Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 lutego 2009 r.
I PK 150/08
Z art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowni-
czych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. Nr 158, poz. 1121 ze zm.)
wynika, że zakres świadczeń i wystąpienie niewypłacalności pracodawcy, po-
winny być oceniane według przepisów ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o
ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 85 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w
okresie, za który roszczenia nie zostały zaspokojone.
Przewodniczący SSN Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Korzeniowski, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 lutego
2009 r. sprawy z powództwa Mieczysława M. przeciwko Funduszowi Gwarantowa-
nych Świadczeń Pracowniczych w W. - Biuru Terenowemu w K. o wypłatę świad-
czeń, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 3 kwietnia 2008 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w
Katowicach do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powód Mieczysław M. wniósł przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świad-
czeń Pracowniczych pozew o zasądzenie świadczeń należnych od pracodawcy w
łącznej kwocie 13.726 złotych, na którą składa się wynagrodzenie za czerwiec, lipiec
2001 r. oraz wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy w okresie od 15 paździer-
nika do 19 listopada 2001 r. Uzasadniając swoje roszczenie podniósł, że jego były
pracodawca nie prowadzi żadnej działalności, jest zadłużony, jego pasywa przewyż-
szają wartość aktywów i prowadzone są postępowania egzekucyjne i sądowe oraz
2
znajduje się w faktycznej upadłości. A zatem jest niewypłacalny w rozumieniu ustawy
z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalno-
ści pracodawcy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 85 ze zm. - zwana ustawą
z 1993 r.). Pozwany Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - Biuro
Terenowe w K. wniósł o oddalenie powództwa z uwagi na brak w stosunku do byłego
pracodawcy powoda przesłanki niewypłacalności, który jest nadal zarejestrowany w
Krajowym Rejestrze Sądowym. Wyrokiem z dnia 27 listopada 2007 r. Sąd Rejonowy
Katowice - Zachód - Sąd Pracy oddalił powództwo.
W motywach swego orzeczenia wskazał, iż niewątpliwie egzekucje z majątku
pracodawcy powoda były bezskuteczne. Postanowieniem z dnia 29 grudnia 2006 r.
Komornik Sądowy Rewiru przy Sądzie Rejonowym w P. umorzył postępowanie eg-
zekucyjne właśnie z tej przyczyny. Były pracodawca powoda P.-B. Sp. z o.o. wpisany
jest do rejestru sądowego. W Krajowym Rejestrze Sądowym brakuje wpisów o likwi-
dacji bądź upadłości spółki.
Powód wystąpił do Funduszu Gwarantowanych Świadczeń o wypłatę świad-
czenia z tytułu wynagrodzenia za czerwiec, lipiec 2001 r. i wynagrodzenia za czas
choroby od 15 października do 19 listopada 2001 r. Pozwany odmówił powodowi wy-
płaty świadczeń wskazując, że nie można stwierdzić niewypłacalności byłego praco-
dawcy powoda w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r.
Zdaniem Sądu zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochro-
nie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. Nr 158,
poz. 1121 ze zm. - zwana ustawą z 2006 r.) w sprawach wszczętych i niezakończo-
nych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Po-
wód wystąpił z wnioskiem do pozwanego w dniu 5 czerwca 2007 r. w związku z czym
oceny zasadności powództwa należało dokonać na podstawie tej ustawy. Zgodnie z
art. 43 ust. 1 ustawy z 2006 r. osoby będące byłymi pracownikami lub członkami ro-
dzin zmarłych pracowników lub zmarłych byłych pracowników, uprawnionymi do
renty rodzinnej, których roszczenia pracownicze nie zostały zaspokojone przez syn-
dyka, likwidatora lub byłego niewypłacalnego pracodawcę, pomimo prawomocnego
wyroku sądu przeciwko tym podmiotom, mogą w terminie do dnia 30 czerwca 2007 r.
