Pełny tekst orzeczenia

27
WYROK Z DNIA 16 LUTEGO 2009 R.
SNO 1/09
Przewodniczący: sędzia SN Andrzej Siuchniński.
Sędziowie SN: Gerard Bieniek, Roman Kuczyński (sprawozdawca).
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem sędziego
Sądu Apelacyjnego – Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego oraz protokolanta po
rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2009 r. sprawy sędziów Sądu Okręgowego w związku z
odwołaniem sędziego Sądu Okręgowego I. M. i sędziego Sądu Okręgowego A. H.
oraz Ministra Sprawiedliwości od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 24 września 2008 r., sygn. akt (...)
zaskarżony w y r o k u t r z y m a ł w mocy.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 24 września 2008 r., sygn. akt (...), Sąd Apelacyjny – Sąd
Dyscyplinarny uznał:
- sędziego Sądu Okręgowego E. M. za winną popełnienia przewinienia
służbowego z art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych polegającego na tym, że dopuściła się rażącego i oczywistego
naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. przez sporządzenie uzasadnienia postanowienia z dnia 5
kwietnia 2006 r. w sprawie IX Pz 82/06 sprzecznego z treścią rozstrzygnięcia oraz art.
350 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. przez sprostowanie uzasadnienia
postanowienia z dnia 5 kwietnia 2006 r. postanowieniem z dnia 8 czerwca 2006 r.
podczas, gdy ustalenia poczynione w sprostowanym uzasadnieniu nie dawały
podstawy do przyjęcia, że uzasadnienie w części sprostowanej jest wynikiem
niedokładności, błędu pisarskiego, czy też innej oczywistej omyłki i za to na
podstawie art. 109 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych wymierzył obwinionej karę dyscyplinarną upomnienia;
- sędziego Sądu Okręgowego I. M. za winną popełnienia przewinienia
służbowego z art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych, polegającego na tym, że dopuściła się rażącego i oczywistego
naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. przez sporządzenie uzasadnienia postanowienia z dnia 5
kwietnia 2006 r. w sprawie IX Pz 82/06 sprzecznego z treścią rozstrzygnięcia oraz art.
350 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. przez sprostowanie uzasadnienia
postanowienia z dnia 5 kwietnia 2006 r. postanowieniem z dnia 8 czerwca 2006 r.
2
podczas, gdy ustalenia poczynione w sprostowanym uzasadnieniu nie dawały
podstawy do przyjęcia, że uzasadnienie w części sprostowanej jest wynikiem
niedokładności, błędu pisarskiego, czy też innej oczywistej omyłki i za to na
podstawie art. 109 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych wymierzył obwinionej karę dyscyplinarną upomnienia;
- sędziego Sądu Okręgowego A. H. za winnego popełnienia przewinienia
służbowego z art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych polegającego na tym, że dopuścił się rażącego i oczywistego
naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. przez sporządzenie uzasadnienia postanowienia z dnia 5
kwietnia 2006 r. w sprawie IX Pz 82/06 sprzecznego z treścią rozstrzygnięcia oraz art.
350 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. przez sprostowanie uzasadnienia
postanowienia z dnia 5 kwietnia 2006 r. postanowieniem z dnia 8 czerwca 2006 r.
podczas, gdy ustalenia poczynione w sprostowanym uzasadnieniu nie dawały
podstawy do przyjęcia, że uzasadnienie w części sprostowanej jest wynikiem
niedokładności, błędu pisarskiego, czy też innej oczywistej omyłki i za to na
podstawie art. 109 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych wymierzył obwinionemu karę dyscyplinarną upomnienia.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny ustalił, że:
Obwinieni E. M., I. M. i A. H. są sędziami Sądu Okręgowego orzekającymi w
Wydziale IX Pracy. Postanowieniem z dnia 20 lutego 2006 r. wydanym w sprawie o
sygn. akt XXI P 3084/05, Sąd Rejonowy – Sąd Pracy odrzucił apelację powódki
Justyny L., uznając, iż wniesiona w dniu 16 lutego 2006 r. przez pełnomocnika
procesowego powódki, będącego adwokatem – apelacja nie została przez niego
podpisana w oryginale, a tym samym nie spełnia wymogów przewidzianych dla pisma
procesowego. Justyna L. złożyła zażalenie na powyższe postanowienie do Sądu
Okręgowego – Sądu Pracy. Postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2006 r. wydanym w
sprawie IX Pz 82/06 Sąd Okręgowy – Sąd Pracy w składzie: przewodniczący SSO E.
