Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 marca 2009 r.
II PK 190/08
1. Kierownik samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, któ-
rego organem założycielskim jest samorząd województwa, jest osobą zarządza-
jącą wojewódzką osobą prawną i podlega przepisom ustawy z dnia 21 sierpnia
1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby peł-
niące funkcje publiczne (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584 ze
zm.).
2. Rozwiązanie stosunku pracy w trybie określonym w art. 5 ust. 2 tej
ustawy wymaga wykazania przez pracodawcę, że naruszenie zakazów, o któ-
rych mowa w jej art. 4 było zawinione w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 marca 2009 r. sprawy
z powództwa Michała B. przeciwko Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w
W. z udziałem interwenienta ubocznego Zarządu Województwa M. o odszkodowanie,
na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z
dnia 18 października 2007 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w
Warszawie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Michał B. wystąpił przeciwko pozwanej Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratun-
kowego Samodzielnemu Publicznemu Zespołowi Zakładów Opieki Zdrowotnej w W.
(WSPR) o zasądzenie 25.820 zł tytułem odszkodowania za nieuzasadnione i nie-
zgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia wraz ustawowymi
odsetkami od 2 października 2003 r. do dnia zapłaty oraz kosztów zastępstwa proce-
2
sowego w wysokości 8.000 zł. Pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz o za-
sądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Interwen-
cję uboczną po stronie pozwanej zgłosił Zarząd Województwa M. w W., wnosząc o
oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.
Wyrokiem z 9 października 2006 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych dla Warszawy-Śródmieścia zasądził na rzecz powoda od pozwanej
25.920 zł brutto tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od 2 października
2003 r. do dnia zapłaty i 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
oraz - od interwenienta ubocznego kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastęp-
stwa procesowego.
Sąd Rejonowy ustalił, że Michał B. był zatrudniony w pozwanej WSPR od 2
stycznia 1971 r. do 1 października 2003 r. Ostatnio zajmował stanowisko dyrektora
pozwanej Stacji, na które został powołany 14 stycznia 1991 r. Powód był bardzo do-
brym, zaangażowanym i cenionym pracownikiem. Miał wysokie kwalifikacje i wielo-
letnie doświadczenie zawodowe. Pod względem merytorycznym i w zakresie wyko-
nywanych obowiązków nie było do niego żadnych zastrzeżeń. Dnia 15 stycznia 2003
r. powód nabył 50% udziałów (dokładnie 38 udziałów) w lecznicy „J." - Niepublicznym
Zakładzie Opieki Zdrowotnej Sp. z o.o. w W. Przez krótki czas był kierownikiem tej
jednostki. Powód nie poinformował o tym swojego pracodawcy, bowiem lecznica nie
prowadziła działalności konkurencyjnej wobec pozwanej. Ponadto uzyskał opinię [...]
Jana Z. z 17 marca 2003 r. i Departamentu Dialogu Społecznego Ministerstwa Zdro-
wia z 8 kwietnia 2003 r., zgodnie z którymi nie podlegał zakazowi prowadzenia dzia-
łalności gospodarczej w myśl ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu pro-
wadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. W
związku z interpelacją radnego Sejmiku Województwa M. z 16 sierpnia 2003 r. w
sprawie działalności gospodarczej powoda oraz dotyczącym tej kwestii artykułem
prasowym, powód w piśmie z 25 sierpnia 2003 r. poinformował pracodawcę, że po
zbyciu 15 sierpnia 2003 r. 31 udziałów posiada 9,3% udziałów w lecznicy „J.".
Uchwałą z 23 września 2003 r. Zarząd Województwa M. odwołał powoda z zajmo-
wanego stanowiska, informując go jednocześnie, że jest to jednoznaczne z rozwią-
zaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika. Odwołanie ze stano-
wiska, a w konsekwencji rozwiązanie stosunku pracy, uzasadniono tym, że powód
naruszył art. 4 pkt 2, 5 i 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowa-
dzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Oświad-
3
czenie to zostało złożone powodowi przez Marszałka Województwa M. 1 październi-
ka 2003 r., co oznaczało automatyczne rozwiązanie stosunku pracy. Odnośnie do
statusu pozwanej WSPR Sąd Rejonowy ustalił, że 1 stycznia 1999 r. jego organem
założycielskim stał się Samorząd Województwa M., a wszelkie czynności z zakresu
prawa pracy w stosunku do powoda wykonywał od tego dnia Zarząd Województwa
M., reprezentowany przez Marszałka Województwa M.