wystąpić z pisemnym wnioskiem do kierownika Biura Terenowego Funduszu o wy-
płatę świadczeń ze środków Funduszu z tytułu niezaspokojonych roszczeń, w zakre-
sie zgodnym z art. 6 i 6a ustawy z 1993 r. w brzmieniu obowiązującym w okresie, za
który roszczenia nie zostały zaspokojone. W ust. 2 art. 43 stanowi, iż przepis ust. 1
3
ma zastosowanie do roszczeń pracowniczych, do których uprawnienie powstało
przed dniem wejścia w życie ustawy z 2006 r., a z tytułu których świadczenia ze
środków Funduszu nie mogły być wypłacone z powodu niezłożenia wniosku do Fun-
duszu, niespełnia wymagań dotyczących okresów, o których mowa w art. 6 lub termi-
nów, o których mowa w art. 7 ustawy z 1993 r. w brzmieniu obowiązującym w okre-
sie, za który roszczenia nie zostały zaspokojone. Przepis ten stanowi zatem przej-
ściową regulację, umożliwiającą wypłatę świadczeń pracowniczych w przypadkach,
gdy roszczenia nie zostały zaspokojone - mimo wyroku sądowego przeciwko praco-
dawcy - ani przez byłego niewypłacalnego pracodawcę, ani przez syndyka czy likwi-
datora. Osoba taka może w terminie do 30 czerwca 2007 r. wystąpić z pisemnym
wnioskiem do kierownika Biura Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych o wypłatę świadczeń ze środków Funduszu.
Zdaniem Sądu Rejonowego ad casum były pracodawca powoda nie był niewy-
płacalny w rozumieniu ustawy z 1993 r. bowiem przesłanka niewypłacalności w po-
staci „faktycznego zaprzestania prowadzenia działalności” z art. 3 ust. 2 pkt 3 ustawy
z 1993 r. została wyeliminowana z dniem 1 października 2002 r. z mocy art. 27 pkt 1
lit. a ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności pu-
blicznoprawnych od przedsiębiorców (Dz.U. Nr 155, poz. 1267 - zwanej ustawą o
restrukturyzacji). Brakuje natomiast podstaw prawnych do stosowania tego przepisu
do spraw wszczętych po dniu 1 października 2002 r. (art. 29 ust. 1 ustawy z 30
sierpnia 2002 r.). Wskazać również należy zdaniem Sądu Rejonowego, iż wobec
braku przesłanki niewypłacalności pracodawcy, nie było podstaw do dokonywania
oceny zachowania terminu z art. 6 ust. 6 ustawy, liczonego od daty takiej niewypła-
calności.
Apelację od wskazanego wyroku Sądu Rejonowego wniósł powód, zaskarża-
jąc go w całości, domagając się jego uchylenia i zasądzenia od pozwanego na rzecz
powoda żądania pozwu. Powód w zarzutach apelacyjnych podał obrazę przez Sąd
art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r., przez przyjęcie, że pracodawca po-
woda nie znajdował się w stanie niewypłacalności, jakkolwiek ustalenia faktyczne
poczynione przez Sąd bezspornie wskazują, że roszczenia powoda zostały nieza-
spokojone z powodu braku środków finansowych, „które zgodnie z przepisami o
działalności gospodarczej stanowiły podstawę do wykreślenia z ewidencji działalno-
ści gospodarczej”.
4
W odpowiedzi na apelację pozwany wystąpił o oddalenie apelacji wskazując,
że sąd pierwszej instancji podzielił jego stanowisko i przyjął niewystąpienie przesła-
nek niewypłacalności w rozumieniu ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 3 kwietnia 2008 r. [...] oddalił apelację. Zdaniem Sądu odwoławczego
zaskarżone orzeczenie jest prawidłowe i stanowi wynik właściwej oceny zebranego w
sprawie materiału dowodowego oraz trafnej wykładni prawa. Sąd pierwszej instancji
dokonał prawidłowych ustaleń, które sąd odwoławczy przyjął za własne podzielając
zarówno dokonaną ocenę dowodów, jak też wykładnię prawa.