M. (sędzia sprawozdawca) oraz sędziowie: SSO A. H. i SSO I. M. – oddalił zażalenie
Justyny L. i odstąpił od obciążenia pozwanego kosztami postępowania zażaleniowego.
W trakcie narady w sprawie IX Pz 82/06, sędzia sprawozdawca E. M. zaproponowała
pozostałym sędziom orzekającym w tej sprawie rozstrzygnięcie, które zostało
zaaprobowane przez cały skład sądzący. Następnie sędzia sprawozdawca E. M.
osobiście sporządziła postanowienie oddalające zażalenie powódki i odstępujące od
obciążenia pozwanego kosztami postępowania zażaleniowego. Sentencja tego
postanowienia niezwłocznie po naradzie została podpisana przez SSO E. M., SSO A.
H. i SSO I. M. Po pewnym czasie, ale w terminie ustawowym, sędzia sprawozdawca –
SSO E. M. sporządziła uzasadnienie przedmiotowego postanowienia, które zawierało
stwierdzenia uznające zażalenie powódki za zasadne i zasługujące na uwzględnienie.
W treści uzasadnienia po słowach „Sąd Okręgowy zważył, co następuje:” zawarto
3
sformułowania: „Zażalenie jest zasadne i jako takie zasługuje na uwzględnienie. W
ocenie Sądu Odwoławczego istniejący na apelacji podpis pełnomocnika procesowego
powódki jest podpisem oryginalnym. Tym samym złożona apelacja spełnia wymogi
przewidziane przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dla pisma
procesowego, a zatem postanowienie Sądu pierwszej instancji nie jest prawidłowe. (...)
W ocenie Sądu nie podpisanie apelacji powinno zostać uzupełnione w trybie art. 130 §
1 k.p.c. W związku z powyższym na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2
k.p.c. orzeczono jak na wstępie. O kosztach postępowania zażaleniowego sąd orzekł
na podstawie przepisu art. 102 k.p.c., biorąc pod uwagę fakt, że przepis art. 3701
k.p.c.
będący podstawą rozstrzygnięcia wymagał dokonania wykładni”. Tak sporządzone
uzasadnienie do postanowienia z dnia 5 kwietnia 2006 r. zostało podpisane przez cały
skład orzekający w tej sprawie: SSO E. M., SSO A. H. i SSO I. M. Następnie, w
związku z istniejącą sprzecznością między treścią sentencji postanowienia z dnia 5
kwietnia 2006 r. a jego uzasadnieniem, SSO E. M. zaproponowała SSO A. H. i SSO I.
M. sprostowanie przedmiotowego postanowienia. Na posiedzeniu niejawnym w dniu 8
czerwca 2006 r. w sprawie IX Pz 82/06, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy Wydział IX Pracy
w składzie: przewodniczący SSO E. M., sędziowie: SSO A. H. i SSO I. M., postanowił
sprostować oczywiste omyłki pisarskie w uzasadnieniu postanowienia z dnia 5
kwietnia 2006 r. w ten sposób, że: na pierwszej stronie uzasadnienia, w trzeciej linii od
dołu, po słowach „zażalenie jest” w miejsce wyrazu „zasadne” wpisać wyraz
„niezasadne” oraz po słowach „i jako takie” w miejsce wyrazu „zasługuje” wpisać
wyraz „nie zasługuje”; na ostatniej stronie uzasadnienia, w czwartej linii od dołu w
miejsce „art. 386 § 4 k.p.c.” wpisać „art. 385 k.p.c.” W uzasadnieniu postanowienia
stwierdzono, że są to oczywiste omyłki pisarskie w rozumieniu art. 350 § 1 i 2 k.p.c. i
jako takie podlegają sprostowaniu. Sentencję powyższego postanowienia i jego
uzasadnienie podpisali SSO E. M., SSO A. H. i SSO I. M.
