Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 332/08
POSTANOWIENIE
Dnia 11 lutego 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
Protokolant Piotr Malczewski
w sprawie z powództwa P. Spółki Akcyjnej
przeciwko Skarbowi Państwa - Komendantowi Wojewódzkiemu Policji […]
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 11 lutego 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 maja 2008 r., sygn. akt[...],
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony powodowej na
rzecz strony pozwanej kwotę 1800 (jeden tysiąc osiemset)
zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie
powodowego P. na postanowienie Sądu Okręgowego w K. z dnia 9 października
2007 r. o odrzuceniu pozwu, w którym powód żądał zasądzenia kwoty 143 817 zł
tytułem wynagrodzenia za przechowywanie przez okres 6 miesięcy pojazdów na
parkingu prowadzonym przez powoda.
Według dokonanych ustaleń usunięte z dróg pojazdy umieszczone zostały –
zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym,
dalej jako „Prawo o ruchu drogowym” lub „p.r.d.” (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908
ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2
sierpnia 2002 r. w sprawie usuwania pojazdów, dalej jako „rozp. MSWA” (Dz. U. Nr
134, poz. 1133 ze zm.) - na parkingu prowadzonym przez powoda.
Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu Okręgowego, że pozew podlegał
odrzuceniu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, albowiem stronę
powodową łączył ze Skarbem Państwa stosunek administracyjnoprawny, nie zaś
umowa przechowania pojazdów.
Skarga kasacyjna oparta została na podstawie naruszenia przepisów
postępowania - art. 2, 191 § 1 pkt 1 k.p.c. przez ich zastosowanie wskutek
błędnego uznania, że sprawa, której przedmiotem jest dochodzone przez powoda
roszczenie nie jest sprawa cywilną i nie należy do drogi sądowej, a także na
podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 835 – 844 k.c. przez
ich niezastosowanie wskutek uznania, że między stronami nie doszło per facta
concludentia do zawarcia umowy przechowania, art. 130a ust. 10 p.r.d. przez
uznanie, że po zakończeniu postępowania administracyjnego w przedmiocie
przejęcia na rzecz Skarbu Państwa nieodebranego pojazdu Skarb Państwa
wstępuje w stosunek administracyjny jaki łączył dotychczasowego właściciela
pojazdu z podmiotem prowadzącym parking.
Skarżący wnosił o „zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez
uwzględnienie zażalenia na postanowienie Sądu Okręgowego” ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia Sądu Okręgowego
i przekazanie temu Sądowi sprawy do ponownego rozpoznania”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zgodnie z przepisami Prawa o ruchu drogowym oraz rozp. MSWA pojazd
usunięty z drogi na podstawie decyzji podjętej przez policję lub straż gminną
(miejską) umieszczany jest na wyznaczonym przez starostę parkingu strzeżonym
do czasu uiszczenia opłaty za jego usunięcie i parkowanie. Wysokość tych opłat
ustala rada powiatu (art. 130a ust. 5c i 6 p.r.d.). Pojazd nieodebrany przez
uprawnioną osobę w terminie 6 miesięcy od dnia usunięcia uznaje się za porzucony
z zamiarem wyzbycia się i przechodzi na rzecz Skarbu Państwa z mocy ustawy.
Skarżący dostrzegł, że przyjęta w uchwale Sądu Najwyższego z dnia
19 czerwca 2007 r. III CZP 47/07 (OSNC 2008, nr 7-8, poz. 80) kwalifikacja prawna
stosunku łączącego podmiot prowadzący parking ze Skarbem Państwa dotyczy
okresu po przejściu pojazdu na rzecz Skarbu Państwa, natomiast w sprawie,
w której zapadło zaskarżone postanowienie, przedmiotem oceny powinien być
stosunek prawny powstały w okresie poprzedzającym przejście pojazdu na rzecz
Skarbu Państwa. Sąd Apelacyjny dokonując takiej oceny odwołał się do tej części
uzasadnienia wspomnianej uchwały, w której zawarte jest stwierdzenie, że także
w okresie poprzedzającym przejście pojazdu na rzecz Skarbu Państwa podmiot
prowadzący parking łączy ze Skarbem Państwa stosunek administracyjnoprawny.
Pogląd taki – z powołaniem się na wspomnianą uchwałę - Sąd Najwyższy wyraził
również w postanowieniu z dnia 18 listopada 2008 r., II CSK 284/08 (nie publ.).
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym wniesioną skargę kasacyjną
podziela to stanowisko. Poszerzając argumenty uzasadniające stwierdzenie,
że stosunek prawny, którego przedmiotem jest parkowanie usuniętego z drogi
pojazdu jest – także w okresie poprzedzającym przejście pojazdu z mocy prawa na
rzecz Skarbu Państwa - typowym stosunkiem administracyjnym powstałym na
skutek władczych działań organów administracyjnych, wskazać należy na
następujące okoliczności: usunięty pojazd umieszcza się na wyznaczonym przez
starostę parkingu strzeżonym do czasu uiszczenia opłaty za jego usunięcie
i parkowanie (art. 130 ust. 5c pr.r.d.), po usunięciu pojazdu jego właściciel
powiadamiany jest w trybie administracyjnym o przejściu pojazdu na rzecz Skarbu
Państwa w razie jego nieodebrania w ustawowym terminie (§ 5 rozp. MSWA),
wysokość opłat za usunięcie i parkowanie ustala rada powiatu (art. 130 ust. 6
pr.r.d.), podstawą do odbioru pojazdu jest zezwolenie administracyjne, którego
4
wydanie uzależnione zostało między innymi od uiszczenia opłaty za usunięcie
pojazdu i parkowanie (§ 6 rozp. MSWA), wysokość tej opłaty ustala rada powiatu
(art. 130a ust. 6 p.r.d.).