W motywach orzeczenia Sąd Okręgowy wskazał, iż w przedmiotowej sprawie
powód wystąpił do pozwanego z wnioskiem w dniu 5 czerwca 2007 r. Regułą jest
stosowanie obowiązujących przepisów, natomiast w wyjątkowych sytuacjach przepi-
sy przejściowe i wprowadzające dopuszczają stosowanie przepisów uprzednio obo-
wiązujących. Podstawę materialną roszczenia powoda stanowią przepisy ustawy o
ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Aktualnie
obowiązująca ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. w art. 46 ust. 1 stanowi, że w sprawach
wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się prze-
pisy dotychczasowe. Innymi słowy, w sprawach, w których wniosek byłby złożony
przed datą wejścia w życie tej ustawy, tj. z dniem 1 października 2008 r., zastoso-
wanie znalazłyby przepisy ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. (jednolity tekst: Dz.U. z
2002 r. Nr 9, poz. 85 ze zm.). Z kolei przepis art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca
2006 r. w ramach przepisów przejściowych dopuszcza wyjątkowo dla osób będących
byłymi pracownikami lub członkami rodzin zmarłych pracowników lub zmarłych by-
łych pracowników, uprawnionymi do renty rodzinnej, których roszczenia pracownicze
nie zostały zaspokojone przez syndyka, likwidatora lub byłego niewypłacalnego pra-
codawcę, pomimo prawomocnego wyroku sądu przeciwko tym podmiotom, możli-
wość wystąpienia w terminie do dnia 30 czerwca 2007 r. z pisemnym wnioskiem do
kierownika Biura Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowni-
czych o wypłatę świadczeń ze środków Funduszu z tytułu niezaspokojonych rosz-
czeń, w zakresie zgodnym z art. 6 i 6a ustawy w brzmieniu obowiązującym w okre-
sie, za który roszczenia nie zostały zaspokojone. Powód dochował tego terminu i
wystąpił z wnioskiem. Treść art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. dopuszcza wy-
łącznie ustalenie zakresu niezaspokojonych roszczeń na podstawie art. 6 i 6a ustawy
z 1993 r. w brzmieniu obowiązującym w okresie, za który roszczenia nie zostały
5
zaspokojone. Przepis nie odnosi się do pojęcia niewypłacalności pracodawcy, tym
samym w pozostałych kwestiach należy stosować nową definicję z ustawy z dnia 13
lipca 2006 r., a nie z 29 grudnia 1993 r.
Przedstawioną wykładnię potwierdza zdaniem Sądu Okręgowego ustawa z
dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych
od przedsiębiorców (Dz.U. Nr 155, poz. 1287), która zmodyfikowała pojęcie niewy-
płacalności w ten sposób, że uchyliła przepis uznający, iż niewypłacalność praco-
dawcy zachodzi także wówczas, gdy pracodawca faktycznie zaprzestał działalności.
Przepis ten wszedł w życie 1 października 2002 r. Jednocześnie ustawa z dnia 30
sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji zawierała przepis przejściowy (art. 29), który sta-
nowił, że do spraw wszczętych na podstawie przepisów dotychczasowych stosuje się
te przepisy.
Niewypłacalność w rozumieniu ustawy z 2006 r. definiuje art. 3, a doprecyzo-
wują przepisy jej art. 4, 5, 6 i 8. W aktualnym stanie prawnym ustawodawca zawęził
definicję i przyjął, że stan niewypłacalności jest ściśle związany z postanowieniem
sądu upadłościowego w przedmiocie: ogłoszenia upadłości pracodawcy obejmującej
likwidację majątku dłużnika, ogłoszenia upadłości pracodawcy z możliwością zawar-
cia układu, zmiany postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia
układu na postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku
dłużnika, oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości pracodawcy, jeżeli jego majątek
nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania; oddalenia wniosku o ogło-
szenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką
morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie
kosztów postępowania. Przepisy art. 4, 5, 6 i 8 ustawy również za moment powstania
niewypłacalności przyjmują datę właściwego orzeczenia sądu upadłościowego. Wo-
bec powyższych stwierdzeń nieuzasadnione są zarzuty apelacyjne podniesione
przez powoda, tj. obraza art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. Roszczenia
powoda istotnie były niezaspokojone, jednak dla skorzystania z środków pozwanego
niezbędne jest zdaniem Sądu Okręgowego wystąpienie niewypłacalności w rozumie-
niu ustawy z dnia 13 lipca 2006 r., a nie sam fakt ich niezaspokojenia. Przede
wszystkim zdaniem Sądu Okręgowego ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. znajduje
zastosowanie wyłącznie w zakresie ustalenia zakresu roszczeń (vide art. 43 ust. 1
ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.).
