Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 16 marca 2009 r.
III SPP 3/09
Skarga na przewlekłość postępowania wniesiona po uprawomocnieniu
się wyroku sądu drugiej instancji jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu.
Przewodniczący SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca), Sędziowie: SN
Józef Iwulski, SA Maciej Pacuda.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 marca
2009 r. sprawy ze skargi Marcina K. na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyj-
nego w Warszawie [...]
o d r z u c i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Skarga na naruszenie prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądo-
wym bez nieuzasadnionej zwłoki została wniesiona 19 stycznia 2009 r. przez pozwa-
nego Marcina K. do Sądu Najwyższego za pośrednictwem Sądu Apelacyjnego w
Warszawie, który wyrokiem z 7 października 2008 r. [...] oddalił jego apelację od wy-
roku zasądzającego od niego na rzecz powoda JCH T. GmbH w E. 345.166,80 zł z
odsetkami i kosztami.
Skarżący wniósł o: 1) stwierdzenie przewlekłości postępowania toczącego się
przed Sądem Apelacyjnym w tej sprawie; 2) zalecenie Sądowi Apelacyjnemu dorę-
czenia mu uzasadnienia wyroku; 3) zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz
10.000 zł oraz kosztów postępowania. Przewlekłość postępowania łączył z niedorę-
czeniem uzasadnienia wyroku. Pismem z 8 października 2008 r. wniósł o sporządze-
nie uzasadnienia wyroku i do wniesienia obecnej skargi go nie otrzymał, mimo że
pismami z 17 listopada i z 12 grudnia 2008 r. zwracał się do Sądu Apelacyjnego o
pilne sporządzenie uzasadnienia. Naruszony został zatem art. 387 § 2 k.p.c. Prze-
kroczenie dwutygodniowego terminu do sporządzenia uzasadnienia powoduje prze-
wlekłość postępowania oraz naruszenie prawa do rozpoznania sprawy bez nieuza-
2
sadnionej zwłoki, gwarantowanego na podstawie art. 45 ust. 1 Konstytucji. Skarżący
czuje się pokrzywdzony, gdyż nie może wnosić skargi kasacyjnej i przekazać sprawy
swojemu ubezpieczycielowi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest niedopuszczalna. Nie można stwierdzić przewlekłości postępowa-
nia, albowiem skarga została wniesiona po prawomocnym wyroku kończącym rozpo-
znanie sprawy. Przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie nie toczy się już postępo-
wanie w sprawie [...], którego celem byłoby rozpoznanie sprawy skarżącego. Prawo-
mocne zakończenie postępowania w tej sprawie wyklucza już stwierdzenie przewle-
kłości postępowania. W skardze nie twierdzi się, że przed wyrokowaniem postępo-
wanie było przewlekłe.
Uzyskanie przez orzeczenie rozstrzygające istotę sprawy przymiotu prawo-
mocności oznacza zakończenie sprawy poddanej pod osąd (por. uzasadnienie
uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2000 r., III
CZP 31/00, OSNC 2001 nr 2, poz. 22). Sprawa, od której strona wnosi skargę kasa-
cyjną jest już prawomocnie rozpoznana i Sąd Najwyższy nie rozstrzyga jej jako kolej-
na zwykła (trzecia) instancja, lecz tylko kontroluje jej legalność w określonym zakre-
sie (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 5 czerwca 2008 r., III
CZP 142/07, OSNC 2008 nr 11, poz. 122). Dalej przepis art. 45 ust. 1 Konstytucji
zapewniający każdemu prawo dostępu do sądu, gwarancji tej nie łączy z postępowa-
niem kasacyjnym, „prawo do kasacji" nie ma bowiem charakteru prawa wynikającego
z uregulowań Konstytucji, na co wielokrotnie zwracał uwagę Trybunał Konstytucyjny
(por. np. wyrok z dnia 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU 2000 nr 5, poz. 143 oraz
wyrok z dnia 6 października 2004 r., SK 23/02, OTK-A ZU 2004 nr 9, poz. 89).