Sąd Rejonowy wskazał, że sporna w sprawie jest ocena, czy rozwiązanie z
powodem umowy o pracę było zasadne i zgodne z przepisami prawa. Sąd zwrócił
uwagę na to, że zgodnie z art. 70 k.p., odwołanie pracownika, z którym nawiązano
stosunek pracy na podstawie powołania, może nastąpić w każdym czasie, a decyzja
w tej kwestii zależy wyłącznie do swobodnej oceny organu, który go powołał. Odwo-
łanie to powinno być dokonane na piśmie, nie wymaga uzasadnienia i jest równo-
znaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. W przypadku jednak, gdyby odwołanie
nastąpiło z przyczyn, o których mowa w art. 52 lub 53 k.p., jest ono równoznaczne z
rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia i w tym wypadku należy podać
przyczynę odwołania. Zdaniem Sądu, pozwana spełniła wymogi formalne przewidzia-
ne dla odwołania i rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. W szczególności
odwołanie nastąpiło na piśmie i z podaniem uzasadniającej je przyczyny. Ponadto
powyższe nastąpiło przed upływem miesiąca od powzięcia wiadomości o przyczy-
nach uzasadniających odwołanie w tym trybie, którą pracodawca powziął 25 sierpnia
2003 r., a ostatecznie jej potwierdzenie dokumentami złożonymi przez powoda uzy-
skał 9 września 2003 r. Uchwała w sprawie odwołania go ze stanowiska zapadła 23
września 2003 r. Sąd Rejonowy uznał jednak, że rozwiązanie z powodem umowy o
pracę bez wypowiedzenia było nieuzasadnione. O ile bowiem Sąd Rejonowy nie
kwestionuje zasadności odwołania, które jest pozostawione samodzielnej decyzji
organu powołującego, o tyle w niniejszej sprawie nie wystąpiły przesłanki do odwoła-
nia powoda w takim trybie, czyli bez wypowiedzenia. W kwestii tej Sąd Rejonowy
podzielił argumentację [...] Jana Z., który w przedstawionej przez powoda opinii
prawnej stwierdził, że kierownik samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowot-
nej nie podlega obowiązkowi złożenia oświadczenia majątkowego i nie podlega za-
kazowi prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż samodzielne publiczne zakłady
opieki zdrowotnej nie są wojewódzkimi osobami prawnymi. Ustawa z dnia 21 sierpnia
1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące
funkcje publiczne nie zawiera bowiem jednoznacznego stwierdzenia, że kierownik
4
samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej podlega zakazowi prowadze-
nia działalności gospodarczej, a zatem, w kontekście konstytucyjnie gwarantowanej
zasady wolności gospodarczej, niedopuszczalne jest stosowanie wykładni rozsze-
rzającej. Skoro akt prawny ustanawia obowiązki sformułowane niejednoznacznie, to
wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść podmiotu, który ma być nimi ob-
ciążony. Za powyższym stanowiskiem przemawia również fakt, że projekt nowelizacji
wymienionej ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej ustana-
wiał zakaz działalności gospodarczej w stosunku do kierowników samodzielnych pu-
blicznych zakładów opieki zdrowotnej, z czego Sąd wysnuł wniosek, że wcześniej
takiego zakazu w stosunku do nich nie było albo był sformułowany niejednoznacznie.
Sąd Rejonowy nie podzielił natomiast stanowiska wyrażonego w przedstawionej
przez interwenienta ubocznego opinii prawnej [...] Michała K., według którego samo-
dzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, którego organem założycielskim jest sa-
morząd województwa, jest wojewódzką osobą prawną, a jego kierownik jest osobą
zarządzającą wojewódzką osobą prawną i podlega przepisom antykorupcyjnym za-
wartym w rozważanej ustawie. Wobec tego, zdaniem Sądu Rejonowego, powód
działał w słusznym przekonaniu, że nie podlega przedmiotowej ustawie i ustanowio-
nemu w niej zakazowi działalności gospodarczej. Dlatego Sąd Rejonowy uznał, że
żądanie powoda jest zasadne w całości.