Sędzia Sądu Okręgowego E. M. przyznała się do popełnienia zarzucanego jej
przewinienia służbowego. Wyjaśniła, że osobiście sporządziła obydwa postanowienia i
ich uzasadnienia. Zaproponowane przez nią rozstrzygnięcia zostały zaaprobowane
przez pozostałych członków składu orzekającego, którzy podpisali postanowienia
działając w zaufaniu do sędziego sprawozdawcy. Sędzia Sądu Okręgowego E. M.
usprawiedliwiała popełnienie przewinienia służbowego swoją złą sytuacją zdrowotną.
W wypowiedzi końcowej obwiniona przyznała, że dużą dolegliwość stanowi dla niej
to, że za jej błąd odpowiadają koledzy.
Obwinieni sędziowie Sądu Okręgowego I. M. i A. H. także przyznali się do
zarzucanych im przewinień służbowych i wyjaśnili, że podpisali obydwa
postanowienia oraz ich uzasadnienia, działając w zaufaniu do sędziego sprawozdawcy.
Oświadczyli, że nie zorientowali się w momencie podpisywania pierwszego
postanowienia, że pomiędzy treścią sentencji a uzasadnienia jest różnica tym bardziej,
4
że w uzasadnieniu brak było sygnatury akt sprawy. Natomiast postanowienie o
sprostowaniu podpisali w przekonaniu, że omyłka w treści uzasadnienia jest wynikiem
sporządzenia go na komputerze przy wykorzystaniu standardowych formułek i
sprostowanie uzasadnienia pozwoli na usunięcie sprzeczności sentencji postanowienia
z jego uzasadnieniem. Wskazywali, że od wielu lat pracują z sędzią E. M. i nigdy nie
zdarzały się tego rodzaju pomyłki. W wypowiedzi końcowej obwinieni zdali się na
ocenę Sądu Dyscyplinarnego.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny doszedł do przekonania, że zeznania
obwinionych znajdują potwierdzenie w powstałym zgromadzonym materiale
dowodowym, tworzą wzajemnie uzupełniającą się logiczną całość, a zatem zasługują
na wiarę. W tym stanie rzeczy Sąd Dyscyplinarny, mając także na uwadze konkretną
postawę procesową obwinionych przyznających się do popełnienia zarzucanych im
przewinień uznał, że istnieją podstawy do przypisania wszystkim obwinionym
przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o
ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.), polegającego na
rażącym i oczywistym naruszeniu prawa – a mianowicie art. 328 § 2 k.p.c. przez
sporządzenie uzasadnienia postanowienia z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie IX Pz
82/06, sprzecznego z treścią rozstrzygnięcia. W sentencji tego postanowienia
orzeczono bowiem o oddaleniu zażalenia powódki, czego skutkiem było
uprawomocnienie się postanowienia o odrzuceniu apelacji powódki (z powodu
niepodpisania pierwszego egzemplarza apelacji przez pełnomocnika). Tymczasem w
uzasadnieniu postanowienia oddalającego zażalenie powódki z jednej strony
stwierdzono, że było ono uzasadnione, z drugiej zaś strony jako podstawę
rozstrzygnięcia wskazano przepis art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., którego
to przepisy stanowią o uchyleniu postanowienia a nie o oddaleniu zażalenia, czyli
również sprzecznie z sentencją wydanego postanowienia. Tym samym w ten sposób
sporządzone uzasadnienie rażąco naruszyło wymagania z art. 328 § 2 k.p.c., albowiem
nie tylko nie zawierało wskazania właściwej podstawy faktycznej i prawnej, ale w
istocie odnosiło się do zupełnie innego rozstrzygnięcia. Niezależnie od tego, że
postanowienie z dnia 5 kwietnia 2006 r. i jego uzasadnienie sporządziła osobiście
sędzia Sądu Okręgowego E. M., to wina wszystkich obwinionych (SSO I. M. i SSO A.