6
Od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 3 kwietnia 2008 r. [...]
skargę kasacyjną wniósł powód zarzucając temu wyrokowi naruszenie prawa mate-
rialnego, a przede wszystkim: 1) art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie
roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, które nastąpiło przez
jego błędną wykładnię, 2) art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie
roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, przez jego błędną
wykładnię.
Powód w skardze kasacyjnej wniósł: 1) o uchylenie zaskarżonego wyroku
Sądu drugiej instancji (jak również Sądu pierwszej instancji) w całości i przekazanie
sprawy Sądowi drugiej lub pierwszej instancji do ponownego rozpoznania w całości z
uwzględnieniem kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa według norm przepi-
sanych; ewentualnie 2) o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji w
całości i zasądzenie na rzecz powoda kwoty 13.726 złotych oraz zasądzenie powo-
dowi od pozwanego kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa według norm
przepisanych. W skardze kasacyjnej powód wskazał też na konieczność dokonania
przez Sąd Najwyższy oceny treści i charakteru art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.,
a w szczególności uznał za niezbędne dla rozstrzygnięcia spornego przypadku
udzielenia odpowiedzi na pytanie: czy tryb przewidziany w art. 43 ustawy z dnia 13
lipca 2006 r. stanowi samodzielną podstawę wypłaty należności pracowniczych, tzn.
czy wypłata należności głównych powinna nastąpić po spełnieniu wyłącznie przesła-
nek określonych w tym przepisie. W razie przyjęcia, że art. 43 nie stanowi samo-
dzielnej podstawy zaspokajanie roszczeń pracowników wyjaśnienia wymaga zda-
niem powoda, która ustawa i w jakim brzmieniu winna mieć zastosowanie do wnio-
sku wniesionego na podstawie art. 43 po dniu 1 października 2006 r., tj. dniu wejścia
w życie ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się uzasadniona, stąd wyrok Sądu Okręgowego w
Katowicach z dnia 3 kwietnia 2008 r. [...] wymagał uchylenia. Zasadnicza dla rozpa-
trywanego sporu nie jest interpretacja art. 46 ustawy z 2006 r., który jest typowym
przepisem kolizyjnym, regulującym sytuacje toczących się postępowań powstałych
pod rządami wcześniej obowiązującego prawa i trwających pod rządami nowych
7
przepisów, które bezpośrednio zastąpiły przepisy dawne. Przesądzająca dla rozpa-
trywanej sprawy jest natomiast wykładnia art. 43 ustawy z 2006 r., który także jest
przepisem intertemporalnym, lecz o innym charakterze. Ma bowiem charakter tzw.
regulacji ad hoc. Ze względu na szczególne okoliczności przepis ten reguluje stan
rzeczy tymczasowo, na pewien czas, ściśle oznaczony. Przy wykładni przepisu o
takim charakterze, jeśli nie jest jednoznaczny, ważne są owe szczególne okoliczno-
ści, które doprowadziły do jego ustanowienia. Istotna staje się zatem obok wykładni
językowej interpretacja funkcjonalna normy.