W apelacjach od wyroku Sądu Rejonowego pozwana WSPR oraz interwenient
uboczny zarzucili Sądowi naruszenie art. 2 pkt 6b ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o
ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje
publiczne oraz art. 47 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie woje-
wództwa, wywodząc, że wbrew poglądowi Sądu samodzielny publiczny zakład opieki
zdrowotnej, dla którego organem założycielskim jest samorząd województwa, jest
wojewódzką osobą prawną. Wobec tego jego dyrektor jest osobą zarządzającą wo-
jewódzką osobą prawną.
W wyniku rozpoznania apelacji Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z 18
października 2007 r., zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną, zmienił wyrok
Sądu Rejonowego i powództwo oddalił. Sąd Okręgowy uznał, że rację mają apelują-
cy, że dla ustalenia, czy powód był objęty uregulowaniami ustawy z dnia 21 sierpnia
1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące
funkcje publiczne, wyjściową kwestią było ustalenie czy pozwany jest osobą prawną i
czy organem założycielskim pozwanego jest samorząd województwa. Zdaniem
5
Sądu, trafne są wywody apelujących, że skoro zgodnie z art. 35b ust. 3 ustawy z
dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze
zm.) samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej podlega obowiązkowi rejestracji
w Krajowym Rejestrze Sądowym, a z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądo-
wego samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej uzyskuje osobowość prawną,
to niewątpliwie samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, jakim jest WSPR,
jest osobą prawną. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej jest bowiem
osobą prawną, która na podstawie art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej może być wojewódzką osobą prawną, czyli osobą tworzoną wyłącznie
przez województwo, jako jedną z jednostek samorządu terytorialnego. Z tego
względu województwo może być dla samodzielnego publicznego zakładu opieki
zdrowotnej jednym z jedynych (wyłącznych) organów założycielskich. Ponadto woje-
wódzką osobą prawną może być nie tylko podmiot, który może być utworzony jedy-
nie przez województwo, ale i podmiot, który utworzony został wyłącznie przez woje-
wództwo, a więc ten podmiot, w którym województwo ma 100% udziałów lub akcji
albo taki, który na mocy ustaw administracyjnych województwo utworzyło wyłącznie
własnym aktem woli i który następnie podlega mu na zasadach określonych tą
ustawą. Nadto, z art. 47 ust. 2 ustawy o samorządzie województwa wynika, że sa-
modzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, dla którego organem założycielskim,
jest samorząd województwa jest wojewódzką osobą prawną, o której mowa w art. 2
pkt 6b ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby
pełniące funkcje publiczne. Dlatego Sąd Rejonowy przyjmując, że samodzielny pu-
bliczny zakład opieki zdrowotnej, dla którego organem założycielskim jest samorząd
województwa nie jest wojewódzką osobą prawną, naruszył przepisy prawa material-
nego, tj. art. 47 ust. 2 ustawy o samorządzie województwa i art. 2 pkt 6b ustawy o
ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje
publiczne. Sąd zaznaczył, że powyższa wykładnia pojęcia wojewódzkiej osoby praw-
nej zdefiniowanego w art. 47 ust. 2 ustawy o samorządzie województwa ma także
oparcie w poglądach doktryny i orzecznictwa sądów administracyjnych. Następnie
Sąd stwierdził, że skoro Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego SZ PZOZ jest
wojewódzką osobą prawną, a powód będąc dyrektorem samodzielnego publicznego
zakładu opieki zdrowotnej (tj. WSPR), jako jej kierownik w myśl art. 44 ust. 1 i 2
ustawy o zakładach opieki zdrowotnej ponosił odpowiedzialność za zarządzanie pu-
blicznym zakładem opieki zdrowotnej, kierował nim i reprezentował go na zewnątrz,
6
to bez wątpienia był osobą zarządzającą wojewódzką osobą prawną i jako osoba
zarządzająca wojewódzką osobą prawną podlegał dyspozycji art. 2 ust. 6b ustawy z
dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez
osoby pełniące funkcje publiczne. Ponieważ w okresie pełnienia tej funkcji zawarł
umowę o przeniesieniu własności udziałów, na mocy której nabył 50% udziałów w
