.s.h., co wynikało z
prawomocnego tytułu wykonawczego i rozmiaru bezskutecznej egzekucji. Członek
zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - jak wynika z cyt. uchwały III
CZP 72/08 - ponosi bowiem z mocy art. 299 k.s.h. deliktową odpowiedzialność
odszkodowawczą na zasadzie winy, zatem miał tu zastosowanie art. 321 § 2 k.p.c.,
właściwy dla „każdego rodzaju deliktu”. Należy w konsekwencji zgodzić się z
powodem, że przedawnienie jego roszczenia zostało przerwane w dniu 28 stycznia
2004 r. z mocy art. 123 § 1 pkt 1 k.c. i zaczęło biec do nowa (art. 124 § 1 k.c.).
Należy też nadmienić, że w następstwie wniesienia pozwu w rozpoznawanej
sprawie doszło do kolejnego przerwania biegu przedawnienia, jako że bieg
przedawnienia może być wielokrotnie przerywany.
Powód nabył wierzytelność w wyniku przelewu, ale nie został przez to
zmieniony deliktowy charakter roszczenia, ponieważ na nabywcę przechodzą
wszystkie prawa związane z wierzytelnością (art. 509 § 2 k.c.).
Z przedstawionych przyczyn uzasadniona jest skarga kasacyjna z przyczyn
kwestionujących nieuwzględnienie przerwania biegu przedawnienia roszczenia
powoda. Należało w konsekwencji uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę
5
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania (art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art.
108 § 2 k.p.c.).