Skarga podlega rozpoznaniu w trybie ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze
na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki (dalej: ustawa), co oznacza, że skarga mogła być wniesiona
tylko w toku postępowania w sprawie. Składa się ją do sądu, przed którym toczy się
postępowanie (art. 5 ust. 1 i 2 ustawy). Granicę czasową dla skargi stanowi prawo-
mocne zakończenie sprawy, gdyż wniesienie jej po tym terminie powoduje, że nie ma
przedmiotu szczególnego postępowania ze skargi.
3
Dominujący kierunek orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczący możliwości
rozpoznania skargi po prawomocnym zakończeniu sprawy reprezentują następujące
orzeczenia: „prawomocne zakończenie postępowania sądowego przed rozpozna-
niem skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu są-
dowym bez nieuzasadnionej zwłoki oznacza bezprzedmiotowość postępowania wy-
wołanego jej wniesieniem” (postanowienie z 10 maja 2006 r., III SPP 19/06, OSNP
2007 nr 11-12, poz. 179); „orzeczenie w przedmiocie skargi na przewlekłość postę-
powania staje się zbędne po uprawomocnieniu się wyroku kończącego postępowa-
nie w sprawie” (postanowienie z 26 lipca 2006 r., III SPP 30/06, OSNP 2007 nr 15-
16, poz. 240); „rozpoznanie skargi na przewlekłość postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem jest bezprzedmiotowe” (postanowienie z 19 stycznia 2006 r.
III SPP 165/05, OSNP 2006 nr 23 -24, poz. 376); „jeżeli postępowanie w sprawie,
którego dotyczyła skarga na przewlekłość postępowania, zostało prawomocnie za-
kończone, postępowanie wszczęte w wyniku złożenia skargi podlega umorzeniu”
(postanowienie z 6 stycznia 2006 r., III SPP 156/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 374)
Od tego kierunku orzekania Sąd Najwyższy odstąpił w uchwale z 9 stycznia
2008 r., III SPZP i przyjął, że skarga wniesiona na podstawie przepisów ustawy z
dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania
sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki w toku postępowania
przed sądem pierwszej instancji, o stwierdzenie przewlekłości w tym postępowaniu,
powinna zostać rozpoznana merytorycznie także po zakończeniu postępowania
przed tym sądem (OSNP 2008 nr 13-14, poz. 205).
Wymaga jednak zauważenia, że powyższa uchwała odnosi się do skargi
wniesionej przed prawomocnym zakończeniem postępowania. Wówczas mimo jego
zakończenia może być uzasadnione oczekiwanie na samo stwierdzenie przewlekło-
ści postępowania i uzyskanie odpowiedniej sumy pieniężnej. Inna natomiast sytuacja
zachodzi, gdy postępowanie zostało zakończone prawomocnym wyrokiem drugiej
instancji i dopiero wówczas strona występuje ze skargą w trybie ustawy.
O tym czy skarga jest dopuszczalna, decyduje stan rzeczy istniejący w chwili
jej wniesienia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2008 r., III SPP
50/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 86). Nie powinno być wątpliwe, że skarga na prze-
wlekłość postępowania jest dopuszczalna tylko do prawomocnego zakończenia
sprawy. Za taką wykładnią i stosowaniem przepisów ustawy o skardze przemawia jej
cel, którym jest eliminowanie przewlekłości postępowania w rozpoznaniu sprawy.