lecznicy „J." Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Sp. z o.o. w W. oraz przez
krótki czas pełnił funkcję kierownika tej jednostki (o czym nie poinformował swojego
pracodawcy), to tym samym naruszył art. 4 ust. 2, 5 i 6 ustawy z dnia 21 sierpnia
1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące
funkcje publiczne. W kontekście powołanych regulacji Zarząd Województwa M. miał
dostateczne podstawy faktyczne i prawne do odwołania powoda, a jego roszczenie o
zasądzenie odszkodowania za nieuzasadnione i niegodne z prawem rozwiązanie
umowy o pracę bez wypowiedzenia jest niezasadne, bowiem pozwana rozwiązała z
powodem umowę o pracę bez naruszenia przepisów prawa.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył w całości powód zarzucając w skardze
kasacyjnej naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 2 pkt 6b
ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodar-
czej przez osoby pełniące funkcje publiczne w związku z art. 47 ust. 2 ustawy z dnia
5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, polegającą na błędnej wykładni po-
jęcia wojewódzkiej osoby prawnej, która doprowadziła do nieuzasadnionego rozsze-
rzenia zakresu podmiotowego tego określenia i ustalenia, że powód podlegał przepi-
som ustawy antykorupcyjnej i naruszył ustanowiony w niej zakaz oraz art. 5 ust. 2 i 6
ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące
funkcje publiczne w związku z art. 52 § 1 pkt 1 k.p., przez uznanie, że wystarczające
do rozwiązania stosunku pracy w tym trybie jest stwierdzenie naruszenia zakazu
przez osobę objętą postanowieniami ustawy antykorupcyjnej, niezależnie od kwestii
zawinienia bądź też braku zawinienia tego naruszenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odwołanie powoda ze stanowiska dyrektora, za które żąda on odszkodowania
w pozwie inicjującym niniejszą sprawie, nastąpiło na podstawie art. 4 pkt 2, 5 i 6 w
związku z art. 2 pkt 6b ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia
działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz.U. Nr 106,
7
poz. 679 ze zm., w brzmieniu obowiązującym w okresie objętym sporem). Zgodnie z
tymi przepisami, osoby zarządzające wojewódzkimi osobami prawnymi nie mogą być
zatrudnione lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, które mo-
głyby wywołać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowność, posiadać w spół-
kach prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż
10% kapitału zakładowego, prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek
lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością. Zgodnie z art.
5 ust. 2 wymienionej ustawy, w razie naruszenia wskazanych wyżej zakazów przez
osobę zarządzającą wojewódzką osobą prawną, właściwy organ odwołuje ją albo
rozwiązuje z nią umowę o pracę, najpóźniej po upływie miesiąca od dnia, w którym
uzyskał informację o przyczynie odwołania albo rozwiązania umowy o pracę. Z kolei
według art. 5 ust. 6 tej ustawy takie odwołanie i rozwiązanie umowy jest równo-
znaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 §
1 pkt 1 k.p.
Z powyższych regulacji prawnych wynika, że dla rozstrzygnięcia rozpoznawa-
nego sporu istotne jest wyjaśnienie dwóch kwestii prawnych. Pierwszej, czy samo-
dzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, którego organem założycielskim (jak w
przypadku pozwanej WSPR) jest samorząd województwa, jest wojewódzką osobą
prawną, a tym samym czy jego kierownik jest osobą zarządzającą wojewódzką
osobą prawną i podlega przepisom zawartym w rozważanej ustawie. Drugiej, czy
zawarte w art. 5 ust. 6 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. określenie, według którego od-
wołanie i rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 5 ust. 2 tej ustawy jest równo-
znaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 §
1 pkt 1 k.p., oznacza uniezależnienie prawidłowości tej czynności od winy pracow-
nika w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
W pierwszej z wymienionych kwestii należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy
przekonująco uzasadnił pogląd, że samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej,
którego organem założycielskim jest samorząd województwa (jak WSPR), jest woje-
wódzką osobą prawną. Zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r.