Tak sprawa przedstawia się jeśli chodzi o art. 43 ustawy z 2006 r. Przepis nie
jest jednoznaczny już choćby z tego powodu, że oba Sądy orzekające w sprawie
oszacowały jego moc wiążącą - przy stosowaniu wykładni literalnej i w zakresie prze-
słanek warunkujących wypłatę świadczenia - odmiennie. Sąd pierwszej instancji
uznał mianowicie, iż wymaga on by „niewypłacalność pracodawcy” oceniać z punktu
widzenia ustawy z 1993 r., jednak w brzmieniu nadanym tej ustawie w 2002 r.
ustawą z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji. Sąd drugiej instancji natomiast
stanął na stanowisku, iż art. 43 ustawy z 2006 r. dopuszcza wyłącznie ustalenie za-
kresu świadczeń na podstawie ustawy z 1993 r., a w ogóle nie odnosi się do pojęcia
niewypłacalności, co oznacza konieczność w tym zakresie subsumcji ustawy z 2006
r. Ta rozbieżność stanowisk, tj. wystąpienie sytuacji, w której wykładnia językowa nie
pozwoliła na jednoznaczne rozstrzygnięcie spornej kwestii wynikającej ze stosowania
art. 43 ustawy z 2006 r., uprawnia do sięgania do innych sposobów interpretacji
prawa, w tym do wykładni celowościowej. Charakter bowiem normy intertemporalnej
zakodowanej w art. 43 ustawy z 2006 r. wprowadzonej do systemu ad hoc, wskazuje
per se na specjalny cel przepisu.
Na wstępie rozważań o ratio art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. przypo-
mnieć wypada cel powołania Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Cel ten i ratio ustawodawstwa zmierzających do zastępczego zaspokojenia przez
niezależny Fundusz wierzytelności pracownika, którego pracodawca jest niewypła-
calny, wpływa na interpretację i ocenę każdej normy odnoszącej się do tego zagad-
nienia. Celem tym jest niewątpliwie zabezpieczenie słabszej ekonomicznie strony
stosunku pracy przed niewykonaniem zasadniczego zobowiązania pracodawcy,
którym jest wypłata wynagrodzenia za pracę wykonaną. Chodzi przy tym o realną
ochronę niezaspokojonych roszczeń i unikanie sytuacji, w której wymagania formalne
lub przedłużające się procesy sądowe nie pozwoliłyby na uzyskanie stosownej
8
rekompensaty z Funduszu za utracone świadczenia pracownicze (por. na ten temat
motywy uchwały Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1997 r., III ZP
38/97,OSNAPiUS 1998 nr 8, poz. 234). Przy czym przepisy normujące te kwestie
muszą realizować idee zaufania pracowników do prawa, do systemu ochrony, tak w
zakresie rodzaju świadczeń chronionych, jak i przesłanki ich wypłaty. Moc i waga
ochrony zamyka się bowiem nie tylko w rekompensowanych roszczeniach, ale także
w sytuacjach, które są uznane za wypełniające przesłankę wypłaty tych świadczeń z
Funduszu, a zatem w definicji niewypłacalności. Dopiero niewypłacalność pracodaw-
cy w technicznym tego słowa znaczeniu pozwala na realizację gwarancji Funduszu.
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności pu-
blicznoprawnych od przedsiębiorców, znowelizowała ustawę z 1993 r. o ochronie
roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Wprowadziła miano-
wicie zmianę w definicji niewypłacalności pracodawcy oraz ograniczyła zakres
ochrony roszczeń pracowniczych. Modyfikacja definicji niewypłacalności pracodaw-
cy, zawartej w art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z 1993 r., polegała na tym, że w następstwie
skreślenia w ust. 2 p-ktu 3 niewypłacalność ta nie zachodzi już „w przypadku fak-
tycznego zaprzestania działalności przez pracodawcę”. Zmiana ta obowiązywała od
1 października 2002 r.
Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyrok z 7 lutego
2001 r., K 27/00, OTK-ZU 2001 nr 2, poz. 29), zasada ochrony zaufania obywatela
do państwa i do prawa, określana także jako zasada lojalności państwa wobec oby-
watela, wyraża się w takim stanowieniu i stosowaniu prawa, by nie stawało się ono
swoistą pułapką dla obywatela i aby mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, że
nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podej-
mowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, że jego działania podejmowane zgod-
nie z obowiązującym prawem będą także w przyszłości uznawane przez porządek
prawny. W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego istotnym elementem za-
sady ochrony zaufania obywatela do państwa i do prawa jest obowiązek poszano-
wania przez ustawodawcę interesów w toku, tj. przedsięwzięć gospodarczych i finan-
sowych rozpoczętych na gruncie dotychczasowych przepisów. Ustawodawca, doko-
nując kolejnych modyfikacji stanu prawnego, nie może tracić z pola widzenia intere-
sów, które ukształtowały się przed dokonaniem zmiany stanu prawnego. Trybunał
Konstytucyjny analizował znaczenie nakazu ochrony interesów w toku w wyroku z 25
listopada 1997 r., K. 26/97 (OTK-ZU 1997 nr 5-6, poz. 64, s. 450). W wyroku z dnia
9
30 maja 2005 r., P 7/04 (OTK-A 2005 nr 5, poz. 53), Trybunał Konstytucyjny orzekł
natomiast, że zasada ta doznała uszczerbku w ustawie z 2002 r. o restrukturyzacji,
przez ograniczenie pojęcia „sprawy w toku”. Trybunał uznał mianowicie, że art. 29
ust. 2 w związku z art. 30 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji jest
niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Interpretując art. 43 ustawy
z 2006 r. trzeba zatem uwzględniać nie tylko szczególny intertemporalny jego cha-
rakter, ale także cele ustawodawstwa o ochronie roszczeń pracowniczych oraz
normy ustawy zasadniczej, a głównie zasadę lojalności państwa wobec obywatela.
Trzeba widzieć, iż poszanowaniu tej konstytucyjnej zasady ma służyć także art. 43
ustawy z 2006 r. Artykuł 43 analizowanej ustawy stanowi, iż osoby będące byłymi
pracownikami lub członkami rodzin zmarłych pracowników lub zmarłych byłych pra-
cowników, uprawnionymi do renty rodzinnej, których roszczenia pracownicze nie zo-
stały zaspokojone przez syndyka, likwidatora lub byłego niewypłacalnego pracodaw-
cę, pomimo prawomocnego wyroku sądu przeciwko tym podmiotom, mogą w termi-
nie do dnia 30 czerwca 2007 r. wystąpić z pisemnym wnioskiem do kierownika Biura
Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych o wypłatę
świadczeń ze środków Funduszu z tytułu niezaspokojonych roszczeń, w zakresie
zgodnym z art. 6 i 6a ustawy z 1993 r. w brzmieniu obowiązującym w okresie, za
który roszczenia nie zostały zaspokojone. Opisana norma prawna ma zastosowanie
do roszczeń pracowniczych, do których uprawnienie powstało przed dniem wejścia w
życie ustawy z 2006 r., z tytułu których świadczenia ze środków Funduszu nie mogły
być wypłacone z powodu niezłożenia wniosku do Funduszu, niespełnienia wymagań
dotyczących okresów, o których mowa w art. 6 lub terminów, o których mowa w art. 7
ustawy z 1993 r., w brzmieniu obowiązującym w okresie, za który roszczenia nie zo-
stały zaspokojone.
Przedstawione reguły dochodzenia roszczeń na podstawie przepisu między-
czasowego, z wyłączeniem warunku prawomocnego wyroku sądu przeciwko syndy-
kowi, likwidatorowi lub byłemu niewypłacalnemu pracodawcy, mają także zastoso-
wanie w przypadkach, gdy świadczenia ze środków Funduszu nie mogły być wypła-
cone w związku z art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji.