4
Realizowany jest on przez stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy,
nastąpiła przewlekłość postępowania. Tylko wówczas możliwe jest wydanie zalece-
nia dla sądu rozpoznającego sprawę, nie jakiegokolwiek, lecz przez ustawę określo-
nego jako: zalecenie podjęcia „przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty, odpo-
wiednich czynności w wyznaczonym terminie". Zalecenia nie mogą wkraczać w za-
kres oceny faktycznej i prawnej sprawy (art. 12 ust. 2 i 3 ustawy). Potwierdza to
wskazaną granicę czasową skargi, skoro zalecenia mogą być wydane tylko przed
rozpoznaniem sprawy. Jednocześnie uzasadnia to stwierdzenie, że ustawa nie daje
podstawy do stwierdzenia przewlekłości, gdy uzasadnienie prawomocnego wyroku
drugiej instancji nie zostało sporządzone w terminie, gdyż jest to czynność wykony-
wana już po rozpoznaniu sprawy.
Funkcja kompensacyjna skargi może stanowić uzupełnienie tylko stwierdzenia
przewlekłości postępowania. Brak przewlekłości niezasadnym czynni żądanie zasą-
dzenia odpowiedniej sumy pieniężnej w wysokości nieprzekraczającej 10.000 zł.
Prowadzi to do wniosku, że przy niemożności stwierdzenia przewlekłości nie
jest możliwe wydanie zalecenia sporządzenia uzasadnienia wyroku - niezależnie od
tego, iż z akt sprawy wynika, że uzasadnienie zostało już sporządzone. Żądanie do-
ręczenia uzasadnienia wyroku jest oczywiście zasadne. Zalecenie jego wykonania
nie jest możliwe na podstawie ustawy, gdyż zalecić czynność można jedynie przy
istniejącej przewlekłości postępowania oraz tylko czynności zmierzającej do rozpo-
znania sprawy. Ustawa nie daje zatem podstawy do uwzględnienia żądań skargi.
Nie jest nią również powołany w skardze art. 45 ust. 1 Konstytucji, gdyż zgod-
nie z art. 176 ust. 2 Konstytucji postępowanie przed sądami określają ustawy, co
oznacza, że nie jest to bezpośrednia i samodzielna regulacja do rozpoznania żądań
skargi. Nie można również pominąć, że skarga podlega rozpoznaniu tylko w trybie
ustawy, o czym świadczy jej treść oraz żądania takie jak przewidziane w ustawie.
Innymi słowy, Sąd Najwyższy w jej rozpoznaniu nie bierze pod uwagę przepisów
Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950 r.
Nie oznacza to, że strona nie ma żadnego instrumentu w dochodzeniu prawa
do sporządzenia i doręczenia jej bez zwłoki uzasadnienia prawomocnego wyroku w
terminie. Otóż służy temu tryb skargi administracyjnej (art. 37 ustawy z 27 lipca 2001
r. Prawo o ustroju sądów powszechnych), który również nie wkracza w sferę niezawi-
słości sędziowskiej. Termin ustawowy sporządzenia uzasadnienia wyroku to norma
uwzględniająca sytuację typową (przeciętną). Może on jednak nie być wystarczający
5
ze względu na zawiłość sprawy. Ustawodawca w sprawie zawiłej przewiduje możli-
wość wydłużenia terminu sporządzenia uzasadnienia na czas oznaczony, nie dłuż-
szy niż trzydzieści dni (art. 329 k.p.c.). Prócz terminu przysługującego sędziemu na
sporządzenie uzasadnienia należy uwzględnić jeszcze czas konieczny na techniczne
sporządzenie i wysłanie uzasadnienia wyroku. Oczywiście nie ocenia się w ten spo-
sób zaniechania sporządzenia i doręczenia skarżącemu uzasadnienia wyroku, gdyż
w tej sprawie wykracza to poza potrzebę rozważań, jako że postępowanie ze skargi
kończy orzeczenie procesowe (formalne) a nie merytoryczne.
Skarga wniesiona w trybie ustawy po prawomocnym zakończeniu sprawy jest
niedopuszczalna, gdyż nie ma przedmiotu rozpoznania i dlatego podlega odrzuceniu
(art. 2 , 4, 8 ust. 2 ustawy oraz art. 373 w związki z art. 397 § 2 k.p.c.).
========================================