o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.) samodzielny publiczny
zakład opieki zdrowotnej może być utworzony przez jednostkę samorządu terytorial-
nego, w tym przez województwo. Nie ma też wątpliwości, że WSPR jest samodziel-
nym publicznym zakładem opieki zdrowotnej, w stosunku do którego uprawnienia or-
ganu tworzącego ma samorząd województwa (zob. pkt 17 załącznika do rozporzą-
8
dzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 2001 r. w sprawie wykazu samo-
dzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które zostały przejęte przez
gminy, powiaty i samorządy województw, Dz.U. z 2001 r. Nr 65, poz. 659). Ponadto,
zgodnie z art. 35b ust. 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej samodzielny publicz-
ny zakład opieki zdrowotnej posiada osobowość prawną. Wbrew twierdzeniu skarżą-
cego, wynikającemu z tych przepisów wnioskowi, że WSPR jest wojewódzką osobą
prawną nie przeczy art. 47 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie
województwa (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590), który stanowi, że
wojewódzkimi osobami prawnymi, poza województwem, są samorządowe jednostki
organizacyjne, którym ustawy przyznają wprost taki status, oraz te osoby prawne,
które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przez woje-
wództwo. Uzasadniona, zwłaszcza w przedstawionym powyżej kontekście systemo-
wym, jest wykładnia, według której „przez pojęcie wojewódzkich osób prawnych,
które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przez woje-
wództwo, należy rozumieć takie osoby prawne, które mogą być przez województwo
tworzone samodzielne (tzn. z wyłączeniem innych podmiotów) niezależnie od tego,
czy jeszcze inne podmioty - poza województwem - mogą tworzyć tego typu osoby
prawne" (K. Bandarzewski (w:) P. Chmielnicki (red.): Komentarz do ustawy o samo-
rządzie województwa, Warszawa 2005, s. 248). Wykładnia ta, w przeciwieństwie do
proponowanej w skardze kasacyjnej zawężającej wykładni słowa „wyłącznie” art. 47
ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r., pozwala na racjonalne, zważywszy na funk-
cjonalne, majątkowe i organizacyjne powiązania opisywanego samodzielnego zakła-
du opieki zdrowotnej z województwem, rozumienie rozważanego przepisu. Zyskała
ona również poparcie w poglądach doktryny prawa samorządu terytorialnego. Należy
też wskazać, że stanowisko, iż samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, któ-
rego organem założycielskim jest samorząd województwa, jest wojewódzką osobą
prawną, zostało już wcześniej przyjęte przez Sąd Najwyższy (wyrok z 3 grudnia 2008
r., I PK 91/08).
Wobec powyższego należy uznać, że kierownik samodzielnego publicznego
zakładu opieki zdrowotnej, którego organem założycielskim jest samorząd woje-
wództwa, jest osobą zarządzającą wojewódzką osobą prawną i podlega przepisom
ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodar-
czej przez osoby pełniące funkcje publiczne.
9
Odnośnie do drugiej z wymienionych kwestii prawnych należy stwierdzić, że
zawarte w art. 5 ust. 6 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. określenie, według którego od-
wołanie i rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 5 ust. 2 tej ustawy jest równo-
znaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 §
1 pkt 1 k.p., nie oznacza uniezależnienia prawidłowości tej czynności od winy pra-
cownika. Innymi słowy, rozwiązanie stosunku pracy w trybie określonym w art. 5 ust.