H.) nie budzi wątpliwości, ponieważ postanowienie zostało wydane przez Sąd
Okręgowy orzekający w składzie trzyosobowym, a wszyscy członkowie tego składu
własnoręcznie podpisali tezę i sentencję postanowienia oraz jego uzasadnienie.
Ponadto obwinieni dopuścili się także rażącego i oczywistego naruszenia art. 350 § 1
k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. przez prostowanie uzasadnienia postanowienia z dnia
5 kwietnia 2006 r. postanowieniem z dnia 8 czerwca 2006 r., podczas gdy ustalenia w
sprostowanym uzasadnieniu nie dawały podstawy do przyznania, że sprostowana
5
część uzasadnienia jest wynikiem niedokładności, błędu pisarskiego czy też innej
oczywistej omyłki.
Powszechnie przyjęty w doktrynie i orzecznictwie jest pogląd, zgodnie z którym
sprostowanie, w trybie art. 350 k.p.c., nie może prowadzić do odmiennego
merytorycznego rozpoznania sprawy ani do zmiany mylnych ustaleń faktycznych lub
błędnie wskazanej podstawy prawnej. Sprostowanie orzeczeń sądowych prowadzi do
przywrócenia w treści dokumentu orzeczenia – bez potrzeby uruchamiania nadzoru
judykacyjnego – rzeczywistej woli składu sądzącego. Dlatego przedmiotem
sprostowania może być wyłącznie oczywista omyłka sporządzającego dokument
orzeczenia i uwidoczniona w osnowie tego dokumentu, nie zaś wadliwość, która
wystąpiła już w procesie decyzyjnym orzekania. Oczywistym naruszeniem art. 350
k.p.c. jest zatem takie sprostowanie uzasadnienia postanowienia, które ingeruje w jego
merytoryczną zawartość, w tym – podstawę prawną – tak jak w niniejszej sprawie.
Wskazać tutaj trzeba, że postanowienie z dnia 8 czerwca 2006 r. o sprostowaniu
uzasadnienia nie tylko nie usunęło istniejących rozbieżności między treścią
uzasadnienia postanowienia z dnia 5 kwietnia 2006 r. a jego sentencją, ale
spowodowało, że samo uzasadnienie stało się wewnętrznie sprzeczne. Dodać należy,
że mimo, iż postanowienie z dnia 8 czerwca 2006 r. i jego uzasadnienie sporządziła
osobiście SSO E. M., to wina wszystkich obwinionych – w tym również SSO A. H. i
SSO I. M. nie budzi wątpliwości. Postanowienie zostało bowiem wydane przez Sąd
Okręgowy orzekający w składzie trzyosobowym, a bezspornym jest, że wszyscy
członkowie składu orzekającego własnoręcznie podpisali zarówno sentencję
postanowienia z dnia 8 czerwca 2006 r. jak i jego uzasadnienie.
W tej sytuacji Sąd Dyscyplinarny uznał obwinionych za winnych przewinienia
służbowego z art. 107 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych i na
podstawie art. 109 § 1 pkt 1 tego Prawa wymierzył każdemu z obwinionych kary
upomnienia. Sąd Dyscyplinarny uznał przy wymiarze kary dotychczasową dobrą
opinię obwinionych wśród przełożonych i współpracowników, ich dotychczasowy
dorobek zawodowy i nienaganny przebieg dotychczasowej służby.
Zdaniem Sądu Dyscyplinarnego wymierzona kara upomnienia będzie adekwatna
do wagi przewinienia, stopnia winy obwinionych, a także stanowić będzie dla nich
wystarczające ostrzeżenie na przyszłość.