Powołane przepisy zawierają regulacje nie pozostawiające uczestnikom tego
postępowania autonomii w zakresie umieszczenia pojazdu na parkingu, jego
strzeżenia i możliwości odebrania. Wprawdzie w doktrynie trafnie wskazuje się,
że źródłem obowiązku przechowania rzeczy nie zawsze jest umowa i jako
przykłady wymienia się przechowanie rzeczy zajętych w toku postępowania
egzekucyjnego przez dozorcę ustanowionego przez komornika, przechowanie
rzeczy znalezionych, przechowanie rzeczy zastawnika oraz przechowanie na mocy
orzeczenia sądu o oddanie rzeczy do depozytu sądowego, to jednak w tych
przypadkach źródłem stosunku zobowiązaniowego zawsze jest przepis prawa.
W rozważanym przypadku nie ma przepisu, który tworzyłby między jednostką
prowadzącą parking a Skarbem Państwa cywilnoprawny stosunek przechowania
pojazdu. Nie jest nim ani art. 130a ust. 10 Prawa o ruchu drogowym, ani żaden inny
przepis zawarty w wydanych na jego podstawie aktach prawnych.
W okresie poprzedzającym przejście pojazdu na rzecz Skarbu Państwa,
działania jednostek reprezentujących Skarb Państwa (policja, straż miejska)
podejmowane są w interesie publicznym, w celu zapewnienia bezpieczeństwa
w ruchu drogowym oraz ochrony zdrowia i życia uczestników tego ruchu.
Kosztami tych działań (usunięcie pojazdu z drogi) obciążony jest właściciel pojazdu,
co wyraźnie wynika z art.130a in principio p.r.d. Okoliczność, że w przepisie tym
jest mowa tylko o obciążających właściciela kosztach za usunięcie pojazdu z drogi,
nie uzasadnia zaprezentowanego w skardze kasacyjnej wniosku, że koszty
parkowania pojazdu nieodebranego przez właściciela miałby ponosić Skarb
Państwa w ramach zawartej w sposób dorozumiany umowy przechowania. Skoro
przepisy art. 130a ust. 1 – 5b p.r.d. określają wyłącznie tryb usuwania pojazdów,
ustawodawca ograniczył regulację dotyczącą kosztów do „kosztów usunięcia”,
z pominięciem kosztów parkowania. Dopiero w następnych przepisach (art. 130a
ust. 5c – 7 p.r.d.) określających umieszczenie pojazdu na parkingu, ustawodawca
zastrzegł, że wydanie pojazdu następuje po okazaniu dowodu uiszczenia opłat za
usunięcie i parkowanie pojazdu. Nie ma żadnych racjonalnych przesłanek,
5
aby w okresie poprzedzającym przejście pojazdu na rzecz Skarbu Państwa
stosunek prawny powstały wskutek umieszczenia pojazdu w trybie
administracyjnym na wyznaczonym przez starostę parkingu różnie kwalifikować
w zależności od tego czy właściciel odbierze pojazd, czy też go nie odbierze
w terminie 6 miesięcy od dnia usunięcia z drogi. W pierwszym przypadku stosunek
administracyjny kończy się wydaniem pojazdu właścicielowi na podstawie
zezwolenia administracyjnego, o którym mowa w § 6 rozp. MSWA, natomiast
w drugim przypadku wszczęte zostaje postępowanie w sprawie przejęcia pojazdu
na rzecz Skarbu Państwa (§ 7- 8 rozp. MSWA).
Podmiot, którego dozorem objęty został pojazd w razie sporu
o wynagrodzenie za przechowanie pojazdu w okresie poprzedzającym przejście
pojazdu na rzecz Skarbu Państwa może wystąpić na podstawie art.102 § 2 ustawy
z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
(jedn. tekst: Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.) do naczelnika właściwego
urzędu skarbowego o przyznanie wynagrodzenia. Zgodnie bowiem z § 1 i 3 pkt 2b
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 kwietnia 2002 r. w sprawie rozciągnięcia
stosowania przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
(Dz. U. Nr 50, poz. 449) przepisy tej ustawy rozciąga się nie tylko na ruchomości,
które stały się własnością Skarbu Państwa na podstawie przepisów o likwidacji
niepodjętych depozytów i nieodebranych rzeczy, ale także na ruchomości
niestanowiących własności Skarbu Państwa, jeżeli podlegają likwidacji na
podstawie przepisów dotyczących nieodebranych rzeczy. Ponadto przepisy ustawy
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji stosuje się - na podstawie § 4 ust. 1
wspomnianego rozporządzenia - odpowiednio do naczelników urzędów skarbowych
- w odniesieniu do przechowywania ruchomości innych niż określone w pkt 1 i 2
oraz likwidacji ruchomości innych niż określone w pkt 1 tegoż § 4.
Na postanowienie naczelnika urzędu skarbowego przysługuje zażalenie do
dyrektora izby skarbowej z możliwością zaskarżenia jego decyzji skargą do
wojewódzkiego sądu administracyjnego, od którego orzeczenia przysługuje skarga
kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Podmiot, na którego parkingu
pojazd został umieszczony w trybie określonym w art. 130a ust. 5c nie jest więc
pozbawiony drogi sądowej w zakresie dochodzenia wynagrodzenia za
6
przechowywanie takiego pojazdu; jest to – ze względu na publicznoprawny
charakter stosunku prawnego w zakresie przechowywania pojazdu - droga przed
sądami administracyjnymi, nie zaś powszechnymi.
Z przytoczonych względów należało orzec, jak w sentencji (art. 39814
oraz
art. 98 § 1 i 3 w zw. z art.108 § 1, art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.).