2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospo-
darczej wymaga wykazania przez pracodawcę, że naruszenie zakazów, o których
mowa w art. 4 tej ustawy było zawinione w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p. Stanowi-
sko to jest zgodne z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w orzeczeniach zwią-
zanych z podobnymi unormowaniami prawnymi, tj. w uchwale z 5 kwietnia 2007 r., I
PZP 4/07, OSNP 2007 nr 23-24, poz. 340, w wyroku z 4 listopada 2008 r., II PK
80/08 oraz w wyroku z 3 grudnia 2008 r., I PK 91/08. Nawiązując do tych orzeczeń, a
zwłaszcza wyczerpującej argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu uchwały z 5
kwietnia 2007 r., należy wskazać, że przedstawione na wstępie przepisy ustawy o
ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej dają podstawę do wniosku, że
mamy do czynienia z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia (przez
oświadczenie pracodawcy bez zachowania okresu wypowiedzenia - art. 30 § 1 pkt 3
k.p.). Wynika to przede wszystkim z ustawowego stwierdzenia, że jest to rozwiązanie
umowy o pracę równoznaczne z rozwiązaniem na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
Przepis art. 5 ust. 2 wskazuje, że rozwiązanie umowy o pracę jest prawnym obo-
wiązkiem pracodawcy. Niewątpliwe jest też, że obowiązek ten powstaje w przypadku
stwierdzenia, że doszło do naruszenia zakazów ustalonych w art. 4. Należy też
uznać, że przepisy art. 5 ust. 2 i 6 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności
gospodarczej przesądzają, że naruszenie zakazów ustalonych w art. 4 jest narusze-
niem podstawowego obowiązku pracowniczego. Zasadniczym problemem przy wy-
kładni analizowanych przepisów jest ocena, czy wina pracownika jest przesłanką
rozwiązania umowy o pracę (obowiązku pracodawcy w tym zakresie), czy też wy-
starczające jest stwierdzenie naruszenia zakazów określonych w art. 4 ustawy o
ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej. Sąd Najwyższy w obecnym
składzie nie przyjmuje drugiej z tych możliwości, a tym samym nie podziela poglądu,
wyrażonego w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 28 lutego 2006 r., II PK
189/05 (OSNP 2007 nr 5-6, poz. 63). Naruszenie wskazanych w art. 5 zakazów
może być przez pracownika zawinione w rożnym stopniu (od winy umyślnej, przez
10
rażące niedbalstwo do najlżejszej winy nieumyślnej). Może też być przez pracownika
całkowicie niezawinione. W przypadkach braku zawinienia oraz lżejszych postaci
winy, sankcja w postaci rozwiązania umowy o pracę w sposób równoznaczny z roz-
wiązaniem na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. byłaby nieproporcjonalna do zachowa-
nia pracownika. Wobec tego art. 5 ust. 6 należy odczytać w ten sposób, że nie tylko
zrównuje on w skutkach ten tryb rozwiązania umowy o pracę z rozwiązaniem na
podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., ale że ustanawia szczególny przypadek rozwiązania
umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika na podstawie art. 52 k.p.
Rozwiązanie umowy o pracę w sposób określony w art. 5 ust. 2 jest rozwiązaniem
umowy na podstawie art. 52 k.p., a nie tylko zrównanym z nim w skutkach. Przema-
wia za tym stwierdzenie w art. 5 ust. 6, że jest to rozwiązanie umowy o pracę „rów-
noznaczne z rozwiązaniem bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.”.
W przypadkach, gdy ustawodawca zrównuje jedynie skutki różnych sposobów (try-
bów) rozwiązania umowy o pracę używany jest bowiem zwrot ustawowy, że „rozwią-
zanie umowy w tym trybie pociąga za sobą skutki, jakie przepisy prawa wiążą z roz-
wiązaniem umowy o pracę” (art. 48 § 2 zdanie drugie k.p., art. 55 § 3 k.p.). W sto-
sunku do trybu określonego w art. 52 k.p., odrębność rozwiązania umowy o pracę na
podstawie art. 5 ust. 2 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej
polega na tym, że niezłożenie w terminie oświadczenia majątkowego przez zobowią-
zanego pracownika jest naruszeniem podstawowego obowiązku pracowniczego.
Nadto, w przypadku spełnienia przesłanek tego przepisu (także winy pracownika),
pracodawca ma obowiązek rozwiązać umowę o pracę, podczas gdy zastosowanie
art. 52 k.p. zależy od uznania pracodawcy.
Sąd Okręgowy nie rozważył okoliczności związanych z ewentualną winą po-
woda. Poza tym, na marginesie należy zauważyć, że w aktualnym stanie sprawy nie
wiadomo, czy powód był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, czy powołania, a
w związku z tym, czy rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w drodze rozwiązania
umowy o pracę, czy też odwołania ze stanowiska.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art. 108
§ 2 k.p.c. w związku z 39821
k.p.c.
========================================