Obwiniona sędzia E. M. nie zaskarżyła wyroku Sądu Dyscyplinarnego, natomiast
zaskarżyli je odwołaniem obwinieni sędziowie I. M. i A. H., zarzucając naruszenie
prawa materialnego i wnosząc o uniewinnienie od stawianych zarzutów, ewentualnie o
przyjęcie, że zachodzi przypadek mniejszej wagi; wyrok ten zaskarżył także
odwołaniem Minister Sprawiedliwości w części dotyczącej orzeczenia o karze na
niekorzyść obwinionych sędziów Sądu Okręgowego E. M., I. M. i A. H., zarzucając na
podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. wymierzenie obwinionym rażąco łagodnych,
6
niewspółmiernych do przypisanych im przewinień dyscyplinarnych kar upomnienia, a
to wskutek nieuwzględnionego w dostatecznym rozmiarze stopnia zawinienia oraz
wagi popełnionych przez nich przewinień.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny rozważył, co następuje:
Co do odwołań obwinionych:
Odwołania te są nieuzasadnione. Materiał dowodowy odnoszący się do
przypisanych obwinionym czynów jest oczywisty i nie był przez nich kwestionowany,
znajduje też potwierdzenie w aktach sprawy. Postępowanie przed Sądem Apelacyjnym
– Sądem Dyscyplinarnym było przeprowadzone w sposób prawidłowy. Obwinieni
sędziowie złożyli tam obszerne wyjaśnienia w zakresie stawianych im zarzutów i do
nich się przyznali. Przypisane obwinionym przewinienie służbowe jest oczywiste i
stanowi naruszenie jednoznacznych przepisów prawa – art. 32 § 2 k.p.c. i art. 350 § 1
k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. i ma charakter rażący, a to w szczególności dlatego,
że wydając drugie postanowienie z dnia 8 czerwca 2006 r. mieli już świadomość
sprzeczności sentencji postanowienia z dnia 5 kwietnia 2006 r. z jego uzasadnieniem,
a mimo to dokonując sprostowania jak gdyby jeszcze tę sprzeczność pogłębili. Dlatego
też Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny nie może uznać przypisanych obwinionym
czynów za przypadek mniejszej wagi o jakim mowa w art. 109 § 5 ustawy – Prawo o
ustroju sądów powszechnych. Stopnia winy obwinionych nie umniejsza swoiste
przerzucanie odpowiedzialności za treść uzasadnień postanowień (obydwu) na
przewodniczącą składu orzekającego i jednocześnie sprawozdawcę w sprawie.
Ustawowy wymóg podpisania uzasadnienia postanowienia przez wszystkich członków
składu orzekającego nakłada nie tylko na sędziego sprawozdawcę ale i na pozostałych
sędziów obowiązek kontroli jego treści, tak co do rozstrzygnięcia, jak jego motywów,
na co słusznie zwraca uwagę w swoim odwołaniu Minister Sprawiedliwości.
Zaznaczyć należy, że w składach trzyosobowych w praktyce zwykle wszyscy
sędziowie są jednakowo obciążeni i „zdawanie” się wyłącznie na sędziego
sprawozdawcę sprowadzałoby się w istocie do orzekania jednoosobowego, co jest
niedopuszczalne.
Co do odwołania Ministra Sprawiedliwości:
Nie oznacza to jednak, że odwołanie to zasługuje na uwzględnienie co do
zaostrzenia kar dyscyplinarnych. Obwinieni nigdy nie byli karani dyscyplinarnie i
cieszą się bardzo dobrymi opiniami oraz wynikami pracy, przeto zastosowanie po raz
pierwszy najłagodniejszej kary dyscyplinarnej przez Sąd Apelacyjny – Sąd
Dyscyplinarny uznać należy za adekwatne, przy czym godzi się zauważyć, iż nałożone
kary wywołują skutki na płaszczyźnie awansowej (finansowej) z art. 31 § 3 i 4 ustawy
– Prawo o ustroju sądów powszechnych, wobec czego Sąd Najwyższy – Sąd
7
Dyscyplinarny nie może podzielić stanowiska Ministra Sprawiedliwości w
przedmiocie rażącej łagodności wymierzonych kar.
Z powyższych motywów Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny orzekł, jak w
sentencji.