Ta ostatnia norma stanowi realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30
maja 2005 r., P 7/04 (OTK-A 2005 nr 5, poz. 53). Powołanie się przez Sąd Okręgo-
wy w Katowicach na art. 29 ust. 2 ustawy o restrukturyzacji dla uzasadnienia przyję-
tej interpretacji art. 43 ustawy z 2006 r. jest zatem z gruntu błędne. Orzeczenie Try-
10
bunału Konstytucyjnego o braku zgodności tego przepisu z Konstytucją RP wskazuje
bowiem, że niewłaściwe było ograniczanie możliwości dochodzenia roszczeń pra-
cowniczych w okresie przejściowym do sytuacji opisanych w powołanym przepisie.
Stąd wadliwe jest przywoływanie regulacji ocenionej negatywnie przez Trybunał
Konstytucyjny jako uzasadnienia dla dokonanej wykładni art. 43 ustawy z 2006 r.
Niewątpliwie art. 43 ustawy z 13 lipca 2006 r. jest przepisem przejściowym,
którego celem jest zaspokojenie roszczeń pracowniczych w przypadkach, gdy
uprawnieni pomimo prawomocnego wyroku sądu przeciwko pracodawcy zlikwidowa-
nemu, upadłemu, lub który w inny sposób zakończył swój byt prawny, nie wyegze-
kwowali skutecznie swych należności, chronionych przez Fundusz. Przepis ten w
tym sensie stanowi samodzielną podstawę dla dochodzenia roszczeń od Funduszu.
Przesłanki wypłaty tych roszczeń zostały jednak zakodowane w ustawie z 1993 r. Ar-
tykuł 43 ustawy z 2006 r. był - tak jak wszystkie przepisy z zakresu szeroko rozumia-
nego prawa pracy - wynikiem kompromisu między partnerami społecznymi, co trzeba
zawsze uwzględniać przy wykładni prawa pracy. Ustawodawca zdecydował się na
ochronę przez Fundusz tych świadczeń, które z różnych przyczyn nie zostały wypła-
cone na starych zasadach w przeszłości. Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy
takich roszczeń było dużo. Chodziło zatem o ich realne zaspokojenie z uwagi na fakt,
iż poprzednia regulacja nie dała uprawnionym takich możliwości, mimo niewypłacal-
ności pracodawcy. Brak zaspokojenia mógł następować z wielu powodów, w tym z
uwagi na brak wniosku osoby uprawnionej, brak wniosku osoby zainteresowanej,
złożenie wniosku po terminie z uwagi na długo ciągnące się procesy cywilne doty-
czące upadłości i przekroczenie okresów referencyjnych.
Zasada zaufania obywatela do państwa wymaga, by art. 43 ustawy z 13 lipca
2006 r. był interpretowany zgodnie z jego założeniem, tj. jako dający możliwość zre-
kompensowania niewypłaconych świadczeń chronionych przez Fundusz na dzień, w
którym roszczenia te powstały. Takie bowiem było założenie przepisu i na to wyrazili
zgodę partnerzy socjalni. Oznacza to, że zarówno zakres świadczeń, jak i przesłanka
ich wypłaty w postaci wystąpienia niewypłacalności pracodawcy powinny być oce-
niane z punktu widzenia przepisów ustawy z 1993 r. w brzmieniu obowiązującym w
okresie, za który roszczenia nie zostały zaspokojone. O systemie gwarancji decyduje
bowiem - powtórzmy to raz jeszcze - nie tylko zakres roszczeń chronionych, ale
także przesłanki ich wypłaty.
11
Mając na uwadze wskazane założenia sąd rozstrzygający o roszczeniach
gwarantowanych Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych powinien
wierzytelności pracownicze dochodzone w związku z art. 43 ustawy z 2006 r. oce-
niać przez pryzmat gwarancji zapewnianych przez Fundusz w okresie, w którym nie
zostały zaspokojone. Na gwarancję tę składa się nie tylko zakres ochrony, ale i po-
zostałe przesłanki uzyskania świadczenia, w tym sposób zdefiniowania niewypłacal-
ności pracodawcy
Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji.
========================================